حذف بازار ثانویه ارز در بورس

گروه بورس| مسعود کریمی|

دستور اجرای معاملات اظهارنامه صادراتی‌ها‌ در بورس تهران توسط مسعود کرباسیان وزیر امور اقتصادی و دارایی کشور طی روز سه‌شنبه پنجم تیر‌ماه به کلیه نهاد‌ها و سازمان‌های زیرمجموعه این وزارتخانه اعلام شد و در خروجی تمام رسانه‌های رسمی کشور قرار گرفت. بر این اساس، مقرر شد تعدادی از صادرکنندگان صنایع مشخص شود (غیر از پتروشیمی‌ و فلزات) اظهارنامه صادراتی خود را در بورس تهران عرضه کنند و واردکنندگان نیز می‌توانند با خرید آن برگه‌ها ارز مورد نیاز خود را به قیمت بازار آزاد و عرضه و تقاضا در بورس از بانک مرکزی تحویل بگیرند. اما متاسفانه بازار ثانویه ارزی برخلاف انتظارات در روز شنبه نهم تیر‌ماه راه‌اندازی نشد. در همین حال، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه در یک گام رو به جلو در روز یک‌شنبه از درج نماد گواهی صادراتی ارز در سامانه پس از معاملات خبر داد. بر این اساس پیگیری‌های روزنامه تعادل نشان داد که تمام زیرساخت‌های لازم برای شروع کشف نرخ واقعی و شفاف در بورس به‌طور کامل مهیاست اما وزارت صنعت، معدن و تجارت با عدم ارسال لیست صادرکنندگان و واردکنندگان مجاز به‌نوعی روند ایجاد این بازار را متوقف می‌کند. در همین حال پس از 4 روز تعویق در اجرای دستور وزیر بالاخره در روز چهارشنبه سیزدهم تیر‌ماه بازار ثانویه ارزی در بورس کشور با ابهامات زیادی راه‌اندازی شد. از همین‌رو اغلب فعالان بازار‌های مالی از اجرای فاز نخست سیاست‌های ارزی توسط بانک مرکزی در بازار سرمایه ابراز امیدواری کردند. اما به یک‌باره در بعد از ظهر چهارشنبه هفته گذشته ورق برگشت و اعلام شد که معاملات بازار ثانویه ارزی در بورس تهران منتفی است. در همین حال لغو دستور وزیر اقتصاد بدون هیچ‌گونه اعلام قبلی از سوی این وزارتخانه تمام فعالان و ذی‌نفعان بازار ثانویه ارزی در بورس را بهت‌زده کرد، چرا‌که اغلب فعالان بازار معتقدند که حذف یک طرفه بورس بر خلاف میل باطنی رییس‌جمهور و وزیر اقتصاد صورت گرفته است و بانک مرکزی به صورت خودسرانه اقدام به چنین تغییر مسیری داده است. همچنین در آینده به دلیل اینکه هیچ بازاری از میزان شفافیت بالای بازار سرمایه در کشور برخوردار نیست به‌طور قطع شاهد ایجاد فساد و رانت در این‌گونه معاملات خواهیم بود. از همین‌رو با توجه به اینکه همه نگاه‌ها به بانک مرکزی به عنوان سکاندار سیاست‌های ارزی کشور معطوف است ‌باید در انتظار واکنش و چرایی این موضوع طی روز‌های آینده از این نهاد بود. در همین حال گفته می‌شود بانک مرکزی با این استدلال که دشمن با ورود صادرکنندگان و واردکنندگان به بورس از جزئیات معاملات سوءاستفاده می‌کند، اقدام به چنین تغییر رویه‌یی کرده است.

 بانک مرکزی پاسخگو باشد

در همین رابطه یک منبع آگاه بازار سرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: معاملات بازار ثانویه ارزی در بورس تهران منتفی شد. وی در خصوص چرایی این موضوع نیز تاکید کرد: بانک مرکزی ‌باید در خصوص این موضوع اظهارنظر کند، چرا‌که تمام مقدمات و امکان‌های لازم در راستای ایجاد بازار ثانویه در بورس مهیاست. این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: برخی مسائل مربوط به سیاست‌های ارزی کشور مربوط به بانک مرکزی است و به‌طور قطع سازمان بورس از این موضوع که یک واردکننده به چه میزانی ارز دریافت کرده است، هیچ اطلاعاتی نخواهد داشت. در نتیجه چنین آماری ‌باید از طریق مراجع رسمی به سازمان بورس کشور منتقل شود. این اقتصاددان در ادامه بیان کرد: در حال حاضر متاسفانه بازار ثانویه ارزی به جای ‌اینکه در بستر شفاف بورس تهران شکل بگیرد، در یک نهاد دیگر شکل گرفت که متاسفانه این موضوع می‌تواند در آینده باعث ایجاد فساد و رانت در معاملات شود.

