پاکستان به کجا می‌رود؟
گروه جهان|
این اتفاق‌نظر وجود دارد که عمرانخان نامزد پیروز در انتخابات پاکستان، مهره موردتایید ارتش است. اگر فرض کنیم که چنین ادعایی حقیقت دارد، پس او این فرصت را دارد تا با حمایت ثبات را به اقتصاد پاکستان بازگرداند، امری که البته زمان‌بر خواهد بود.
رهبران پاکستان در چند دهه گذشته برای جبران تیرگی روابط با امریکا و خصومت هند، تلاش کرده‌اند که به چین نزدیک شوند. اما این سیاست هزینه گزافی برایشان داشته است: بحران بدهی‌های سنگینی که ناشی از افزایش وام‌های چینی است و امروز به تهدیدی برای اقتصاد 300 میلیارد دلاری پاکستان تبدیل شده و این کشور را وادار کرده تا بار دیگر از صندوق بین‌المللی پول درخواست کمک کند. بدتر اینکه اسلام‌آباد بار دیگر به فهرست سیاه سازمان بین‌المللی مبارزه با پولشویی و کارگروه ویژه اقدام مالی (اف‌ای‌تی‌اف) بازگشته که به معنی منزوی‌تر شدن این کشور است.
در این میان افراط‌گرایی، نبود امنیت، ضعف بنیه اقتصادی و ضرورت به‌کار بستن تدابیر گسترده بی‌تردید مهم‌ترین چالش پیش‌رو دولت عمرانخان خواهد بود. به اعتقاد ناظران، اگر دولت آینده نتواند سریعا از سقوط توان تولید بکاهد، این کشور با بحران تازه‌یی در پرداخت هزینه‌های خود روبرو خواهد شد و ناگزیر خواهد شد وام تازه‌یی از صندوق بین‌المللی پول تقاضا کند. این در حالی است که همین حالا هر کودک پاکستانی که متولد می‌شود 140 هزار روپیه بدهی خارجی دارد.
بانک مرکزی پاکستان در ماه‌های اخیر به‌دلیل کمبود نقدینگی به ذخیره ارزی دست برده و از ارزش برابری پول ملی کاسته است. این کشور بسیاری از کالاهای مورد نیاز خود را وارد می‌کند و در زمینۀ صادرات که بخش بیشتر آن را منسوجات تشکیل می‌دهد، با رقابت کشورهای دیگر روبروست. کمبود و حتی قحطی آب چالش بزرگ دیگری است که پاکستان از همین حالا با آن دست به‌گریبان است. بر أساس ارزیابی کارشناسان، اگر مقام‌های پاکستان به سرعت طرح جامع و گسترده‌یی برای مبارزه با خشکسالی تدوین و به اجرا نگذارند، این کشور در سال ٢٠٢۵ با کمبود مطلق آب روبرو خواهد شد. با وجود کوه‌های یخی عظیم هیمالایا و باران‌های موسمی سالانه، پاکستان تنها دارای سه آبگیر بزرگ برای ذخیره آب است، در حالی که کشورهایی چون کانادا و آفریقای جنوبی، هر یک دارای یک هزار آبگیر به این منظور هستند.
رشد سریع جمعیت و نبود طرح کنترل آن، یکی دیگر از مسائلی است که دولت آینده باید بدان بپردازد. رشد سریع جمعیت منابع کشور را به سرعت کاهش داده و مردم را با کمبود روبرو کرده است. جمعیت پاکستان در کمتر از 60 سال گذشته چهار برابر شده و به ٢٠٧ میلیون نفر رسیده است. براساس ارزیابی‌های صورت گرفته، اگر رشد جمعیت همچنان ادامه یابد، این کشور سی سال دیگر ٣١٠ میلیون سکنه خواهد داشت.
