14 چالش و 6 پیشنهاد معدنی

گروه تشکل‌ها|

نشست اعضای کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران با هدف پایش مشکلات حوزه معدن استان‌ها برای تهیه نقشه راه توسعه معادن و صنایع معدنی کشور و ایجاد نهضت فرآوری برگزار شد. در این نشست، فعالان معدنی، پس از پایش مشکلات معادن کوچک و متوسط کشور و استخراج 14مشکل عمده آنها، مسائل مربوط به تامین مالی و همچنین نبود ساختار فرآوری را از جمله مشکلات اصلی معدن کشور عنوان کردند. البته آنها، پیشنهاد‌هایی برای رفع این چالش‌ها و استفاده از ظرفیت معادن در توسعه پایدار و اشتغال فراگیر ارائه دادند. چراکه براساس آمارها 93.8 درصد از معادن کشور را معادن کوچک و متوسط تشکیل داده‌اند که سهم آنها در اشتغال 85 درصد و در تولید محصولات معدنی 65 درصد برآورد می‌شود. با این حال تکلیف اسناد استراتژیک و راهبردی در حوزه صنعت و معدن کشور کماکان روشن نیست و تا اجرایی شدن آنها راه درازی در پیش است. از همین رو، براساس پایش صورت گرفته از سوی کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران، «مشکلات تامین مالی، عدم تکمیل کامل زنجیره ارزش، ضعف مدیریت و عدم وجود حاکمیت یگانه در دولت در حوزه معادن، مشکل معارضین محلی، بالا بودن عوارض گمرکی ماشین‌آلات، لزوم حذف عوارض صادرات، مشکل تامین آب، عدم توجه به معادن کوچک و متوسط، نبود تشکل‌های تخصصی استانی، نبود پایانه‌های صادراتی، عدم آموزش دانشگاهی متناسب با نیاز بخش، نبود زیرساخت حمل نقل و الزامات صادرات، لزوم رفع ممنوعیت واردات کنسانتره سرب و روی، لزوم عدم مداخله دولت در بازار ارز» را می‌توان 14چالش جدی پیش روی معادن کوچک و متوسط استانی نام برد. در همین حال، فعالان معدنی برای حل این چالش‌ها 6 پیشنهاد را مطرح کردند.

  معطلی معادن کوچک و متوسط

معادن به ۳دسته کوچک، متوسط و بزرگ مقیاس تقسیم می‌شوند. بهره‌برداری از برخی معادن به دلیل داشتن ذخایر کوچک و گاهی کم‌عیار فاقد صرفه اقتصادی بوده و لازم است تا راهکاری برای رسیدن به سود برای آنها یافت. ظرف 4سال گذشته موضوع مقیاس مناسب معدن کاری در ایران و دسته‌بندی معادن به معادن بزرگ مقیاس و متوسط و کوچک مقیاس اهمیت تازه‌یی یافته است. به نحوی که معاون معدنی وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت بارها ضمن اشاره به مقیاس کوچک و غیراقتصادی فعالیت‌های معدنی در کشور بر لزوم تقویت معدن کاری بزرگ مقیاس در کشور تاکید کرده است.

از آن‌سو، براساس آمارها، 93.8 درصد از معادن کشور را معادن کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند که سهم آنها در اشتغال حوزه معدن 85 درصد و در تولید محصولات معدنی کشور 65 درصد برآورد می‌شود؛ اما براساس پایش انجام ‌شده از مشکلات 14گانه حوزه معادن در استان‌ها و اولویت‌بندی این مشکلات حاکی از این است که معادن کوچک و متوسط کشور عمدتا از مشکل تامین مالی همچنین نبود ساختار فراوری در کشور رنج می‌برند.

