اثر ۲ گانه تحریم نفتی ایران بر مقبولیت ترامپ
آیا سیاست نفتی ترامپ گریبان خودش را خواهد گرفت؟
گروه انرژی| علیرضا کیانی|
تحریم ایران و بازگرداندن و کاهش صادرات نفتی این کشور به یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی دولت ترامپ تبدیل شده است. از سوی دیگر ترامپ می‌خواهد تا پیش از انتخابات میان‌دوره‌یی قیمت نفت افزایش پیدا نکند. مشکل دولت امریکا این است که این دو هدف در تضاد با یکدیگر قرار دارند.
سیاست نخست ممکن است، جهان را با کمبود نفت خام روبه‌رو کند و خیال آسوده امریکایی‌ها در مورد پایین ماندن قیمت سوخت در پاییز را آشفته کند. افزایش قیمت بنزین در پاییز یعنی زمانی که رای‌دهندگان برای انتخابات میان‌دوره‌یی در امریکا آماده می‌شوند، ممکن است شانس دموکرات‌ها در تصاحب اکثریت کرسی‌های مجلس نمایندگان را افزایش دهد.
پس از چند سال ارزانی قیمت بنزین به خاطر کاهش تاریخی قیمت نفت، امریکایی‌ها حالا شاهد افزایش آن هستند. بهای قرارداد آتی بنزین در امریکا در طول سال گذشته ۱۷,۵درصد و در کل دوره ریاست‌جمهوری ترامپ ۳۸درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است.
دو هفته پیش زمانی که بیش از ۲۰کشور تولید‌کننده نفت در وین گرد هم آمدند تا قیمت نفت را کنترل کنند و نهایتا روی افزایش عرضه نفت توافق کردند، به نظر می‌آمد که مشکل ترامپ تا حدی حل شده است. این در حالی است که بنا بر گزارش سی‌ان‌بی‌سی، گزارش‌ها حاکی از این است که دولت ترامپ درباره تاثیر تحریم نفتی ایران بر قیمت بنزین نگران بوده و در همین خصوص برای افزایش تولید نفت با عربستان سعودی لابی کرده بود.
اما تنها چند روز پس از اینکه اوپک از تصمیم خود برای افزایش تولید پرده برداشت، وزارت خارجه امریکا با اعلام سیاست خود برای «متوقف کردن کامل صادرات نفت خام ایران» در چند ماه آتی قیمت نفت را به شدت افزایش داد. روز شنبه هفته گذشته اما ترامپ در اکانت توییترش نوشت که از پادشاه عربستان سعودی خواسته تا تولید این پادشاهی نفتخیز تا ۲میلیون بشکه افزایش یابد. ۲ میلیون بشکه، دوبرابر مقداری است که عربستان و متحدانش هفته پیش از این تصمیم روی آن توافق کرده بوند.
ترامپ توییت کرده بود: « صحبتم با ملک سلمان همین حالا تمام شد. به او توضیح دادم که به دلیل وجود اختلال و آشوب در ونزوئلا و ایران، تولید عربستان را حتی تا ۲میلیون بشکه افزایش دهد تا تغییرات حاصل شده در عرضه بازار واضح باشد.» به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، ملک سلمان نیز به ترامپ گفته است: «قبول دارم قیمت‌ها بالا هستند».
کاخ سفید بعدا از اظهارات ترامپ در توییتش و ادعای ترامپ مبنی بر اینکه ملک سلمان بن عبدالعزیز السعود با درخواست او موافقت کرده، عقب‌نشینی کرد. تحلیلگران نیز افزایش اینچنینی را خارج از توان عربستان توصیف کردند. آنچه مساله را حتی پیچیده‌تر کرده، این است که دولت ترامپ برای خریداران نفت ایران مهلت ۴ نوامبر را تعیین کرده و از آنها خواسته تا این تاریخ خرید نفت خود از ایران را پایان دهند. جالب اینکه ۴ نوامبر دو روز پیش از تاریخ رای‌گیری در بیشتر ایالت‌های امریکاست.
برهم‌کنش دو فاکتور «افزایش قیمت بنزین» و «موفقیت یا عدم توفیق جمهوری‌خواهان در نوامبر» هنوز نامعلوم است. همچنین معلوم نیست که مردم به رابطه میان سیاست‌های ترامپ و قیمت بنزین توجه کنند. با این همه خطر افزایش قیمت نفت با بالا گرفتن منازعات تجاری امریکا با شرکای اصلی تجاری‌اش همراه شده است. این مهم خود می‌تواند فشاری رو به بالا را به قیمت کالاهای مصرفی وارد آورد و از این طریق بر چشم‌انداز اقتصاد در چشم امریکاییان تاثیرگذارد.