وعده‌های عمرانخان
رهبر تحریک انصاف پاکستان در جریان رقابت‌های انتخاباتی گفته بود اگر به نخست‌وزیری برسد مدارس و بیمارستان‌هایی در سطح جهانی در سراسر این کشور خواهد ساخت و کشاورزان می‌توانند وام‌های ارزان دریافت کنند. عمرانخان گفته پس از تشکیل دولت ۵ میلیون خانه و۱۰میلیون شغل ایجاد کرده و فساد اقتصادی را در پاکستان ریشه‌کن خواهد کرد. عمرانخان در یکی از سخنرانی‌های انتخاباتی‌اش اذعان کرده حل مشکلات پاکستان به سادگی ممکن نیست و مشاورانش راه‌حل جامعی برای مشکلات کشور در نظر گرفته‌اند. او در این باره گفته: «تلاش برای اجرای برنامه جامع را به‌شدت دنبال خواهیم کرد و اطمینان داریم مردم پاکستان نیز برای رفاه خود از ما حمایت خواهند کرد. مردم گمان میکنند مالیاتی که می‌پردازند خرج رفاه و عیش و نوش سیاستمداران می‌شود و از این رو اعتماد آنان سلب شده است، ولی ما اعتماد آنان را مجددا به دست خواهیم آورد. سالانه ۱۰ میلیارد روپیه از کشور خارج می‌شود و این به معنای نابودی مطلق اقتصاد است که باید فکری برای حل آن صورت بگیرد.»
اصلاح نظام مالیاتی که با جمع‌آوری 8 هزار میلیارد روپیه از این طریق کشور را از بازپرداخت وام‌هایی که دریافت کرده نجات خواهد داد از دیگر وعده‌های خان است. عمرانخان در این باره گفته: «با کمک سازمان حسابرسی ملی از فساد مالی جلوگیری خواهد شد. تمام تلاش خود را برای افزایش سرمایه‌گذاری در پاکستان به کار خواهیم برد. عمرانخان گفته برای بهبود وضعیت آب و هوایی پاکستان تلاش خواهد کرد، بیش از 10 میلیارد درخت خواهد کاشت و برای بهبود وضعیت معیشتی مردم پاکستان را به مرکز توریسم در جهان تبدیل می‌کند.
عمرانخان وعده داده نظام دادگاهی و احقاق حقوق مردم و نظام پلیس را بهتر خواهد کرد. او جایی گفته: «وقتی به جوانی که سمت نواز شریف کفش پرتاب کرد، اتهام حمله تروریستی می‌زنند، یعنی از قوانین سخت موجود در رابطه با حملات تروریستی به نفع احزاب سواستفاده می‌شود و این شرایط با اصلاح شود.»
چه باید کرد؟
گذشته از وعده‌های انتخاباتی، نخستین اقدام فوری دولت عمرانخان اصلاح نبود تعادل اقتصادی است. اقتصاد پاکستان با سرعت 8.5 درصد رشد کرده که این سریع‌ترین رشد آن در ۱۳ سال اخیر است. اما از ماه دسامبر تاکنون، ۴ بار روپیه ارزش خود را از دست داده و نرخ بهره ۳ بار بالا برده شده است. همچنین دفاع بانک مرکزی از روپیه‌یی با بیش از ارزش واقعی، باعث شده ذخایر ارزی خارجی از 16.4 میلیارد دلار در ماه می، به کمی بیش از ۹ میلیارد دلار، کاهش یابد. این کسری تجاری در سال مالی 18-2017 حدود 16درصد افزایش یافته است. در این میان به‌دلیل کمبود آب قیمت پنبه در پاکستان افزایش یافته و صنعت صادرات پوشاک و منسوجات این کشور را تحت تاثیر قرار داده است. به اعتقاد صندوق بین‌المللی پول، راه‌حل فوری و موقت برای رفع این مشکل، افزایش واردات پنبه و همزمان اجرای تدابیر سختگیرانه مالی و مالیاتی است؛ که نخست‌وزیر جدید احتمالا مجبور خواهد شد به هر دوی آن تن دهد. دولت پاکستان همچنین باید در گام نخست برای برقراری ثبات، باید سرمایه‌گذاران خارجی را به خرید سهام پاکستان ترغیب کند. همچنین هنوز برای احیای سودآوری شرکت‌هایی که همچنان بر تقاضای داخلی متمرکز هستند، راه‌هایی وجود دارد. عمرانخان باید هر چه سریعتر مذاکرات با چین را درباره بدهی سنگین خود به این کشور و بهبود کسری تجاری آغاز کند.
