بازار ثانویه را انحصاری نکنید
گروه بورس| مسعود کریمی|
بازار سرمایه ایران این روز‌ها تحت تاثیر گمانهزنیهایی در خصوص تداوم تغییرات در بدنه دولت، کاهش ریسک سیستماتیک ناشی از اخبار مثبت سیاسی، افزایش نرخ ارز بازارهای غیر رسمی در محدوده 12000تومان و احتمال ورود شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی و فلزی به بازار ثانویه ارزی قرار دارد که در پی این موضوعات شاخص بورس تهران طی 4روز معاملاتی اخیر توانست با افزایش بیش از 12 هزارو 300 واحد برای نخستین‌بار وارد کانال 121000 واحدی شود. در همین حال، با نگاهی به گذشته مشاهده می‌شود که بازار ثانویه ارزی مدت‌ها پس از اعلام سیاست تک‌نرخی دولت در بیستم فروردین ماه، که در ادامه هم با شکست همراه شد سرانجام با شرط عدم حضور شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی و فلزی در سیزدهم تیر‌ماه در سامانه نیمای بانک مرکزی راه‌اندازی شد. بر این اساس، به‌طور ناخواسته 3 نرخ در نظام ارزی کشور اعم از نرخ 4200 تومانی رسمی، نرخ مورد معامله در بازار غیررسمی و در آخر نرخ کشف شده در بازار ثانویه ارزی شکل‌گیری شد. از همین رو، در شرایط فعلی اغلب کارشناسان بر ضرورت حضور سایر صنایع در بازار ثانویه تاکید دارند زیرا بر این باورند که حضور اغلب صنایع و عدم حضور صنایع و شرکت‌های بزرگ اعم از پتروشیمی، پالایشی و فلزی در بازار ثانویه ارزی می‌تواند در گام نخست منجر به ایجاد انحصار شود و در ادامه به‌طور قطع رانت و فساد را به همراه خواهد داشت. گفتنی است، ورود شرکت‌های بزرگ با توجه به حجم نقدینگی بالای آنها در بازار ثانویه می‌تواند نقش بسزایی در ممانعت از جولان سفته‌بازان ارزی در اقتصاد کشور داشته باشد. به هر حال با توجه به صحبت‌های اخیر علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی مبنی بر اینکه قیمت ارز باید شناور هدایت شده باشد و از طرفی اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهور روز گذشته از سیاست‌های جدید بانک مرکزی در خصوص مدیریت بازار ارز کشور خبر داده است پیش‌بینی می‌شود با موافقت حسن روحانی رییس دولت دوازدهم در زمینه تعمیق بازار ثانویه شاهد تحولی عظیم در نظام ارزی کشور باشیم.
گمانه‌زنی‌های ارزی
در همین رابطه، مهدی طحانی مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه در خصوص چرایی افزایش بیش از 12000 واحدی شاخص بورس تهران در 4 روز معاملاتی اخیر در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: گمانهزنیهایی درباره بازار ثانویه ارزی به گوش می‌رسد چرا‌که این بازار تا‌کنون با محدودیت نرخ‌گذاری محصولات پتروشیمی، فولادی و پالایشی همراه بوده است. بر این اساس، گفته می‌شود که نرخ 4400 تومانی برای این دست از شرکتها می‌بایست به نرخ بالاتری تبدیل شود. وی خاطرنشان کرد: عده‌یی از دلالان بازار که با نرخ 4400 تومانی اقدام به خرید در بورس کالای ایران می‌کردند در بازار غیر رسمی دلار را با نرخ 10 هزار تومان به فروش می‌رساندند. به گفته این کارشناس بازار سرمایه نرخی مابین 4400 تا 10 هزار تومان یا احتمال نرخ 7500 تومانی مبنای قیمت‌گذاری محصولات قرار بگیرد. از همین رو چنین عاملی علاوه بر اینکه گمانه‌زنی از افزایش سودآوری شرکتها را به دنبال خواهد داشت، نقش مهمی را در جذب پول به سمت بازار سرمایه نیز ایفا می‌کند.