بازی ترامپ با جعبه پاندورا
دونالد ترامپ خود تقصیر افزایش قیمت نفت را به گردن سازمان کشورهای صادرکننده نفت انداخته است؛ همان سازمانی که رییس غیر رسمی آن متحد نزدیک امریکا یعنی عربستان است. این کارتل نفتی در یک سال و نیم گذشته تولید نفت خام خود را محدود کرده است تا مازاد عرضه حاکم بر بازار را از میان بردارد؛ مازاد تولیدی که قیمت‌های نفت را به پایین‌ترین میزان در ۱۲سال اخیر رساند، به کشورهای نفتی فشار آورد و به ورشکستگی صدها شرکت انرژی در امریکا منجر شد. سیاست اوپک به قیمت نفت جانی دوباره بخشید و به افزایش آن کمک شایانی کرد. با این همه و به گزارش سی‌ان‌بی‌سی تحلیلگران عقیده دارند که سیاست‌های ستیزه‌جویانه امریکا علیه ایران پنجمین تولید‌کننده بزرگ نفت جهان دلیل عمده افزایش اخیر قیمت‌هاست.
افزایش قیمت نفت خام پیش از اعلام تصمیم ترامپ در ماه مه برای خروج از برنامه جامع اقدام مشترک، برجام و بازگشت تحریم‌ها علیه ایران سرعت گرفته بود. قیمت نفت در سه ماهه اخیر ۱۴درصد رشد داشته و باعث شده شاخص نفت جهانی، برنت، بیشترین سود فصلی در ۶سال اخیر و وست‌تگزاس‌اینترمدییت بیشترین سود فصلی در ۲ سال اخیر را کسب کند.
در هفته گذشته قیمت نفت خام امریکا ۸درصد افزایش داشت و مرز ۷۴ دلار را برای نخستین‌بار از نوامبر ۲۰۱۴ رد کرد. تحلیلگران معتقدند که مهم‌ترین عاملی که به رشد چشمگیر قیمت‌ها منجر شد، اعلامیه وزارت خارجه امریکا در روز سه‌شنبه بود. در این اعلامیه آمده بود که دولت ایالات متحده از مشتریان نفت ایران درخواست کرده که تا تاریخ ۴ نوامبر خرید نفت خود از این کشور را متوقف کنند. برای بازاری که انتظار داشت، دولت ترامپ مانند سلف خود از واردکنندگان نفت ایران بخواهد تدریجا واردات خود از این کشور را کاهش دهند، این خبر بهت‌آور بود.
هلیما کرافت، مدیر سیاست‌گذاری کالا در موسسه آر‌بی‌سی کاپیتال مارکتس در این باره به سی‌ان‌بی‌سی گفت:«رویکرد تهاجمی ترامپ به این معناست که قیمت نفت امریکا
به زودی به ۸۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید.» وی روز جمعه به برنامه پاورلانچ گفت:«اگر ما بخواهیم چنین سیاستی را پیش بگیریم یعنی ما می‌خواهیم ۱,۵تا ۲میلیون بشکه نفت ایران را از بازار حذف کنیم».
به گفته کرافت، این سیاست «بسیار ریسکی» است چراکه با اعمال آن اگر اختلالی در عرضه ایجاد شود، بازار با گزینه‌های محدودی برای مقابله با اختلال مواجه خواهد بود. او همچنین به سی‌ان‌بی‌سی گفت که تولید ونزوئلا «در مسیر سقوط قدم برمی‌دارد» و انتظار می‌رود که تا پایان سال جاری روزانه یک میلیون بشکه از عرضه این کشور کاسته شود. همه اینها درحالی است که مشکلات عرضه در لیبی و کانادا در هفته گذشته به شدت روی عرضه تاثیر گذاشت. کرافت در ادامه به این شبکه گفت:«در صورتی که رویکردی تهاجمی در برابر ایران اتخاذ کنیم باید بدانیم که دیگر تحمل هیچ اختلالی در عرضه را نخواهیم داشت». در سال‌های ۲۰۱۰تا ۲۰۱۴ قیمت نفت خام امریکا بین ۷۵تا ۱۱۵دلار در هر بشکه نوسان می‌کرد. در ادامه اما بعد از سرباز زدن اوپک از کاهش تولید برای کم کردن میزان مازاد عرضه در بازار، قیمت‌ها به شدت کاهش یافت و قیمت وست تگزاس اینترمدییت به ۲۶دلار در هر بشکه رسید. در سال پایانی دولت اوباما با موافقت اوپک و روسیه به کاهش تولید، قیمت نفت از زیر ۳۰دلار در هر بشکه به حدود ۶۰ دلار رسید.
اوپک، روسیه و دیگر تولیدکنندگان بزرگ نفت هم‌اکنون درصدد هستند تا تولید را به میزان یک میلیون بشکه در روز افزایش دهند. با این همه تحلیلگران به تاثیرگذار بودن این سیاست امیدوار نیستند چراکه از نگاه ایشان، بازار به راحتی افزایش روزانه یک میلیون بشکه نفت را خواهد بلعید. در همین زمان، تولید نفت خام امریکا درحال افزایش است اما مشکلات خط لوله و کمبود نیروی کار در بزرگ‌ترین میدان نفتی این کشور مسیر رشد را با دست‌انداز روبه‌رو کرده است.
