احتمال خروج ایران از برجام
گروه ایران|
چند هفته بعد از پایان مهلت ایران به اروپا برای ارائه بسته پیشنهادی درباره برجام، معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان هشدار داد که انتظار ایران به‌سر آمده و احتمال خروج از توافق طی هفته‌های آینده وجود دارد. این موضع برای چندین‌بار است که طی روزهای اخیر از زبان مقامات ایران شنیده شده. اواسط هفته گذشته علی‌اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی در دیدار با آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل نیز پیشنهاد‌های اروپا را دندان‌گیر ندانسته و خواهان حمایت جدی‌تر سازمان ملل و کشورهای اروپایی از توافق هسته‌یی شده بود. این موضع‌گیری‌های صریح مقامات ایرانی نشان می‌دهد که فرصت اروپا برای ارائه «تضمین‌های عملی» رو به پایان است. این خروجی صحبت‌هایی است که عباس عراقچی در گفت‌وگو با یورونیوز ابراز داشته. این دیپلمات ارشد کشورمان معتقد است چشم‌انداز روشن و مثبتی برای ادامه مذاکرات با اروپا برای حفظ برجام وجود ندارد، با این حال همان‌گونه که ایران فداکاری‌های زیادی برای حفظ برجام کرده است اروپا نیز دست به فداکاری بزند.
ایران منتظر بسته پیشنهادی اروپا
عراقچی با بیان اینکه انتظار ایران به‌سر آمده است و احتمال خروج ایران از برجام در هفته‌های آینده وجود دارد، گفت: «نمی‌توانم بگویم چشم‌انداز ادامه مذاکرات با اروپا روشن و مشخص است و می‌تواند ما را به دستیابی یک بسته مشترک برای حفظ برجام رهنمون کند. ما همچنان منتظریم و امیدوار تا بسته پیشنهادی اروپایی‌ها مورد رضایت ایران باشد تا ایران از برجام خارج نشود.»
این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌یی کشورمان وضعیت فعلی برجام را به بیماری که در بخش آی‌سی‌یو است، تشبیه کرد؛ چراکه به اعتقاد او مهم‌ترین نقطه تعادل خود را از دست داده است. از نگاه عراقچی نقطه تعادل آن خروج امریکا از برجام است. حال اگر اروپا و دیگر امضاکنندگان برجام می‌خواهند این توافق هسته‌یی را حفظ کنند باید فداکاری بیشتر کرده و عدم حضور امریکا و تحریم‌های دوباره این کشور علیه ایران را جبران کنند.
این موضع دیپلمات ارشد ایران در حالی است که روز پنج‌شنبه هفته گذشته، همان‌طور که از قبل وعده داده شده بود، محمدجواد ظریف در مقاله‌یی شروط ایران برای مذاکره با امریکا را اعلام کرد. مقاله‌یی که در واکنش به 12 شرط پمپئو وزیر امور خارجه امریکا به نگارش درآمد. ظریف در این مقاله کوشید از یک‌سو در عملی متقابل شروط ایران برای مذاکره احتمالی با امریکا را اعلام کند، از سوی دیگر آمادگی ایران برای آمدن پای میز مذاکره براساس شروط جمهوری اسلامی را به گوش جهان برساند؛ البته اگر مقامات ایالات‌متحده واقعیات را دیده و خواهان توافقی جدی باشند. هر چند ظریف در بخشی از مقاله خود اذعان می‌کند اجرای این شروط که به رفتار امریکا بازمی‌گردد، در شرایط کنونی واقع‌بینانه نیست.
