ترامپ و پوتین، 2 مشکل اساسی ناتو
گروه جهان| طلا تسلیمی|
سران سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در میانه تنش‌های شدید و اختلاف‌نظرها میان اعضای کلیدی، راهی بروکسل می‌شوند. اگرچه ناتو پیش‌تر هم شرایط نه چندان خوشایند را پشت‌سر گذاشته، اما این مرتبه وضعیت اندکی متفاوت است؛ روسیه فشارها را در مرزهای ناتو افزایش داده و انزجار شخصی و آشکار رییس‌جمهوری امریکا از ائتلاف و برخی رهبران کشورهای عضو، شرایط را دشوارتر کرده است.
جیمز استاوریدیس فرمانده نیروهای ناتو در سال‌های 2009 تا 2013 در پایگاه اینترنتی «لایو مینت» نوشت، از بسیاری جهات ناتو در گذشته و در زمان اختلاف‌نظرها و مناقشات بر سر تقسیم مسوولیت منصفانه میان امریکا و دیگر متحدان در سازمان، تجربه مشابه شرایط کنونی را پشت سر گذاشته است. در حقیقت گزارش‌ها درباره افول ناتو در چند دهه گذشته و به‌ویژه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی همواره شنیده می‌شدند. اما آنچه امروز را با تجارب گذشته متفاوت می‌کند، انزجار شخصی دونالد ترامپ از ائتلاف ناتو و برخی رهبران اعضای کلیدی این سازمان است. برای نمونه بیزاری آشکار رییس‌جمهوری امریکا از آنگلا مرکل صدراعظم آلمان، ترزا می نخست‌وزیر بریتانیا و جاتسین ترودو نخست‌وزیر کانادا بسیار عمیق و لجوجانه به‌نظر می‌رسد. این دشمنی شخصی میان مهم‌ترین رهبران کشورها در داخل ائتلاف در زمانی به شدت نامناسب رخ داده چرا که ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه فشارها پیرامون حوزه استحفاظی ناتو را افزایش داده، از فناوری‌های «جنگ‌افزار هیبریدی» برای برهم زدن ثبات در کشورهای حوزه بالتیک و دریای سیاه استفاده کرده و برای تاثیرگذاری بر دموکراسی در کشورها حتی تا امریکا، به عملیات سایبری روی آورده است.
نگرانی عمده این است که ترامپ در نشست ناتو به اقدامی نابودکننده دست بزند و چند روز بعد در هلسینکی به‌گرمی با پوتین به گفت‌وگو بنشیند. این دقیقا الگوی اتفاقاتی است که چند هفته پیش در ارتباط با گردهمایی کشورهای گروه هفت در کانادا رخ داد؛ ترامپ پس از نابود کردن این جلسه، در سنگاپور کیم جونگ‌اون رهبر کره‌شمالی را در آغوش کشید. اگر ترامپ چنین رفتاری را مجددا تکرار کند، این دیدگاه در اروپا تثبیت می‌شود که نمی‌توان روی رییس‌جمهوری امریکا حسابی باز کرد و چنین اتفاقی می‌تواند به یکی از بزرگ‌ترین بحران‌ها در تاریخ 70 ساله ائتلاف ناتو بینجامد.
آنچه این مساله را ناراحت‌کننده‌تر می‌کند احساس احترام و علاقه شخصی ترامپ به پوتین است. این مساله با توجه به حمایت‌های پوتین از بشار اسد رییس‌جمهوری سوریه، حمایت از جدایی‌طلبان در اوکراین و الحاق کریمه به روسیه و نفوذ این کشور به روند سیاسی انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 در امریکا که ترامپ از پذیرش آن سر باز می‌زند، حقیقتا باورنکردنی است. اگرچه هیچ کسی تمایلی به بازگشت به دوران جنگ سرد ندارد، فاصله گسترده سیاسی موجود بین ابراز انزجار ترامپ درباره رهبران دموکراتیک ناتو و ابراز احترام متداول او به سیاستمدارانی همچون پوتین، یک ناپیوستگی قابل‌توجه در ائتلاف محسوب می‌شود. شرکای امریکا به‌ویژه نگران این مساله هستند که ترامپ در اقدامی غیرمنتظره در دیدار با پوتین از خروج نیروهای امریکایی از اروپا، کاهش بودجه دفاعی یگان امریکایی در اروپا یا متوقف کردن برگزاری رزمایش‌های مشترک با اعضای اروپایی پیمان ناتو که روسیه آنها را «تحریک‌کننده» می‌داند، خبر دهد. با توجه به امتیازاتی که ترامپ در دیدار با کیم قائل شده و در اقدامی کورکورانه از نظر سئول و حتی جیمز ماتیس وزیر دفاع امریکا، رزمایش مشترک با کره‌جنوبی را متوقف کرده، چنین نگرانی‌هایی کاملا به جا به نظر می‌رسند.