تاثیر تحریم ایران در پمپ بنزین‌ها در امریکا
اندرو لیپوو، مدیر شرکت شرکای نفتی لیپوو درباره مخاطرات افزایش قیمت نفت برای مردم امریکا به سی‌ان‌بی‌سی گفت:«با توجه به موانعی که ذکر آنها رفت، قیمت نفت ممکن است آنقدر بالا رود که منافعی که امریکایی‌ها در پاییز از قیمت پایین بنزین نصیبشان می‌شود از میان برود.» به گفته لیپوو اگر برنت ۱۰دلار نسبت به حداکثر قیمت چند روز گذشته در بازار افزایش یافته و به ۹۰دلار در هر بشکه برسد، قیمت هر گالن بنزین(معادل ۳,۸ لیتر) در امریکا ۲دلار و ۸۵ سنت افزایش خواهد یافت. این مساله درباره قیمت سوخت جت و گازوییل که روی هم رفته چرخ بخش حمل و نقل امریکا را می‌چرخاند نیز صدق می‌کند.
او همچنین اضافه کرد:«در نتیجه، مصرف‌کنندگان باید انتظار افزایش قیمت بلیت هواپیما را داشته باشند. از طرف دیگر افزایش قیمت گازوییل صرفا به مصرف‌کنندگان این سوخت منتهی نشده و بار قیمتی آن بر خدمات و کالاهای مصرفی نیز تحمیل می‌شود».
پاتریک دهان، تحلیلگر ارشد شرکت گس‌بادی نیز در گفت‌وگو با سی‌ان‌بی‌سی عنوان کرد که به خاطر عواملی چون موضع سخت‌گیرانه ترامپ علیه ایران، امریکایی‌ها در پاییز امسال، کاهش کمتری در نرخ بنزین را تجربه خواهند کرد. او به این شبکه گفت: «معمولا قیمت بنزین با شروع پاییز ۲۰تا ۳۵سنت کاهش می‌‌یابد. امسال این رقم ممکن است به ۵ تا ۱۰سنت برسد و اگر خیلی خوش‌شانس باشیم شاید شاهد کاهش ۱۵سنتی قیمت باشیم».
اداره اطلاعات انرژی وابسته به دولت ایالات متحده اخیرا پیش‌بینی کرده که بعید است متوسط قیمت بنزین از ۳دلار بیشتر شود. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی بنزین در انتهای ماه مه رکورد ۲دلار و ۹۶سنتی در هر گالن را از خود به جای گذاشت. با این همه، پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی بعضی از تحلیلگران را قانع نکرده است.
تام کلوزا، مدیر بخش تحلیل انرژی در شرکت موسسه انرژی Oil Price یکی از این افراد است. وی در این باره به سی‌ان‌بی‌سی گفت:«عوامل بسیاری قیمت بنزین را افزایش می‌دهند. من حاضرم با اداره اطلاعات انرژی شرط ببندم که هنوز در امریکا قله قیمت بنزین در سال جاری را ندیده‌ایم».
عواملی که از نگاه آقای کلوزا می‌تواند روی قیمت سوخت اثر گذارد، توفان‌های فصلی را شامل می‌شود که در فعالیت‌های حفاری، پالایش و حمل و نقل اختلال ایجاد می‌کنند. این تحلیلگر نفتی همچنین عنوان کرده که پالایشگا‌ه‌ها از همین حالا اهم توجه خود را بر تولید سوخت جت و گازوییل گذاشته‌اند چراکه «این محصولات حاشیه سود بیشتری نسبت به بنزین دارند».
از طرف دیگر استطاعت سعودی‌ها برای اجابت درخواست ترامپ نیز زیر سوال است. با اینکه عربستان سعودی می‌تواند تولید خود را افزایش دهد اما افزایش ۲میلیون بشکه چنانکه هیلما کرافت به سی‌ان‌بی‌سی گفت «بزرگ‌ترین آزمون برای ظرفیت مازاد» در این کشور خواهد بود. روز یکشنبه، کاخ سفید اذعان کرد که ملک سلمان با افزایش ۲میلیون بشکه‌یی نفت موافقت نکرده است. این گفته خلاف ادعای دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا در توییت‌هایش بود. در واقع شاه عربستان تنها در صورت لزوم و پس از مشورت با دیگر تولیدکنندگان نفتی به ذخایر مازاد خود متوسل خواهد شد.
جلسه رسمی اوپک سوم دسامبر برگزار خواهد شد. با این همه براساس قراری که ماه پیش گذاشته شد، اوپک قرار است در ماه سپتامبر در نشستی فوق‌العاده شرایط بازار را بررسی کند. در هر حال عربستان برای راضی کردن ایران و ونزوئلا که ماه میلادی گذشته نیز با افزایش تولید مخالفت کردند با چالش مواجه خواهد شد.
