تغییر رویکردها مقدم بر تیم اقتصادی

سعید مسگری|

مدتی است که تغییر در تیم اقتصادی دولت در صدر توجهات قرار گرفته، اما به نظر می‌رسد تغییر در مدیران اقتصادی اولویت اصلی اقتصاد ایران نیست.

پس از بروز مشکلاتی در بازارها و بهم خوردن ثبات اقتصاد، بحث تغییر تیم اقتصادی دولت تبدیل به بحث داغ محافل مختلف شد. برخی به گمانه‌زنی درباره تغییرات پرداختند و برخی فراتر رفته به تحلیل عملکرد مردان اقتصادی دولت و انتخاب گزینه‌های تغییر پرداختند. سوال این افراد این است که چه کسانی باید تغییر کنند و چه گزینه‌هایی برای جایگزینی وجود دارد؟ اما به نظر می‌رسد در شرایط فعلی نه تنها این سوال بلکه اصل تغییر در تیم اقتصادی مساله‌یی فرعی و درجه دو است. شاید در نگاه اول این ادعا کمی عجیب باشد و انتظار همه جامعه تغییر در تیم اقتصادی دولت و انجام سریع آن باشد. اگرچه تغییر در تیم اقتصادی به بهبود نسبی وضعیت اقتصاد ایران می‌تواند در کوتاه‌مدت کمک کند، اما اولویت اصلی دولت نیست و نباید تنها به آن بسنده کرد. در ادامه به اجمال به توضیح این موضوع می‌پردازیم.

موضوعی که کمتر بدان توجه می‌شود این است که عملکرد دولت‌ها در ایران بیش از آنکه نتیجه عملکرد وزرای اقتصادی باشد نتیجه عملکرد تیم اقتصادی شامل معاونان رییس‌جمهور همچون رییس سازمان برنامه و بودجه و معاون اقتصادی و نیز مشاوران اقتصادی دولت است. در دولت‌های ایران همواره مشاوران اقتصادی نقش پُررنگی در تصمیمات و سیاست‌های اقتصادی داشته‌اند و ریل‌گذاری اقتصادی دولت را انجام داده‌اند. این شیوه در دولت یازدهم و دوازدهم شدت بیشتری گرفت و نگاه تیم اقتصادی و به‌خصوص مشاوران اقتصادی در عملکرد اقتصادی دولت نقش پررنگ‌تری پیدا کرد.

در این شیوه باتوجه به نظرات تیم اقتصادی و مشاوران دولت رویکردهای اقتصادی کلان تعیین می‌شوند و تیم اقتصادی دولت و وزرای اقتصادی باتوجه به این رویکردهای کلان برنامه‌ریزی و عمل می‌کنند. برای روشن‌تر شدن موضوع به سیاست دولت در کنترل تورم توجه کنید که از همان آغاز به کار دولت یازدهم تغییر در نقدینگی و اجزا آن با هدف سالم‌سازی نقدینگی و در ادامه کنترل تورم، اولویت اصلی اقتصادایران قرار گرفت و بسیاری از سیاست‌های اقتصادی در راستای این رویکرد طراحی شد. کنترل تورم سیاستی بود که از سوی مشاوران اقتصادی دولت برای تیم اقتصادی طراحی شده بود. برای تغییر در عملکرد اقتصادی دولت باید سیاست‌ها و رویکردهای کلی آن تغییر کنند و رویکرد دولت در حوزه‌های مختلف اقتصاد تغییر کند. این نگاه دولت است که باید با توجه به شرایط اقتصادی و نتایج کسب شده در پنج سال اخیر تغییر کند. در غیر این‌صورت اگر تمام تیم اقتصادی نیز تغییر کنند نتیجه چندان متفاوتی نسبت به گذشته حاصل نخواهد شد. بنابراین تغییر در سیاست‌ها و رویکردهای اقتصادی اولویت اصلی دولت هستند و نه تغییر افراد. تفکرات اقتصادی و نگاه‌های رایج در تیم اقتصادی باید مورد بازبینی قرار گیرند و دولت در حوزه‌هایی همچون پولی و بانکی سیاست‌های جدیدی را در پیش گیرد.

در ادامه موضوع فوق باید به این نکته مهم توجه کرد که نیاز اساسی امروز اقتصاد ایران انجام اصلاحات ساختاری و نهادی است و با انجام برنامه‌ها و سیاست‌های مقطعی و مرسوم چندان بهبودی برای اقتصاد ایجاد نمی‌شود. اصلاح نظام بانکی، اصلاح نظام مالیاتی، اصلاح نظام بودجه‌نویسی و تخصیص منابع، اصلاح گمرک و... از جمله مسائلی هستند که می‌توانند اقتصاد ایران را در مسیر رشد و توسعه قرار دهند. به نظر می‌رسد انجام این امور بیش از آنکه به وزرای اقتصادی و مدیران دولت وابسته باشد به مشاوران اقتصادی و تفکر اقتصادی حاکم بر دولت وابسته است. لذا برای اصلاح وضعیت اقتصاد ایران به وسیله اصلاحات ساختاری و نهادی نیازمند تغییر در مشاوران اقتصادی دولت و تغییر رویکردها و سیاست‌های کلی اقتصادی آن هستیم. البته این نکات به معنای آن نیستند که تغییر در تیم اقتصادی دولت بی‌تاثیر و بیهوده است. قطعا وزرا و دولتمردان در عملکرد اقتصادی دولت موثر هستند ولی این مشاوران اقتصادی دولت و تفکر و رویکرد حاکم بر دولت است که می‌تواند تعیین‌کننده عملکرد اقتصادی آن باشد و افراد در اولویت بعدی قرار دارند. با توجه به شرایط دشوار اقتصاد ایران به‌خصوص در ماه‌های آتی که تحریم‌ها دوباره بازخواهند گشت ضروری است اولویت‌های کشور به درستی شناسایی و باتوجه به آنها عمل شود.

بنابراین به جای آنکه بر تغییر در تیم اقتصای دولت متمرکز شویم و بخواهیم مطالبات اقتصادی را از طریق این تغییرات دنبال کنیم باید در پی تغییر در سیاست‌ها و رویکردهای اقتصادی دولت باشیم. اولویت دادن به تغییرات کابینه، آدرس غلطی است که بسیاری از افراد و حتی کارشناسان به دنبال آن هستند. رسانه‌ها و کارشناسان باید اولویت اصلی اقتصاد ایران (تغییر رویکردهای اقتصادی) را درک کرده و آن را به جد از دولت مطالبه کنند. دولت نیز باید به نظرات کارشناسان و اقتصاددانان توجه کند و باتوجه به نظرات آنها رویکردهای کلان اقتصادی خود را اصلاح و به‌روزرسانی کند. تنها در این صورت است که می‌توان به بهبود وضعیت اقتصاد ایران و قرار گرفتن در مسیر رشد و توسعه امیدوار بود.