مهدی طحانی با اشاره به موضوع نقدینگی تاکید کرد: میزان جریان نقدینگی کشور در شرایط فعلی فوق‌العاده زیاد است. به هر حال، طی چند سال گذشته سود سپرده‌یی به سرمایه‌گذاران توسط بانک‌ها پرداخت شده است که تولید ناخالص داخلی (GDP) چنین ارزش افزوده‌یی را تایید نمی‌کند. به این معنی که چنین سودی حاصل از (GDP) یا یک اتفاق واقعی در اقتصاد کشور نبوده است. مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه تصریح کرد: بر این اساس، جریان نقدینگی به سمت دلار، سکه، خودرو، ملک و به‌طور طبیعی به سمت بازار سرمایه حرکت کرد که همین عامل باعث شد تا استقبال مناسبی از این بازار صورت بگیرد. این تحلیلگر بازار سرمایه با بیان اینکه دلار یکی از منطقی‌ترین موضوعات در بورس مطرح می‌شود، گفت: شرکت‌هایی که در حال حاضر محصولات خود را در بورس کالا به فروش می‌رسانند تقریبا با نرخ برابری دلار به ریال 4900 تومانی این مهم صورت می‌گیرد. چرا‌که قیمت عرضه 4400 تومان بوده و حداکثر با 10درصد رقابت خرید حدود 4800 الی 4900 رقم پایانی خواهد بود.
وی افزود: گمانه‌زنی پیرامون دلار 7000الی 7500 تومانی وجود دارد. این در حالی است که در بازار غیر رسمی نرخ‌ها بیش از 12000 تومان مورد معامله قرار می‌گیرند. بر این اساس، زمانی که شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی و فلزی وارد بازار ثانویه شوند به‌طور قطع عرضه ارز افزایش پیدا خواهد کرد و در پی این مهم دلالان و سفته بازان به ناچار عقب‌نشینی می‌کنند. مهدی طحانی عنوان کرد: گمانه‌زنی‌های سیاسی که احتمالا با آرامش‌های سیاسی همراه خواهد بود نیز در حال روی دادن است. از همین رو، مجموعه عوامل فوق منجر خواهد شد به اینکه دلار 10000 الی 12000 تومانی در بازار غیررسمی به رقم 7000 تومان کاهش پیدا کند و به شرکتها اجازه داده شود که در چنین دامنه‌یی اقدام به معامله محصولات خود کنند. مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه درباره اقداماتی که می‌تواند در راستای پوشش ریسک ارز از طریق بازار سرمایه صورت بگیرد نیز بیان کرد: بازار سرمایه به عنوان بهترین گزینه در جهت جذب نقدینگی مردم مطرح است. به‌هر حال، زمانی که بازار سرمایه مبنای جذب منابع قرار بگیرد و افزایش نرخ دلار به‌نوعی در این بازار محقق شود، سرمایه‌های سرگردان به‌جای اینکه در دلار و سکه سفته‌بازی کنند به سمت بازار سرمایه تغییر جهت خواهند داد. بر این اساس، به‌دلیل اینکه تقاضا از بازار غیرمولد با کاهش مواجه می‌شود در نهایت به‌طور اتوماتیک قیمت‌های بازار با تعدیل همراه خواهند شد.
این کارشناس بازار سرمایه نقدینگی زیاد جامعه را علت اصلی افزایش قیمت ارز مطرح کرد و گفت: علاوه‌بر نقدینگی زیاد در جامعه نبود بازاری مشخص برای سرمایه‌گذاری از دلایل قیمت ارز به‌شمار می‌رود. وی ابراز داشت: زمانی که دولت به حقوق سرمایه‌گذاران در بورس احترام بگذارد، مردم هم در مقابل یاد می‌گیرند که در چنین مواقعی اقدام به خرید سهام کنند و نه اینکه در خیابان‌ها به خرید دلار بپردازند. بر این اساس بازار سرمایه می‌تواند جایگزین خیلی خوبی برای بخش دلالی ارز در داخل کشور محسوب شود.
