فصل خداحافظی با تورم تک‌رقمی

گروه کلان|هادی سلگی|

نرخ تورم سالانه بعد از 5 ماه دو باره دورقمی شد و به 10.2 درصد رسید. با این تفاوت که به گمان کارشناسان احتمالا این‌بار تورم دو رقمی در ماه‌های آینده ادامه‌دار بوده و به مسیر افزایشی خواهد رفت.

طبق پیش‌بینی‌ها دستاورد تورم تک رقمی که از خرداد 95 (9.7 درصد) عاید شده بود، اکنون بعد از دو سال بدرقه می‌شود. درست است که طی آن زمان تاکنون چند بار نرخ تورم به 10 و حتی 10.1 درصد صعود کرده اما این نرخ‌ها کاملا شرایطی فصلی و موقتی داشت و سریعا به همان کانال اصلی تک رقمی برمی‌گشت. با این حال اکنون که نرخ تورم دو رقمی می‌شود، علائم قیمتی دیگر در شاخص‌های ماهانه و نقطه به نقطه حاکی از خداحافظی طولانی مدت با تورم تک‌رقمی دارد.

نکته قابل توجه این است که در سه ماه گذشته (اردیبهشت، خرداد و تیر) به‌طور متوسط نرخ تورم ماهانه به میزان 3.1 درصد رشد کرده است که نشان از پیش‌روی تورم به سطوحی بالا و چشمگیر دارد. کافی است توجه کنیم که در همین ماه تیر گروه‌های خوراکی و دخانیات به ترتیب 33.3 و 4.4 درصد رشد قیمتی داشته‌اند. از طرف دیگر نرخ تورم نقطه به نقطه نیز از فروردین تا تیر به میزان 9.9 واحد درصد رشد کرده است، بدین معنی این شاخص از 7.9 درصد فروردین به 18 درصد تیر ماه رسیده است.

به گزارش «تعادل» بانک مرکزی محاسبات خود از تغییر قیمت کالاها و خدمات مصرفی عمومی خانوارها در تیر ماه را منتشر کرد. بر اساس این نتایج به دست آمده از این گزارش شاخص کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در تیرماه 1397 به عدد 126.8 رسیده که نسبت به ماه قبل 3.4 درصد افزایش یافته است. از آنجایی که در تیر ماه سال گذشته عدد شاخص روی 107.5 قرار داشت، لذا این شاخص طی یکسال گذشته (در تیرماه 1397 نسبت به ماه مشابه سال قبل) معادل 18 درصد افزایش داشته است. از این شاخص به عنوان نرخ تورم نقطه به نقطه یاد می‌شود که در آن انعکاس تغییر قیمت‌ها در خرده فروشی‌ها سریع‌تر از شاخص متوسط یا سالانه رخ می‌نماید. هر چند این شاخص می‌تواند گمراه‌کننده هم باشد و بیانگر تغییرات دوره‌یی باشد با این حال اگر افزایش تورم نقطه ‌به نقطه ادامه‌دار باشد نشان‌دهنده این است که تورم سالانه رو به افزایش است.

بررسی تورم‌های اعلام شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سه ماه گذشته تغییرات قیمت به صورت ماهانه جهش‌های قابل توجهی داشته و این جهش‌ها اکنون خود را به صورت نرخ دورقمی 10.2 درصد (نرخ سالانه) نشان داده است. به هر روی با توجه به رشدهایی که در شاخص‌های ماهانه و نقطه به نقطه مشاهده می‌شود، مشخص است که تورم وارد کانال جدیدی از روند افزایشی شده که به نظر کارشناسان با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد ایران یعنی حجم بالای نقدینگی و عوامل سیاسی بین‌المللی احتمال برگشت آن سخت خواهد بود و به این ترتیب زمان خداحافظی طولانی مدت با تورم یک رقمی فرا رسیده است.

 سرانجام دو سال تورم تک رقمی

در خرداد سال 95 بود نرخ تورم متوسط بعد از سال‌ها به سطح تک رقمی 9.7 درصد رسید و این موضوع به عنوان یکی از نتایج درخشان کارنامه دولت روحانی به ثبت رسید؛ تورمی که در مهر ماه سال 92 به 40.2 درصد رسید و دولت توانست با کاهش سرعت رشد آن در این مدت رقم سالانه را 30 واحد درصد پایین بیاورد. از خرداد 95 تا تیر 97 در دو بازه زمانی، تورم سالانه به 10 درصد تا حداکثر 10.1 درصد رسید. به این ترتیب که در خرداد 96 نرخ تورم به 10 درصد و در تیر به

10.1 درصد صعود کرد، اما با این حال شاخص‌های ماهانه و نقطه به نقطه بیانگر این بودند که این سیر و صعود موقتی خواهد بود. همچنانکه در مرداد 96 دوباره به 10 و در شهریور به سطح تک رقمی 9.9 درصد بازگشت. کارشناسان در این زمان عنوان می‌کردند که اگر تورم ماهانه به بالای 0.8/ درصد برسد و تداوم یابد دستاورد تورم تک رقمی به خطر می‌افتد. با این حال در آذر ماه همین سال بود که دومین عدول از خط دو رقمی تورم اتفاق افتاد. در این ماه نرخ تورم به 10 درصد رسید و در ماه بعدی آن هم ادامه یافت اما باز سرعت رشد تورم کنترل شد و در ماه‌های آینده به کانال‌های تک رقمی قبلی رجعت کرد.

