نخستین بورسیه‌های ایرانی در فرنگ

هفتم جولای سال ۱۸۱۱ میلادی، دولت وقت ایران (دوران فتحعلی شاه) دو ایرانی را به عنوان دانشجو روانه انگلستان کرد. این تصمیم که از سوی عباس میرزا ولیعهد وقت گرفته شده بود به تایید وزیر اعظم هم رسیده بود. دلایل اصلی اتخاذ این تصمیم افزایش رفت و آمد فرستادگان انگلستان به ایران و نیاز مبرم به مترجم ماهر و مورد اعتماد و توجه به فرستادن افرادی برای دیدار این سرزمین و آشنایی با اوضاع واقعی انگلستان از نزدیک ذکر شده است.

سه سال بعد از این ماجرا، یعنی در سال ۱۸۱۴ م. به همین ترتیب پنج دانشجوی دیگر از سوی عباس میرزا به انگلستان اعزام شدند. مروری بر تاریخ قاجاریه نشان می‌دهد که عباس میرزا بیش از هر شاه و شاهزاده این دودمان نگران وطن، منافع آن و آینده‌اش بود. خاطرات ژنرال گاردان فرستاده ناپلئون به ایران که برای مدتی مدید همنشین عباس میرزا بود حکایت از وطن‌دوستی و علاقه عمیق ولیعهد فتحعلی‌شاه به پیشرفت وطن و حفظ تمامیت و حاکمیت آن می‌کند.گاردان نوشته است که عباس میرزا به خوبی می‌دانست که تا اکثریت مردم باسواد، روشن و خواستار ترقی نشوند کشور پیشرفت نخواهد کرد. به نوشته گاردان، عباس میرزا بارها گفته بود که مردم به همان اندازه که در اندیشه خانواده خود هستند باید به وطن و جامعه ملی نیز بیندیشند. گاردان نوشته است که یک بار عباس میرزا از او پرسید که چه بکند تا ایرانیان به پای اروپاییان برسند، آیا خواب و خوراک در پیشرفت انسان نقش دارد. عباس میرزا پیش از پدر درگذشت و نتوانست شاه شود و به آرزوهایش جامه عمل بپوشاند.