واکنش مثبت بازار ارز و سکه به انتصاب همتی

همتی بیستمین سکان‌دار بانک مرکزی شد

گروه بانک وبیمه|

پس از گمانه‌زنی‌های بسیار در رابطه با اسامی مختلفی که برای انتخاب رییس جدید بانک مرکزی به جای ولی‌الله سیف مطرح بود و پس از گفت‌وگو و رایزنی با مدیران بانکی و اقتصادی جهت ایجاد هماهنگی بیشتر در تیم اقتصادی دولت، سرانجام قرعه به نام عبدالناصر همتی افتاد و با تایید هیات دولت، وی بیستمین رییس کل بانک مرکزی شد.

به گزارش «تعادل»، روز گذشته همتی در شرایطی در برج لاجوردی میرداماد حضور یافت و با جو نسبتا مثبت بازار ارز و طلا مواجه شد که ولی‌الله سیف پس از 5 سال مدیریت و تلاش‌های گسترده از سال ۱۳۹۲ تا 97، اکنون بانک مرکزی را در سخت‌ترین و پیچیده‌ترین دوران ترک می‌کند و همتی نه تنها با انتظارات مختلف از سوی دولت، مسوولان ارشد نظام، تولیدکنندگان، فعالان اقتصادی و سپرده گذاران مواجه است، بلکه شبکه بانکی نیز به واسطه فشارهای بسیار برای تامین نقدینگی فعالان اقتصادی و هزینه‌های سنگین مدیریت سپرده و تسهیلات، با انبوهی از معضلات مطالبات معوق، بدهی دولت، کفایت سرمایه، استانداردهای بین‌المللی، قوانین مبارزه با پولشویی و fatf، صورت‌های مالی جدید بانک‌ها و انتظارات سهامداران روبه‌رو است و از رییس کل جدید حداقل انتظار دارد که هزینه‌های سنگین جمع‌آوری نقدینگی و مقابله با التهاب بازار ارز و طلا و تامین منابع برای دولت را روی دوش بانک‌ها تحمیل نکند و موجبات بهبود شاخص‌های عملکرد بانک‌ها را فراهم کند.

روز چهارشنبه 3 مرداد 97، بازار طلا و ارز به خبر تغییر رییس کل بانک مرکزی واکنش نسبتا مثبت نشان داد و برخلاف روند روزهای اخیر، که هر روز شاهد افزایش قیمت‌ها و نرخ‌ها بودیم، بازارها با کاهش نرخ مواجه شد و قیمت سکه حدود 10 هزار تومان، و نرخ دلار در حاشیه بازار 200 تومان کاهش داشت. همچنین شاخص کل بازار سرمایه نیز که روز

سه‌شنبه منفی بود با انتشار خبر انتصاب همتی به ریاست کلی بانک مرکزی مثبت شد.

 اگرچه این کاهش اندک است اما به‌طور نسبی نشانه واکنش مثبت و انتظار بازار برای روش مدیریتی همتی محسوب می‌شود که می‌تواند اثرگذاری نسبی بهتری را داشته باشد و حال باید دید که در روزهای آینده چه راهکارها و سیاست‌هایی از سوی مدیریت جدید بانک مرکزی می‌تواند التهاب بازار را کاهش دهد. روز چهارشنبه نرخ دلار در بازار آزاد ۹ هزار و ۳۰۰ تومان و یورو ۱۰ هزار و ۹۵۰ تومان قیمت خورد. این در حالی است که نرخ دلار بعد از ظهر روز سه شنبه به ۹ هزار و ۵۳۰ تومان نیز رسیده بود و در پایان روز با توجه به افزایش زمزمه‌های تغییر رییس کل بانک مرکزی تا ۹ هزار ۳۵۰ تومان کاهش یافت.

همچنین قیمت سکه بهار آزادی بین 10 تا ۴۵ هزار تومان کاهش نشان داد و نرخ سکه امامی در بازار ۳ میلیون و ۴۷۶ هزار تومان شد، در شرایطی که روز سه شنبه سکه ۳ میلیون و ۵۲۱ هزار تومان به فروش می‌رسید. در روز چهارشنبه نیم سکه یک میلیون و ۷۰۱ هزار تومان و ربع سکه ۸۶۱ هزار تومان معامله شد.

فعالان بازار احتمال می‌دهند که با توجه به امید در تغییر سیاست‌های پولی، به تدریج قیمت ارز و سکه روند با ثبات نسبی داشته باشد و حداقل از افزایش‌های شدید جلوگیری شود. در حال حاضر، به گفته کارشناسان سکه حدود ۷۰۰ هزار تومان حباب دارد که انتظار می‌رود این حباب قیمتی طی روزهای آینده کاهش یابد.