اما سومین بازگشت تورم دو رقمی طبق گزارش بانک مرکزی در تیر امسال رخ داده که تا حد زیادی با دو نوسان قبلی متفاوت است. بر‌اساس جداول بانک مرکز نرخ تورم ماهانه در سه ماه گذشته یعنی اردیبهشت، خرداد و تیر به ترتیب 1.6، 4.3 و 3.4 درصد افزایش داشته‌اند. این ارقام هرکدام نشان‌دهنده رشد قیمت‌ها تنها طی یک ماه است. در بسیاری از کشورهای دنیا که نرخ تورم آنها در سطوح معقولی قرار دارد، این افزایش‌ها طی دو یا سه سال هم رخ نمی‌دهد.

اگر شاخص ماهانه به همین شکل ادامه یابد نرخ تورم متوسط هم متاثر و به رقم‌های کم‌سابقه‌یی خواهد رساند. با این حال شاخص نقطه به نقطه به دلیل اینکه معدل‌گیری نمی‌کند و تنها تغییرات یک ماه را نسبت به ماه مشابه سال قبل اندازه می‌گیرد، روند جدید را زودتر به نمایش می‌گذارد.

مطابق گزارش بانک مرکزی نرخ تورم نقطه به نقطه تیر ماه به 18 درصد رسیده است. این در حالی است که همین شاخص در یک ماه پیش از آن به میزان 13.7 درصد ثبت شده بود. (رشد قیمت‌ها در خرداد امسال نسبت به خرداد 96 به میزان 13.7 درصد بوده است) و نکته قابل توجه اینکه شاخص نقطه به نقطه در فروردین و اردیبهشت امسال به ترتیب 7.9 و 9.7 درصد بوده است، یعنی از فروردین تا تیر ماه به میزان 9.9 واحد درصد رشد کرده است. این ارقام نشان می‌دهد که دو رقمی شدن نرخ تورم موقتی نیست و شروع یک سلسله رشدهای قیمتی است.

 تورم 72 درصدی دخانیات

برای اینکه نگاهی جزیی‌تر به روند تغییرات قیمتی داشته باشیم بهتر است به گروه‌های کالایی که موجبات این صعود تورم را فراهم کرده‌اند، بپردازیم. همانطور که می‌دانیم نرخ تورم یا همان شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (CPI) معیار سنجش تغییرات قیمت کالاها و خدماتی است که توسط خانوارهای ایرانی به مصرف می‌رسد. بر اساس فرمول این شاخص سبدی از کالاهایی که به صورت متعارف در بین مردم مورد مصرف قرار می‌گیرد، انتخاب می‌شود و سپس تغییرات هرکدام از این کالاها مورد رصد و متوسطی از آنها (با در نظر گرفتن وزن و اهمیت هرکدام از این گروه ها) به عنوان نرخ تورم منظور می‌شود. در فرمول مورد استفاده بانک مرکزی این سبد کالا و خدمات به 12 گروه مختلف بخش‌بندی شده که از کالاهای خوراکی تا دخانیات، مسکن، انرژی، بهداشت و امثالهم را دربرمی گیرد. مسکن به دلیل اینکه بیشترین سهم را در هزینه‌های مصرفی خانوارهای کشور دارد در این فرمول از اهمیت بیشتری نسبت به دیگر گروه‌ها برخوردار است و به همین لحاظ در فرمول شاخص با ضریب 37.5 درصد مورد محاسبه قرار می‌گیرد. سپس گروه خوراکی‌ها با ضریب 25.5 و حمل و نقل که با وزن 8.90 اندازه‌گیری می‌شود. در این شاخص کمترین ضریب اهمیت به دخانیات مربوط می‌شود که وزنش 0.37 درصد محاسبه می‌شود. با درنظر گرفتن این اوزان به تغییر قیمت در برخی از این گروه‌ها در تیر ماه می‌پردازیم. بر اساس گزارش بانک مرکزی نرخ تورم نقطه به نقطه گروه دخانیات در تیر ماه سال جاری با رشدی معادل 72.4 درصد بیشترین میزان افزایش قیمت را تجربه کرده است. این گروه در یک ماه یادشده به میزان 33.3 درصد رشد قیمتی داشته است. در مرتبه بعدی گروه تفریح و امور فرهنگی قرار دارد که رشدی 34.1 درصدی نسبت به تیرماه سال 96 داشته است. این گروه نیز تورم ماهانه‌یی معادل 8.9 درصد داشته است. گروه کالاهای خوراکی نیز با رشد 4.4 درصدی ماهانه به نرخ تورم نقطه به نقطه 25 درصد رسیده است. محاسبات این گزارش می‌گوید که گروه مسکن با تورم 10.2 درصدی نسبت به تیر ماه سال گذشته کمترین نوسان را نسبت به دیگر گروه‌ها داشته است. به‌طور کل شاخص بهای مصرف‌کننده به عنوان وسیله‌یی برای اندازه‌گیری سطح عمومی قیمت‌ کالاها و خدمات مورد مصرف خانوارها، یکی از بهترین معیارهای سنجش تغییر قدرت خرید پول داخل کشور، به شمار می‌رود.