سایه روشن‌های عملکرد اقتصادی دولت در استان‌ها
گروه بنگاه‌ها| مهدی بیک|
«عملکرد اقتصادی دولت در واقعیت چگونه است؟» این پرسشی است که پاسخگویی به آن در یک چنین روزهایی که رسانه‌های مخالف دولت با استفاده از تمام ابزارهای رسانه‌یی شان در حال پمپاژ ناامیدی در جامعه و وارونه نمایی دستاوردهای کشور در حوزه اقتصاد هستند ضروری به نظر می‌رسد؛ چرا که عدم توجه به اطلاع‌رسانی شفاف در این زمینه می‌تواند در بلند مدت اعتماد و امید عموم ایرانیان را با اخلال مواجه کند.
واقعیت آن است که موضوع نگاه سیاسی به موضوعات اقتصادی یکی از آفت‌هایی است که ساختارهای اجرایی کشورمان همواره با آن دست به گریبان بوده است؛ نگاهی که به جای بررسی تخصصی عملکرد اقتصادی دولت در مقایسه با گذشته در اتمسفری شفاف با استفاده از عینک سیاسی تلاش می‌کند تا دستاوردهای اقتصادی کابینه را به جهت‌گیری‌های سیاسی و جناحی تنزل دهند؛ آوار ویرانگر رسانه‌یی که چنانچه هرچه سریع‌تر برای مهار آن فکری نشود در ادامه قادر است آسیب‌های جدی به روند کلی برنامه‌ریزی‌های اجرایی کشور وارد کند.
با این مقدمات خبرنگار تعادل در جریان تور رسانه‌یی دولت به استان آذربایجان غربی و بازدید از پروژه‌های عمرانی این استان تلاش کرد تا با تاباندن نوری به ابعاد و زوایای گوناگون پروژه‌های اقتصادی استان به عنوان یکی از پازل‌های توسعه در کشور پاسخی برای این پرسش کلیدی بیابد که آیا عملکرد اقتصادی دولت در استان‌های مختلف
بر اساس برنامه‌ریزی‌های تدارک دیده شده و مبتنی بر اسناد بالادستی نظام دنبال می‌شود یا اینکه عملکرد اقتصادی دولت در استان‌ها همان‌گونه است که منتقدان دولت هر روز در رسانه‌هایشان بازنشر می‌کنند؟ آنچه در جریان این گزارش در اختیار مخاطبان عزیز قرار می‌گیرد؛ سکانس‌ها و روایت‌هایی است که خبرنگار تعادل در جریان تور رسانه‌یی دولت به آذربایجان غربی با آنها برخورد داشته است.
روایت اول: حمل و نقل، رکن مهم توسعه
یکی از مهمترین نشانه‌هایی که از طریق آن می‌توان عملکرد اقتصادی دولت را مورد سنجش دقیق قرار داد؛ برنامه‌هایی است که در حوزه حمل و نقل (ریلی؛ هوایی و دریایی، جاده‌یی و...) در بخش‌های گوناگون تدارک دیده شده است؛ به عبارت روشن‌تر هیچ دولتی بدون بهره مندی از پروژه‌های تاثیرگذار حمل و نقل نمی‌تواند ادعا کند که در مسیر توسعه گام برداشته است؛ بنابراین طبیعی است که نخستین برنامه بازدید خبرنگاران مربوط به پروژه‌یی باشد که استان آذربایجان غربی را برای نخستین‌بار در مسیر راه‌آهن سراسری و بین‌المللی کشورمان قرار می‌دهد؛ مسیری که شمال و جنوب ایران را به هم وصل می‌کند و بستر لازم برای توسعه ریلی شرق و غرب کشور را نیز فراهم می‌کند.
