تعطیلی بازار در حمایت از مشروطه

بیست و هفتم خرداد 1287، بازاریان و تاجران در جریان انقلاب مشروطه با تعطیلی بازار تهران، در میدان بهارستان و اطراف مجلس جمع شدند. محمدعلی شاه دستور انتقال توپخانه و مهمات زیادی را به باغشاه صادر کرد. همزمان مردم در بسیاری از شهرهای کشور نیز علیه حکومت مرکزی قیام کردند.

مصوبه مجلس برای کاهش بودجه شاهزادگان و دربار، برخی اظهارات نمایندگان علیه چند روحانی، مخالفت مجلس با برخی درخواست‌های محمدعلی شاه و... باعث شد که محمدعلی شاه اواخر بهار سال بعد به باغشاه رفته و به تهیه مقدمات اقدام نظامی علیه مشروطه‌خواهان مشغول شود. مجاهدان مسلح مشروطه‌خواه هم خود را برای مقابله آماده کردند. هنگامی که گروهی از نمایندگان مجلس برای مذاکره به باغشاه رفتند، شاه دستور بازداشت آنها را صادر کرد تا نشان دهد زمان گفت‌وگو و مصالحه گذشته است. او فهرستی از نام مدیران جراید، نمایندگان و فعالان سیاسی تهیه کرد و درخواست کرد این افراد یا به او تحویل یا تبعید شوند. اما خواسته او پذیرفته نشد. چند روز بعد که خبر انتقال مقدار زیادی توپ و مهمات به باغشاه در تهران پیچید، بازار تهران تعطیل شد. شاه روز اول تیر در تلگرافی به حکام ولایات اعلام کرد که این مجلس را خلاف مشروطیت می‌داند و روز بعد فرمان حمله را صادر کرد. قوای قزاق به فرماندهی کلنل لیاخوف پس از یک درگیری طولانی با مجاهدان مشروطه‌خواه سرانجام پیروز شد و ساختمان مجلس را به توپ بست. نمایندگان به باغ‌ها و خانه‌های اطراف گریختند. گروه بزرگی از مشروطه‌خواهان، ازجمله سیدمحمد طباطبایی و سیدعبدالله بهبهانی رهبران روحانی جنبش، دستگیر و تبعید شدند. ملک‌المتکلمین، میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و سلطان العلمای خراسانی، مدیران نشریات مخالف و تند به قتل رسیدند و چنین بود که دوره استبداد صغیر آغاز شد.

این دوره البته زیاد طولانی نبود. مشروطه‌خواهان از سه گوشه کشور بار دیگر سر بلند کردند و سرانجام محمدعلی شاه را شکست دادند. اما نه آن کشمکش‌ها خاتمه یافت و نه شیوه‌یی که دو طرف برگزیدند با گذشت صد سال عوض شده است. هنوز هم در فرهنگ سیاسی فارسی‌زبانان مصالحه، سازش یا سازشکاری گویی کمتر از یک دشنام سیاسی نیست.