این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به یکی دیگر از عوامل شکل ‌نگرفتن بازار ثانویه در بورس نیز تاکید کرد: در این میان مشاهده می‌شود که برخی صادرکنندگان و واردکنندگان حاضر نیستند که اطلاعات خود را به صورت شفاف به بورس کشور ارائه کنند، زیرا زمانی داد و ستد در بازار سهام صورت می‌گیرد که افراد اقدام به دریافت کد معاملاتی می‌کنند و به‌طور کلی در یک سیستم مشخص تمام اطلاعات افراد در بازار سرمایه شفاف‌سازی خواهد شد. این در حالی است که بخش تجاری نتوانست سازوکار شفاف معاملاتی را در بورس بپذیرد و با بهانه‌های واهی از جمله اینکه با چگونگی سازوکار معاملاتی در بورس، چگونگی دریافت کد معاملاتی و ارتباط با کارگزاران آشنایی ندارد از این موضوع مهم شانه خالی کرد. این منبع آگاه تاکید کرد: از سوی دیگر بانک مرکزی هم با توجه به اینکه انجام هر گونه معاملات در بازار سرمایه مستلزم شفافیت زیادی است و ‌باید تمام اطلاعات مالی و... را این نهاد به بورس ارائه کند، در نتیجه با استفاده از فرصت پیش‌ آمده به نوعی از این مسوولیت سرباز زد.

این کارشناس بازار سرمایه عنوان کرد: در صورتی که بازار ثانویه ارزی در بورس تهران به‌طور کامل شکل‌ می‌گرفت، به‌طور قطع باعث ایجاد ثبات در نرخ ارزی کشور می‌شد و در چنین شرایطی کارآمدی بخش‌های مهم اقتصادی از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار و بانک مرکزی نمایان و قابل مقایسه برای تمام افراد جامعه می‌شد. بر این اساس، بانک مرکزی با توجه به موارد ذکر شده سریعا اقدام به حذف بازار ثانویه ارزی در بخش واقعی اقتصاد کرد.

این اقتصاددان تصریح کرد: در ادامه خبری مبنی بر انجام یک معامله در بازار ثانویه ارزی نیز منتشر شد که در وهله نخست اغلب فعالان بازار‌های مالی بر این باور بودند که چنین رویدادی در بازار سرمایه اتفاق افتاده است اما در ادامه مشاهده شد که مقامات بورسی با تکذیب این موضوع اعلام کردند که چنین معامله‌یی در بورس رخ نداده است و در خارج از سازوکار بازار این مهم صورت گرفت. این تحلیلگر بازار سرمایه گفت: بر این اساس پس از تکذیب شایعه نخستین معامله ارزی در بورس برای فعالان بازار‌‌‌های مالی کشور مشخص شد که معاملات در جایی دیگر انجام شده است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر بانک مرکزی دشمن و مسائلی پیرامون تحریم را دستاویزی برای حذف این بازار در بورس قرار داده است، ابراز داشت: بانک مرکزی بر این باور است به دلیل اینکه تمام اسامی در بورس عیان می‌شود در نتیجه دشمن متوجه خواهد شد که کدام واردکننده چه محصولی و به چه میزان و با چه مقدار ارز دریافتی وارد کشور کرده است که در نهایت ایالات متحده امریکا با استفاده از این مورد اقدام به تحریم شرکت‌ها می‌کند. پس بنابراین سازو‌کار شفاف بورس به نفع بخش صادرات و واردات کشور نخواهد بود. این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: تمام فعالان بازار‌‌های مالی در این انتظار بودند که ورود ارز به بازاری شفاف از التهابات آینده ارزی به‌طور قطع جلوگیری خواهد کرد که متاسفانه با منتفی شدن بازار ثانویه ارزی در بورس و عدم شفاف شدن قیمت ارز همچنان به صورت سنتی و غیرشفاف بازار ارز به راه خود ادامه خواهد داد.