نخستین بازدید از پروژه ایستگاه راه‌آهن ارومیه صورت می‌گیرد. ایستگاهی که بنا بر اظهارات مسوولان قرار است به عنوان نقطه کانونی شهر ارومیه عمل کند و مجموعه‌یی از کلونی‌های تجاری و بازرگانی را در اطراف خود جای دهد. اتوبوس حول و حوش ساعت 3بعد از ظهر و در شرایطی که شهر ارومیه هم با یک گرمای بی‌سابقه مواجه شده است؛ به سمت راه‌آهن حرکت می‌کند تا خبرنگاران یکی از مهمترین ارکان توسعه در استان را از نزدیک مشاهده کنند و درباره زوایای مختلف آن پرسش‌های خود را مطرح کنند.
«قنبر آقایی‌زاد»، مشاور رییس سازمان برنامه و بودجه ارومیه در جریان گفت‌وگو با «تعادل» در خصوص اهمیت این پروژه و مسیری که برای تحقق آن طی شده است می‌گوید: «واقعیت آن است که آذربایجان غربی به دلیل هم مرز بودن با سه کشور ترکیه، عراق و جمهوری آذربایجان شاهراه ارتباطی ایران با اروپا است. هرچند این پروژه از سال 80 کلید خورده اما به دلیل کمبود بودجه پیشرفت چندانی نداشته است. در زمان دولت تدبیر و امید بود که با تخصیص مناسب منابع توانستیم بخش‌های قابل توجهی از پروژه را پیش ببریم.» آقایی زاد زمانی که درباره سوءمدیریت‌های گذشته صحبت می‌کند اخم‌هایش در هم می‌رود و هرچند تلاش می‌کند تا گارد بی‌طرفی‌اش را حفظ کند اما با پایان هر جمله اشاره‌یی هم به این واقعیت دارد که اگر فرآیند تخصیص اعتبارات به درستی صورت نمی‌گرفت معلوم نبود این پروژه تا چه زمانی ادامه پیدا کند. آقایی زاد صحبت‌هایش را اینطور ادامه می‌دهد: «این پروژه مراغه به تبریز، مراغه به میاندوآب و نقده به ارومیه را شامل می‌شود که میاندوآب و نقده عملیاتی شده و ریل‌گذاری هم صورت گرفته است.»
او با اشاره به تلاش‌های شخص رییس سازمان برنامه و بودجه برای تحقق این پروژه می‌گوید: «رییس سازمان برنامه و بودجه تلاش کردند بودجه مورد نیاز این پروژه ملی را تامین و اتصال ریلی استان آذربایجان‌غربی را محقق کنند. اگر تلاش و حمایت شخص ایشان نبود شک نکنید که سرنوشت این پروژه همچنان نامشخص بود.»
در شرایطی که خبرنگاران سرگرم بازدید از پروژه بودند «ابراهیم مبارک قدم»، مدیرکل راه و شهرسازی استان ارومیه، نیز در میان خبرنگاران حاضر شد و در توضیحاتی اظهار کرد: ارومیه یکی از مرزی‌ترین استان‌ها در حوزه شمال‌غربی کشور است. پروژه راه‌آهن مراغه و ارومیه بخشی از اجرای طرح جامع حمل و نقل است. مبارک قدم در خصوص حجم پروژه و اعتباراتی که برای آن صرف شده می‌گوید: «کل پروژه 182 کیلومتر است که 84 کیلومتر آن در دست بهره‌برداری بوده و پیشرفت پروژه تاکنون 96 درصد بوده است. به‌طور کلی 834 میلیارد هزینه برای این پروژه درنظر گرفته شده که 513 میلیارد از آن هزینه شده است. قرار بر این بود پروژه خرداد پارسال افتتاح شود اما وزارتخانه و سازمان برنامه منتظر چارت تشکیلاتی هستند. اصل این پروژه اتصال ارومیه به قطار تبریز است.»او در پایان در خصوص تاثیر پروژه در فرآیند کل استان افزود: «مسافران از طریق اتوبوس و هواپیما به این استان سفر می‌کنند. این پروژه هم از مسافر و هم از نظر ترانزیت کالاهایی که مبدأ و مقصدشان عراق است، کمک خواهد کرد خصوصا اینکه با هزینه کمتر به بازار مصرفی کشور فرستاده می‌شوند.»
او گفت: « اگر ترکیه آمادگی داشته باشد خط ریلی این پروژه از ارومیه به سمت ترکیه می‌رود.»