برخی کارشناسان می‌گویند در صورت احداث کارخانه فرآوری برای این معادن و تامین خوراک آنها از این طریق می‌توان فعالیت معادن کوچک را با صرفه اقتصادی و سود همراه کرد. درحال‌ حاضر در ایران معادن کوچک مقیاس بسیاری هستند که به دلیل نبود صرفه اقتصادی امکان ادامه فعالیت از صاحبانشان گرفته شده است. از سوی دیگر بسیاری از معادن کشور در مناطق خشک ایران واقع شده‌اند. بهره‌برداری از این معادن کاملا وابسته به منابع آبی است که این روزها در قلب ایران وجود ندارد. مشکلات ناشی از نبود آب اشکالات جدی در بهره‌برداری معادن ایجاد می‌کند و این بخش را ناگزیر به استفاده از منابع آب غیر‌متعارف می‌کند که نیاز به سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی دارد. اهمیت معادن کوچک و متوسط تا جایی بود که چندی پیش وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه باید مشکلات معادن کوچک حل شود، گفت: باید از معادن کوچک به ‌دلیل نیاز صنعت معدن به آنها حمایت صورت گیرد. دولت باید حمایت کند و بخش‌خصوصی هم در این حوزه سرمایه‌گذاری‌های لازم را انجام دهد.

در همین راستا، نشست مشترک کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران با روسای کمیسیون‌های متناظر استانی با هدف پایش مشکلات حوزه معدن استان‌ها برای تهیه نقشه راه توسعه معادن و صنایع معدنی کشور و ایجاد نهضت فرآوری در این حوزه برگزار شد. در این نشست علاوه بر اعضای کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران، نمایندگان استان‌های زنجان، ارومیه، هرمزگان، اصفهان، قزوین، کرمان، مازندران، بوشهر، کردستان، لرستان، خراسان رضوی، یزد، سیستان و بلوچستان، ایلام و همدان نیز حضور داشتند و مطالعات و تجربیات کمیسیون مربوطه در حوزه نهضت فرآوری و تکمیل زنجیره ارزش ارائه شد. به‌ واسطه انواع گوناگون کانسنگ‌ها در مناطق مختلف کشور و تفاوت در زیرساخت‌ها و دسترسی استان‌ها به امکانات، برگزاری این نشست یکی از پیش‌نیازهای تقسیم‌کار ملی بخش خصوصی بوده و تا حدی توانسته است مشکلات حوزه معادن در استان‌ها را استخراج و اولویت‌بندی کند.

  14 چالش پیش روی معادن کوچک

بر اساس بررسی کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران، مشکلات حوزه معادن کوچک و متوسط کشور و تعداد استان‌های درگیر با این مشکل مشخص شد. طبق این بررسی مشخص شد که «مشکلات مربوط به تامین مالی» از مشکلاتی است که عمده معادن کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کنند بطوری که در این خصوص معادن 8 استان کشور با این مشکل روبرو هستند. چالش دیگری که تعداد بسیاری از معادن استانی را دیگر کرده است «عدم تکمیل کامل زنجیره ارزش» است. به طوری که معادن کوچک و متوسط 5 استان کشور، این مشکل را مانعی برای ادامه فعالیت خود می‌بینند. «ضعف مدیریت و عدم وجود حاکمیت یگانه در دولت در حوزه معادن» از دیگر معضلاتی که برخی معادن را درگیر کرده و حتی تعدای از آنها را به مرز بحران رسانده است.

چهارمین مشکلی که براساس پایش صورت گرفته از سوی کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران معادن استانی را رنج می‌دهد «مشکل معارضین محلی، بالا بودن عوارض گمرکی ماشین‌آلات و لزوم حذف عوارض صادرات» است. اما مشکل «تامین آب و عدم توجه به معادن کوچک و متوسط» از دیگر معضلاتی که معادن 2 استان کشور را با چالش مواجه کرده است. از طرفی «نبود تشکل‌های تخصصی استانی، نبود پایانه‌های صادراتی، عدم آموزش دانشگاهی متناسب با نیاز بخش، نبود زیرساخت حمل نقل و الزامات صادرات، لزوم رفع ممنوعیت واردات کنسانتره سرب و روی و لزوم عدم مداخله دولت در بازار ارز» را می‌توان از دیگر معضلاتی برشمرد، که پیش روی معادن کوچک و متوسط استانی وجود دارد.