منافع سرمایه‌گذاران
از سویی دیگر، حامد ستاک مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان با اشاره به روند صعودی شاخصهای بورس تهران در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد: رشد قیمت ارز که به تبع آن تمام دارایی‌ها می‌بایست خود را به نوعی متناسب با شرایط فعلی تعدیل کنند از عوامل تاثیر‌گذار در افزایش شاخصهای بورسی محسوب می‌شود. این در حالی است که صعود نماگر بورس در 2 روز اخیر بیشتر تحت تاثیر گمانه‌زنی‌ها درخصوص فروش دلار شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی و فلزی در بازار ثانویه قرار گرفته است که در نهایت باعث افزایش اقبال خرید این دست از شرکتها در داد و ستد روزانه بازار سهام شد. این کارشناس بازار سرمایه درخصوص ورود چنین شرکت‌هایی به بازار ثانویه نیز عنوان کرد: به‌طور کلی هیچ بازاری را نمی‌توان برای همیشه طرد یا مورد حمایت قرار داد. دخالت‌ها شاید در برخی مواقع امری ضروری در بازار محسوب شود اما در بلندمدت به‌طور قطع کارایی لازم را نخواهد داشت. حامد ستاک خاطرنشان کرد: بازارهای مختلف می‌بایست به سمت شفافیت پیش روی کنند. بر این اساس، به هر میزانی که اتفاقات در بازار‌ها به صورت شفاف‌تر صورت بگیرد در نهایت منافعی را برای سرمایه‌گذاران و کلیت بازار در پی خواهد داشت.
به گفته مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان ورود این شرکتها به بازار ثانویه به‌طور قطع نرخ واقعی که خریداران و فروشندگان آن را پذیرفتند که به‌واسطه عرضه و تقاضای شفاف کشف می‌شود را نشان خواهد شد. وی در پاسخ به اینکه نرخی که به‌واسطه عرضه و تقاضا تعیین شده آیا بیانگر ارزش ذاتی و واقعی خواهد بود یا خیر نیز گفت: حضور تمام شرکتها در بازار ثانویه این موضوع را نشان می‌دهد که حجم زیادی از خریداران و فروشندگان روی یک نرخی توافق کرد‌ه‌اند و معاملات در نرخ توافقی به‌طور قطع به نفع فعالان و بازار خواهد بود. این تحلیلگر بازار سرمایه درخصوص میزان نرخ احتمالی پتروشیمی‌ها در بازار ثانویه اذعان داشت: تعیین نرخ به واسطه عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد. در این بین موضوع مهم این است که با یک حجم بزرگی از عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان معاملات صورت خواهد گرفت. بر این اساس، در صورتی که این مهم محقق شود نرخ کشف شده، نرخی پذیرفته شده به عنوان نرخ دلار یا هر ارز دیگری معرفی خواهد شد. وی افزود: ممکن است نرخ جدید تا حدودی با ارزش واقعی انحرافاتی را داشته باشد اما به‌طور کلی نرخی را که تعداد زیادی از خریداران و فروشندگان روی آن به توافق برسند به‌طور قطع نرخ محترمی خواهد بود. بنابراین می‌توان چنین نرخی را به عنوان قیمت واقعی ارز در نظر گرفت.
حامد ستاک درباره نقش بازار سرمایه در راستای پوشش ریسک ارز در اقتصاد کشور نیز تاکید کرد: بازار سرمایه ظرفیت‌های بسیار بالایی را در این زمینه دارد که در کشور‌های پیشرفته از این ظرفیت‌ها به‌طور کامل استفاده می‌شود. اما به‌طور کلی در بازار سرمایه ایران می‌بایست تمام تمهیدات و زیرساخت‌ها فراهم شود تا بتوان به صورت کامل ارز را وارد این بازار کرد. از طرفی در صورتی که بخشی از ارز وارد بازار سرمایه شود و در راستای پوشش ریسک ارز اقداماتی در بورس صورت بگیرد به‌طور قطع به دلیل اینکه بازار‌ها به حالت زنجیره‌یی متصل به یک‌دیگرند این مهم به سرانجام مطلوبی نخواهد رسید. مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان تصریح کرد: به‌طور کلی هر پدیده‌یی زمانی که وارد بازار شود و با مکانیسم بازار تعیین قیمت صورت بگیرد این امر مناسب ارزیابی خواهد شد. وی ابراز داشت: امیدواریم که بازار ارزی تشکیل شود که با مکانیسم بازار و به‌صورت کاملا آزاد که هر فعال اقتصادی نیاز به ارز داشت یا با مازاد ارز مواجه بود و حتی بازارگردانان یا افرادی که دغدغه دلالی و سفته بازی داشته باشد بتواند وارد آن بازار شود و در آن موقعیت شاهد کشف قیمت‌‌ها بر اساس عرضه و تقاضای واقعی در حجم بسیار زیاد باشند.