مبارک قدم، در خصوص پیشرفت این پروژه در دولت تدبیر و امید گفت: «با مساعدت دکتر نوبخت و حمایت وزارت راه 50 درصد از پیشرفت این پروژه در سه سال اخیر محقق شده است. به این صورت که 98 کیلومتر ریل‌گذاری در این سه سال به پایان رسیده و همه پل‌های مسیر و تقاطع غیرهمسطح به مرحله انجام رسیده است. آب، برق و سایر انشعابات پروژه نیز احداث شده است.»
روایت دوم: دریاچه‌ای که هنوز نفس می‌کشد
در کنار بحث حمل و نقل یکی دیگر از حوزه‌های اساسی بحث توسعه، تلاش‌هایی است که ساختارهای اجرایی برای بهبود شاخص‌های زیست محیطی انجام می‌دهند؛ شاخص‌هایی که چنانچه به‌طور موازی با پروژه‌های عمرانی تقویت نشوند در ادامه کل برنامه‌های اقتصادی و عمرانی را با مشکل مواجه می‌کند.
نخستین و شاید مهمترین پروژه‌یی که دولت یازدهم بلافاصله بعد از به دست گرفتن سکان هدایت ساختار اجرایی کشور استارت زد؛ احیای دریاچه ارومیه بود که از سال 92 به عنوان نماد فعالیت‌های عمرانی دولت تدبیر و امید در دستور کار قرار گرفت؛ دریاچه‌یی که در زمان زعامت دولت‌های نهم و دهم به دلیل سوءمدیریت‌های اجرایی و حفر چاه‌های غیرمجاز در وضعیتی نامطلوب و خشک قرار گرفت و وظیفه مهم بازآفرینی آن به دولت اعتدالگرایان سپرده شد.
بر اساس این اهمیت ساختاری است که خبرنگاران در دومین گام از این سفر راهی دریاچه ارومیه می‌شوند تا به صورت میدانی تصویری از برنامه‌ریزی‌های اجرایی دولت در این حوزه را به دست آورند.
در شرایطی که خبرنگاران تصور می‌کردند که فرآیند خشکی دریاچه همچنان ادامه دارد، واقعیات میدانی نشان می‌داد که پروژه احیای این دریاچه
بر اساس برنامه‌ریزی‌های قبلی دنبال می‌شود و کارهای ارزشمندی برای این منظور انجام شده است. اهمیت احیای دریاچه ارومیه جدای از مباحث زیست محیطی به دلیلی تاثیری است که روی روحیه و اعتماد به نفس مردم این منطقه به جای می‌گذارد. در مسیر بازدید از دریاچه با یکی از مردم بومی ارومیه که برای شنا به دریاچه ارومیه آمده است صحبت می‌کنم. بایرام قاسمی در جریان گفت‌وگو با «تعادل» با اشاره به اهمیت احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: «این دریاچه بخش زیادی از خاطرات مردم آذربایجان (شرقی و غربی) را در خود جای داده و زمانی که دچار خشکسالی شد ضربه روحی بدی به مردم ارومیه وارد کرد. زمانی که دریاچه خشک شده بود انگار بغضی گلوی مردم را گرفته بود که باز نمی‌شد و تا زمانی که این دریاچه دوباره آب را به خود ندید مردم آرام نشدند؛ از دولت که باعث شد تا این دریاچه دوباره آب را به خود ببیند ممنونیم.»