حکم ریاست کلی بانک مرکزی در حالی با امضای رییس‌جمهوری برای عبدالناصر همتی ثبت شده که روحانی به‌طور مشخص محور توقعات خود را مسائل ارزی قرار داده است. به‌طوریکه رییس‌جمهوری، اصلاح نظام بانکی، سیاست‌های مالی، پولی و بهبود روابط بانکی با دنیا و توسعه پیمان‌های پولی دو جانبه، حفظ و مراقبت از ذخائر ارزی را از اولویت‌های رییس کل جدید بانک مرکزی ارزیابی کرده و به همه اعضای دولت توصیه کرده که با ایشان همکاری کنند.

رییس‌جمهوری در جلسه دولت، اعتماد قاطع دولت به همتی را به عنوان رییس کل بانک مرکزی به ایشان تبریک گفت و افزود: همتی فردی تحصیل‌کرده، آگاه و دارای تجربه‌های ارزنده در بانک و بیمه، با نشاط، فعال و دارای روحیه، قوی و خوب و دارای توان است.

سکان هدایت بانک مرکزی به عنوان سیاست‌گذار پولی و ارزی کشور در حالی به «عبدالناصر همتی» 61 ساله سپرده شده که اقتصاد ایران در آستانه اعمال تحریم‌های امریکا قرار دارد و انتظار می‌رود که رییس جدید بتواند از نوسان‌های پیش آمده در بهای ارز و سکه، و بازار پول بکاهد.

اکنون که نظام بانکی و پولی کشور با مشکلات عدیده‌یی چون نقدینگی بالا، صورت‌های مالی زیانده، سرپیچی بانک‌ها از نرخ‌های سود، حجم بالای دارایی منجمد و تسهیلات سررسید و نکول شده روبه‌روست، انتظار می‌رود در گام نخست وضعیت نظام بانکی ساماندهی شود و هزینه سنگین 200 هزار میلیارد تومانی جذب سود بانکی و انتشار اوراق سپرده ریالی 20 درصدی و احتمالا رشد نرخ سود سپرده برای کاهش التهاب بازار ارز و طلا را کاهش دهد. زیرا بخش عمده‌یی از تلاطم‌ها در بازارهای موازی پول ناشی از عملکرد نادرست شبکه بانکی است و بانک‌ها به خاطر هزینه‌های سنگین با زیان یا درآمد کم و فشارهای هزینه‌یی مختلف مواجه هستند. صورت‌های مالی جدید توصیه شده بانک مرکزی نیز باعث شده که بسیاری از بانک‌ها زیان ده معرفی شوند. بدهی سنگین دولت به بانک‌ها، تعدادی از بانک‌های بزرگ را با قفل شدن منابع و کمبود سرمایه و نقدینگی و زیان یا درآمد کم مواجه کرده است.

بانک‌ها در بازار بین بانکی نیز با مشکلات خلق پول، اضافه برداشت از بانک مرکزی و... مواجه هستند و لذا در مدیریت منابع باید به گونه‌یی عمل شود که هزینه‌ها رو به کاهش گذاشته و از فشارهای وارد شده بر بانک‌ها و تولید و فعالیت‌های مولد کاسته شود.

 حضور همتی در بانک مرکزی

این در حالی است که پس از اعلام حکم قطعی توسط دولت، همتی به بانک مرکزی رفته و شنیده‌های خبرنگار ما حاکی از وجود جو مثبت در ساختمان بانک مرکزی است

رییس‌جمهور در چند نکته‌یی که در مورد ریاست جدید بانک مرکزی مطرح کرده، اولویت‌های اصلی خود را سیاست‌های مالی و پولی، ‌اصلاح نظام بانکی و در دو مورد خاص توسعه پیمان‌های پولی و حفظ و مراقبت از ذخائر ارزی کشور اعلام کرده است که این دو مورد آخر به‌طور ویژه مسائل ارزی را مورد توجه قرار می‌دهد. ولی‌الله سیف، رییس کل سابق بانک مرکزی، در شرایطی بانک مرکزی را ترک کرد که نه تنها تحریم شد بلکه نرخ ارز و سکه در ماه‌های اخیر به‌شدت رشد کرد و هزینه‌های بسیاری برای رشد سود سپرده و انتشار اوراق سپرده 20 درصدی روی دوش بانک‌ها سنگینی می‌کندو بانک مرکزی را در سخت‌ترین و پیچیده‌ترین دوره‌های تاریخی خود قرار داده است. رییس‌جمهوری همچنین از همتی اصلاح نظام بانکی را خواستار شده که در این رابطه نیز باید گفت در سال‌های گذشته بارها این موضوع مطرح و اقداماتی هم برای آن از جمله اصلاح ساختار مالی بانک‌ها و ترازنامه‌ آنها برای مطابقت با استانداردهای جهانی و همچنین حرکت به سمت اصلاح نرخ سود بانکی یا ساماندهی موسسات مالی غیرمجاز انجام شد، اما هیچگاه به‌طور کامل پیش نرفته است، در عین حال که دو لایحه بانک مرکزی و قانون بانکداری در سال‌های گذشته با بحث‌ها و اختلاف نظرهایی بین بانک مرکزی، دولت و مجلس تدوین شد، ولی هنوز به تصویب و اجرا نرسیده و امید است که در دوره مدیریت جدید به نتیجه برسد و برخی رفورم‌ها از جمله تغییر واحد پول ملی یا حذف 4 صفر از آن در دستور کار قرار گیرد.