  پیشنهادهای معدنی؟

در ادامه این نشست، فعالان معدنی برای بهره‌گیری از از ظرفیت معادن کوچک و متوسط در ایجاد توسعه پایدار و اشتغال فراگیر در استان‌های کمتر توسعه‌یافته 6 پیشنهاد مطرح و مورد تاکید قرار گرفت.

نخستین پیشنهاد ارائه شده تسوط کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران برای حل مشکلات معادن کوچک این بود که با توجه به کاهش قیمت کامودیتی‌های معدنی در بازار جهانی، فروش محصولات معادن به شکل دانه‌بندی اقتصادی نیست و باید با فرآوری و ایجاد ارزش افزوده، محصولات دارای ارزش بالاتر را صادر کرد. اما دومین پیشنهادی که در این زمینه از سوی اعضا مطرح شد، اینکه در زمینه جانمایی و زیرساخت‌های معادن کوچک، با توجه به جانمایی معادن، عیار، ذخیره و زیرساخت معادن در استان‌ها، با ایجاد کنسرسیومی از معدن داران کوچک به ‌منظور ایجاد واحدهای فراوری برای خوشه‌های معدنی در استان‌ها اقدام شود. سومین پیشنهادی که از سوی کمیسیون معادن وصنایع معدنی اتاق ایران، برای رفع مشکلات معادن کوچک مطرح شد، در خصوص جذب نقدینگی بود. براساس چنین پیشنهادی و با توجه به حجم 400میلیارد دلار نقدینگی در جامعه با تهیه FS و BP استاندارد، باید نسبت به جذب این نقدینگی برای احداث واحدهای فرآوری اقدام شود. از سوی دیگر «توان مالی معادن کوچک» که مشکل عمده معادن کوچک به شمار می‌رود به عنوان چهارمین مشکل مورد بحث قرار گرفت و پیشنهاد شد که در صورت نبود توان تامین مالی، از ظرفیت ایمیدرو و صندوق بیمه سرمایه‌گذاری برای ایجاد واحدهای فراوری بر اساس ظرفیت سنجی استانی استفاده شود. یکی دیگر از مشکلات معادن کوچک و عدم فعالیت آنها، نبود بازار مصرف برای تولیدات این معادن است که در این نشست پیشنهاد شد تا واحدهای فراوری بزرگ که نیازمند محصول فراوری‌شده معادن کوچک هستند، به شکل‌های مختلف ازجمله پیش‌خرید محصول، در فعال‌سازی معادن کوچک و متوسط با احداث کارخانه فرآوری آن دخیل شوند. همچنین در زمینه ایجاد اشتغال معادن کوچک و تاثیر این معادن در جذب نیروی کار استان‌های محروم پیشنهاد شد که با توجه به قرارگرفتن معادن در مناطق دورافتاده و محروم و اهمیت راه‌اندازی این معادن و احداث واحدهای فراوری در ایجاد اشتغال، جلوگیری از مهاجرت روستاییان، ایجاد آبادانی و از همه مهم‌تر امنیت پایدار در این فرآیند اولویت با استان‌های محروم خواهد بود. در پایان مقرر شد این پیشنهادها در کمیسیون‌های معادن اتاق‌های استانی پیگیری شده و با همکاری نهادهای متولی، تامین مالی و ایجاد واحدهای فراوری با اولویت مناطق کمتر توسعه‌یافته برای ایجاد اشتغال، تولید، ارزش ‌افزوده و امنیت پایدار با جدیت براساس برنامه ذکر شده در دستور کار قرار گیرد.