«پرویز آراسته»، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی نیز درباره احیای دریاچه در جمع خبرنگاران گفت: در جنوب دریاچه ارومیه 500 میلیون متر مکعب رسوب رودخانه وجود دارد. تراز بیولوژیکی دریاچه 1269 بوده که سعی بر این است به 1/1274 برسد. ستاد احیا موفق شده است که تثبیت و احیا را انجام داده و تا 10 و 12 سال آینده احیا صورت گیرد. او در خصوص کمک‌های بین‌المللی گفت: «ژاپن نزدیک به 4 سال است کمک می‌کند که سالانه حدود 1 میلیون دلار می‌شود اما از نظر فنی نیاز به کمک نداریم کارشناسان خودمان هستند.»آراسته در خصوص پروژه انتقال آب به دریاچه ارومیه گفت: «این انتقال به دریاچه ارومیه و حوزه به حوزه در حال انجام است. تا الان تونل اصلی تا 36 کیلومتر پیش رفته و مقداری از آن باقی مانده که در نهایت 650 میلیون مترمکعب آب به دریاچه می‌ریزد.» خبرنگاران بعد از گفت‌وگو با مردم و مسوولان سوار قایق شدند و تمام ابعاد و زوایای گوناگون دریاچه را از نزدیک بازدید کردند؛ دریاچه‌یی که در اثر برنامه‌ریزی‌های اجرایی دولت نه تنها از وضعیت کما خارج شده بلکه در مسیر بهبود هر روزه قرار گرفته است.
روایت سوم: همه راه‌ها به انرژی ختم می‌شود
موضوع سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های بخش انرژی و آب یکی دیگر از شاخص‌هایی است که در ارزیابی‌های کلی می‌توان بر مبنای آن عملکرد اقتصادی دولت‌ها را تحلیل و ارزیابی کرد. بنابراین طبیعی بود که در ادامه از پروژه انتقال آب به دریاچه ارومیه که از طریق مهار آب‌های مرزی انجام می‌شود؛ بازدید کنیم. ایرانیان سال‌ها قبل از طریق حفر قنات تلاش می‌کردند تا ضمن حفاظت از آب‌های زیرزمنی و هدایت آنها به مناطق کم آب سایه تمدن خود را در اقصی نقاط فلات ایران تثبیت کنند. این فرآیند امروز به شیوه جدیدی با هدف مهار آب‌های مرزی و انتقال آنها به مناطق مورد نیاز انجام می‌شود. دولت دوازدهم تلاش دارد برخی از دامنه‌های آب‌های مرزی را مهار و از طریق حفر تونل‌ها به دریاچه ارومیه بازگرداند.
بهادری، معاونت شرکت توسعه، به عنوان سخنگوی این پروژه به خبرنگاران گفت: حجم آب دریاچه ارومیه با تدبیر دولت حسن روحانی افزایش یافته است. قرار است در طول سال با بهره‌برداری این تونل حدود
650 میلیون مترمکعب آب به دریاچه منتقل شود.
او در خصوص پیشرفت این طرح گفت: طرح 2/59 درصد پیشرفت فیزیکی داشته و سد 43 درصد اما پیشرفت تونل 62 درصد بوده است.
بهادری در خصوص هزینه‌ها بیان کرد: طبق برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده 950 میلیارد برای کل طرح هزینه شده است و برآورد اولیه باید تا 2 هزار میلیارد برسد و نیاز به تامین نقدینگی است. بودجه طرح از 2 میلیارد صندوق توسعه ملی که مقام معظم رهبری فرمودند، هزینه می‌شود و تا به حال مشکل بودجه نداشته‌ایم.
او در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است مسائل سیاسی ایران و عراق در این طرح اثرگذار باشد گفت: اگر دریاچه متاثر شود، کشورهای همسایه هم متاثر خواهند شد. بهادری با اشاره به اینکه چنین پروژه‌های انتقال آب در ایران را داشته‌ایم گفت: در کنار این پروژه‌ها، برای کل منطقه در راستای احیای دریاچه باید اهتمام ویژه داشته باشند از جمله کشاورز، مردم و مسوولان که ان‌شاءالله این پروژه در سال 99 اجرایی می‌شود. مشاهدات میدانی نشان می‌داد که عملکرد دولت در این زمینه هم عملکرد مطلوبی بوده است. خبرنگار تعادل در جریان گفت‌وگو با مسوولان اجرایی این پروژه تلاش داشت تا از این واقعیت آگاه شود که آیا هرگز در خصوص تخصیص اعتبارات این پروژه مشکلی ایجاد شده است؟ که پاسخ متولیان پروژه به این پرسش حاکی از این واقعیت بود که روند تخصیص بودجه‌ها از سوی سازمان برنامه و بودجه درست و بر اساس برنامه‌ریزی‌های تدارک دیده شده پیش رفته است.