 همتی، شاید مرد بحران‌ها باشد

عبدالناصر همتی که اقتصاد خوانده و استادی درس‌های اقتصاد در دانشکده‌های اقتصادی را در 30 سال اخیر در کارنامه خود دارد، پیش از این سابقه حضور در بانک سینا، بانک ملی و بیمه مرکزی را تجربه کرده است و به خصوص در مقطع بعد از فساد مالی بزرگ سه هزار میلیارد تومانی با حضور خود در بانک ملی توانست به کاهش مشکلات این بانک کمک کند و به نوعی مرد بحران‌ها در بانک ملی و پس از آن در بیمه مرکزی باشد. او همچنین در بیمه مرکزی به افزایش سودآوری شرکت‌های بیمه کمک کرد.

در هفته‌های اخیر با تغییر مدیریت بیمه مرکزی، قرار بود که همتی به عنوان سفیر ایران درچین حضور یابد تا در دوره تحریم‌های اقتصادی، در جهت کاهش مشکلات اقتصادی با محوریت چین، نقش قابل توجهی را به عهده بگیرد، اما پس از رایزنی‌های مختلف با مدیران اقتصادی، سرانجام او به عنوان رییس کل بانک مرکزی انتخاب شد تا شاید بتواند مرد بحران‌های اقتصاد ایران در دوره تحریم باشد.

همتی، تالیف‌هایی در حوزه اقتصاد دارد که مهم‌ترین آنها کتاب اقتصاد کلان، مقدمه‌یی بر سیاست‌های پولی و مالی است و توسعه اقتصادی، مشکلات اقتصادی جهان سوم و اقتصاد نفت نیز دیگر تالیفات وی به شمار می‌رود. وی در مدت 2 سال و طی دومین دوره حضور خود در بیمه مرکزی به عنوان نهاد ناظر صنعت بیمه، تلاش کرد جلوی رقابت‌های ناسالم در این صنعت را بگیرد، فعالیت شرکت‌ها در رشته‌های زیانده بیمه‌یی را انسجام ببخشد و با تعیین نرخ پایه، به نرخ شکنی‌های غیرفنی در رشته‌های زیان دهی چون شخص ثالث پایان دهد. تخصصی کردن رشته بیمه عمر از سایر رشته‌های بیمه‌یی و تلاش برای توسعه ضریب نفوذ صنعت بیمه با توسعه بیمه عمر و نیز تخصصی کردن رشته‌های این صنعت با پایان دادن به صدور مجوز فعالیت شرکت‌های جدید بیمه در رشته‌های مختلط از دیگر دستاوردهای وی در دوره 2 ساله حضور در بیمه مرکزی به شمار می‌رود.

 58 سال سابقه فعالیت بانک مرکزی

بانک مرکزی ایران در 18 مرداد 1339 تاسیس شد و وظیفه آن حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم‌کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری است.

این بانک در عمر 58 ساله خود 17 رییس کل به ترتیب ابراهیم کاشانی، علی اصغر پورهمایون، مهدی سمیعی، خداداد فرمانفرماییان، عبدلعلی جهانشاهی، محمد یگانه، حسن علی مهران، یوسف خوش کیش، محمدعلی مولوی، علیرضا نوبری، سیدمحسن نوربخش، مجید قاسمی، سیدمحمدحسین عادلی، سیدمحسن نوربخش، ابراهیم شیبانی، طهماسب مظاهری، محمود بهمنی و ولی‌الله سیف را دیده است و باید دید که این‌بار رییس کل هجدهم با چه تدبیری خود را در تاریخ نظام بانکی ماندگار خواهد کرد.

 دستاوردهای سیف

مهم‌ترین دستاورد سیف در این 5 سال ساماندهی موسسات غیرمجاز، پرداخت سپرده سپرده گذاران این موسسات و مقابله با غیرمجازها بوده است. رییس‌جمهوری با تشکر از سیف، ایستادگی در برابر موسسه‌های مالی، اعتباری غیرمجاز که به ایجاد انضباط بیشتر و قاعده‌مند شدن آنها منجر شد را از خدمات ارزنده دوره مدیریت سیف دانست.