مساله کنایه‌آمیز این است که احتمال عقب‌نشینی ترامپ از ناتو در میانه تلاش‌های اروپایی‌ها و کانادا برای افزایش بودجه دفاعی ناتو است؛ در روندی که از زمان باراک اوباما رییس‌جمهوری قبلی امریکا آغاز شد، بیشتر اعضای ناتو اکنون به سطح هدف هزینه کردن 2 درصد از تولید ناخالص داخلی در زمینه دفاع و 20 درصد آن برای تجهیزات نوین نزدیک شده‌اند. اما این روند آن قدر سریع نبوده که ترامپ را راضی کند و خشم و کج‌خلقی او در واکنش به این مساله رو به افزایش است.
اعضای ناتو باید در جلسه خود درباره یک‌سری چالش‌های دشوار و تاکتیکی پیش روی ائتلاف بپردازند. از جمله این چالش‌ها ماموریت در افغانستان است که ظاهرا تمام شدنی نیست. در حال حاضر حدود 25 هزار نیروی ناتو در افغانستان مانده‌اند که 15 هزار نفر از آنها امریکایی هستند. مساله دیگر محافظت از اعضای ائتلاف در حوزه دریای بالتیک از حملات سایبری روسیه است. نقش ناتو در خاورمیانه نیز بایستی مورد توجه قرار بگیرد. اما بیشتر انتظار می‌رود که شکایت‌های همیشگی ترامپ درباره اینکه «کشورها در پرداخت سهم خود موفق عمل نکرده‌اند» یا اینکه اصلا لزومی دارد که امریکا در پیمان بماند یا خیر، به موضع گفت‌وگوها تبدیل شود. ترامپ که اخیرا متوجه شده سوئد یکی از اعضای ناتو نیست، این مساله را مطرح کرده که شاید برای امریکا هم بهتر باشد با اعضای ناتو وارد توافقنامه‌یی شود و در میان عملیات‌های پیمان، آنهایی را که می‌خواهد دستچین کند. چنین اتفاقی عملا به معنای تلف شدن وقت رهبران جهانی در نشست بروکسل خواهد بود، به‌ویژه اینکه آنها مسائل بسیار مهم‌تری برای رسیدگی دارند.
برخی امیدوارند که ماتیس که پیش‌تر به عنوان فرمانده 4 ستاره ناتو خدمت کرده، بتواند مذاکرات در زمینه موضوعات کلیدی را در سطحی منطقی پیش ببرد. لازم است امریکا به پیشروی در برخی زمینه‌ها از جمله عمل به تعهدات در زمینه آموزش نیروهای افغان، افزایش منابع سایبری برای عملیات دفاعی و تهاجمی، بالا بردن سطح مشارکت رسمی ناتو در مبارزه با داعش، و هماهنگی با دیگر اعضای ناتو در زمینه مقابله با روسیه در مرزهای ائتلاف، ترغیب شود.
به‌طور قطع هزینه‌های کشورهای عضو ناتو برای امریکا اهمیت زیادی دارد، اما اگر قرار باشد که این مساله به تنها موضوع مذاکرات در بروکسل تبدیل شود آنگاه این نشست فرصتی از دست رفته برای ایالات متحده و جهان دموکراتیک خواهد بود.