روایت آخر: ضرورتی به نام خدمات درمانی
اما آخرین بخش از برنامه این تور رسانه‌یی مربوط به بازدید از مهمترین پروژه بهداشتی و درمانی استان بود؛ پروژه‌یی که می‌تواند آذربایجان غربی را به عنوان قطب گردشگری سلامت مطرح کند و دریچه‌های تازه‌یی را پیش روی مردم این منطقه باز کند. در جریان بازدید از این پروژه با یکی از مراجعه‌کنندگان به بیمارستان امام(ره) گفت‌وگو می‌کنم. الیاس که از هموطنان اهل سنت منطقه است در جریان گفت‌وگو با «تعادل»
درباره پروژه توسعه بیمارستان و خدماتی که در این بیمارستان ارائه می‌شود، گفت: «خدا عمرشان بدهد؛ ما که راضی هستیم. از زمانی که مریض مان را بیمارستان آوردیم تا حالا مشکلی نداشته‌ایم و از مریض ما خوب نگهداری و مراقبت شده.»
از الیاس درباره برخورد مسوولان بیمارستان با مراجعه‌کنندگان می‌پرسم که از مجموعه خدمات بیمارستان اظهاررضایت می‌کند.
محمود ساری نمانی مشاور مالی اقتصادی رییس دانشگاه امام خمینی درباره ابعاد و زوایای گوناگون این پروژه می‌گوید: پروژه توسعه بیمارستان امام در سال 75 با 279 تخت به بهره‌برداری رسید و سپس به 533 تخت رسید و 220 تخت دیگر برای افتتاح آماده است. این بیمارستان از روز شنبه مورخ 23 تیرماه آماده پذیرش بیماران است و با حضور وزیر بهداشت افتتاح شد.
او در خصوص هزینه بیمارستان گفت: هزینه‌ها برای بیمارستان 650 میلیارد تومان است. در دولت آقای روحانی اقدامات زیادی در حوزه بهداشت و درمان در ارومیه صورت گرفته است از جمله افزودن تخت به بیمارستان‌ها و افتتاح پروژه‌های بیمارستانی.»
بعد از پایان سفر و در حالی که بخش مهمی از پروژه‌های عمرانی استان مورد بازدید میدانی قرار گرفته بود تیم رسانه‌یی مهیای بازگشت به تهران شد. اگر حوزه‌هایی چون حمل و نقل، انرژی محیط زیست و در نهایت بهداشت و درمان را مهمترین شاخص‌های توسعه محسوب کنیم باید به این واقعیت روشن اشاره کرد که عملکرد اقتصادی دولت (به‌طور عام) و عملکرد سازمان برنامه و بودجه (به‌طور خاص) بر خلاف پروپاگانداهایی که در رسانه‌های مخالف دولت ارائه می‌شود؛ عملکرد قابل قبولی بوده است؛ البته هیچ عقل سلیمی قادر نیست مشکلات موجود را نفی کند اما شیوه برخورد رسانه‌های مخالف دولت نه در راستای منافع ملی است و نه کمکی برای بهبود شرایط اقتصادی کشور می‌کند. اما اهمیت این سفر رسانه‌یی برای خبرنگار تعادل در ماکتی بود که این سفر برای ارزیابی عملکرد اقتصادی کلان دولت پیش روی خبرنگاران قرار داد. سفری که در ابتدا با یک سوال آغاز شد و
در نهایت با یک پاسخ به پایان رسید. با پایان گرفتن سفر و در شرایطی که ماه در آسمان شهر ارومیه می‌درخشید راهی تهران شدیم تا راوی تلاش‌ها و پروژه‌هایی باشیم که در این منطقه از کشورمان در حال عملیاتی شدن است؛ اخبار و رویدادهایی که به نظر می‌رسد در میان پروپاگاندای رسانه‌های مخالف دولت پنهان شده است.