اما سیف با وجود این دستاورد مهم، از سوی کشورهای غربی تحریم شد و در عین حال با وجود تلاش‌هایی که برای یکسان‌سازی نرخ ارز و کاهش نرخ سود بانکی داشت، اما به دلیل رشد نقدینگی و خلق پول در بازار بین بانکی، تزریق 30 هزار میلیارد تومان برای تامین سپرده‌های غیرمجازها، تحریم‌ها و خروج امریکا از برجام با التهاب‌های بزرگ طلا و ارز مواجه شد. کارشناسان می‌گویند که بانک مرکزی در بدترین شرایط ارز مبادله‌یی را حذف و یکسان‌سازی کرد. در شرایط نامناسب صورت‌های مالی بانک‌ها را تغییر داد و باعث بسته شدن نماد بانک‌ها و زیان ده شدن برخی بانک‌ها شد، و سیاست تزریق ارز و سکه نیز نتوانست به کاهش مشکلات کمک کند و سیاست بگیر و ببند دلالان ارزی و تعطیلی صرافی‌ها و قاچاق اعلام کردن خرید و فروش ارز و... نیز مشکلات را افزایش داد.

این که سیف با بدشانسی مواجه شده و سیاست‌های متعارف بانکی جواب برعکس داده سخنی است که عده‌یی به آن اعتقاد دارند اما در عین حال برخی صاحب نظران می‌گویند نهاد نظارتی و کارشناسی بانک مرکزی باید به موقع عمل می‌کرد و با غیرمجازها مواجه می‌شد، باید اثر حذف ارز مبادله‌ای و رشد تقاضا برای دلار را

پیش‌بینی می‌کرد و اجازه نمی‌داد که یکسان‌سازی نرخ ارز به رشد نرخ دلار منجر شود و نباید بار دیگر از یکسان‌سازی نرخ ارز در شرایط تحریم و نرخ دلار 4200 تومانی دفاع می‌کرد زیرا همه اینها سیاست‌هایی هستند که در شرایط عادی می‌تواند موثر باشد اما در شرایط بحران و التهاب برعکس عمل می‌کند و لذا ضعف کارشناسی بانک مرکزی در این مقطع موضوعی است که عملکرد مدیران این نهاد مهم را با انتقاد‌های مختلف همراه کرده است.

 اما در عین حال بسیاری از کارشناسان، انتقادهای مختلفی را در مورد سرعت کند بانک مرکزی، عدم انعطاف‌پذیری به موقع در مقابله با پدیده موسسات غیرمجاز، سکوت بانک و روابط عمومی آن در برخی مقاطع، و عدم اطلاع‌رسانی و کالبد شکافی مشکلات بانک‌ها و غیرمجازها و رفتار برخی افراد متخلف مطرح کرده‌اند و برخی صاحب نظران معتقدند که به جای معرفی هر یک از موسسات غیرمجاز به یک بانک مجاز و با اعتبار، باید مبالغ سپرده‌ها از طریق خود این موسسات به مردم پرداخت می‌شد یا یک بانک دولتی مسوولیت بانک عامل را به عهده می‌گرفت.

کارشناسان انتقادات بسیاری را در مورد نحوه سیاست‌گذاری در مدیریت بازار ارز مطرح کرده بودند که متوجه بانک مرکزی بود هر چند که برخی معتقد بودند اعمال فشار دولت بر بانک مرکزی خود عاملی برای سیاست‌گذاری‌های فعلی بوده است. اما در مورد ذخائر ارزی باید گفت که ولی‌الله سیف در زمان حضورش در بانک مرکزی بارها گفته بود که ذخائر ارزی از شرایط مناسبی برخوردار است و این اظهارات در حالی مطرح می‌شد که کارشناسان تاکید داشتند حتی اگر ذخائر مناسبی داشته باشیم کمبود اسکناس دلار به دلیل تحریم‌های دلاری حس می‌شود و اگر بازار به درستی کنترل و مدیریت نشود بحران ارزی را بیش از پیش گسترش خواهد داد. نتیجه میلیاردها دلار ارز 4200 تومانی که باعث انتقاد بسیاری به این تخصیص ارز ارزان شده و لیست افراد وشرکت‌های دریافت‌کننده را منتشر می‌کنند نتیجه‌یی در کاهش نرخ دلار بازار آزاد نداشت.

تعطیلی صرافی‌ها و بازار آزاد که مشکلات بسیاری را ایجاد کرده نیز در کنار فروش 8 میلیون سکه با حدود 60 تن طلا کمکی به کاهش نرخ طلا نکرد و با وجود این همه هزینه و تصمیمات مختلف، هنوز التهاب بازار کاهش نیافته و باعث گردش بخشی از نقدینگی در بازار ارز و طلا و خودرو، مسکن و... شده است.