عدم دخالت امریکا در امور داخلی ایران و احترام به حق حاکمیت کشورمان، شروط اولیه‌یی است که ظریف خواهان اجرای آن شده است. مطالبه‌یی که به اعتقاد ظریف تا به امروز بارها از سوی امریکا نقض شده است. ظریف در بخشی از این مقاله به اتفاقات تاریخی اشاره می‌کند که امریکا باید خسارات وارد شده به ایران بابت این اتفاقات که منشا آن امریکا بوده، را جبران کند. «نقش در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که منجر به سقوط دولت مردمی و قانونی ایران شد»، «ضبط و مصادره غیرقانونی ده‌ها میلیارد دلار اموال و دارایی‌های ملت ایران که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ در امریکا مسدود شده یا در طول سالیان گذشته به بهانه‌های واهی به‌صورت غیرقانونی مصادره شده است»، «تجاوز نظامی به خاک ایران در سال ۱۳۵۹ و نقض صریح و آشکار حق حاکمیت و تمامیت ارضی ایران»، «خراب‌کاری در برنامه هسته‌یی ایران از طریق جنگ‌های سایبری» و ده‌ها مورد دیگر که ظریف جبران خسارات ناشی از آن و ارائه تضمین قابل راست‌آزمایی برای عدم تکرارش را خواستار شده است. ظریف در بخشی از این مقاله طعنه‌یی هم به خروج دولت ترامپ از توافقات مختلف بین‌المللی می‌زند و می‌گوید: «دولت امریکا باید به تمام طرف‌های قراردادی خود و به جامعه بین‌المللی تعهد دهد که اصل وفای به عهد را که مهم‌ترین قاعده حقوق بین‌الملل و بنیان روابط متمدنانه بشری است، رعایت نموده و دکترین خطرناک استفاده ابزاری از حقوق بین‌الملل و سازمان‌های بین‌المللی تنها به عنوان یکی از ابزارها در جعبه ابزار ایالات‌متحده را به صورت رسمی و مهم‌تر از آن در عمل خاتمه دهد.»
رایزنی برجامی از شمال تا جنوب اروپا
در روزهای شلوغ دیپلماسی ایران، صالحی رییس سازمان انرژی اتمی و کمال خرازی رییس شورای راهبردی سیاست خارجی هم به اروپا رفته‌اند تا به رایزنی با مقامات کشورهای قاره سبز بپردازند. صالحی به نروژ رفته و خرازی هم به کشورهای جنوب اروپا. رییس سازمان انرژی اتمی در ادامه دیدار‌های خود در نروژ روز پنج‌شنبه با هلگا اشمید دبیرکل بخش روابط خارجی اتحادیه اروپا دیدار و تاکید کرد: «امکان پایبندی به تعهدات برجام همزمان با تداوم تحریم‌ها به هیچ عنوان مورد قبول جمهوری اسلامی ایران نخواهد بود.» این اظهارنظر صالحی در حالی است که اشمید با اعلام اینکه قرار است به زودی 100 شرکت از این قاره وارد مذاکرات کاری با طرف‌های ایرانی شوند، گفت: «با توجه به اینکه فعالیت بیش از 60درصد صنایع قاره اروپا در سطح اتحادیه است، انتظار می‌رود چارچوب مناسبی برای همکاری با حمایت و مشارکت مستقیم این اتحادیه به وجود آید.» خرازی هم که به کشورهای جنوب اروپا رفته، پس از دیدار با وزیر امور خارجه ایتالیا، با وزیر خارجه اسپانیا و نخست‌وزیر و وزیر خارجه واتیکان دیدار کرد. خرازی با اشاره به خروج امریکا از برجام، عملکرد اتحادیه اروپا و نحوه تامین منافع ایران را آزمایشی بسیار مهم دانست که باید دید اروپا چگونه می‌تواند منافع ایران را تضمین کند. رییس شورای روابط خارجی تاکید کرد در صورت تامین نشدن منافع ایران، دلیلی ندارد که ایران به برجام متعهد باقی بماند.
خرازی خطاب به بوررل تاکید کرد که در حال حاضر تنها حمایت از توافق هسته‌یی و حفظ برجام مطرح نیست بلکه عزت و استقلال اتحادیه اروپا به محک آزمایش گذاشته شده است، مضافا اینکه شکست برجام می‌تواند روی امنیت و ثبات اروپا به‌عنوان همسایه خاورمیانه تاثیر بگذارد. آن‌طور که وزیر خارجه اسپانیا در پاسخ به خرازی گفت، اقدامات موثری از سوی بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای حمایت از شرکت‌های اروپایی اتخاذ شده و در نشست هفته آینده وزیران خارجه اتحادیه اروپا در این خصوص میان وزرای خارجه رایزنی خواهد شد.
رفت و آمد‌های فراوان مقامات ایرانی به غرب و شرق نشان می‌دهد به‌زودی جهان شاهد موضع‌گیری نهایی ایران درباره برجام خواهد بود، موضع‌گیری که می‌تواند خروج از برجام باشد؛ اگر اروپا نتواند منافع اقتصادی ایران را تضمین کند.
