مصایب ورود شهرداری به حوزه‌های کاری گوناگون
گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری|
شهرداری تهران یکی از نهادهایی است که نیازهای فرهنگی و اجتماعی شهر تهران را تامین می‌کند. هر چند برخی کارشناسان اعتقاد دارند ورود شهرداری به حوزه مسائل فرهنگی و اجتماعی جزو وظایف این نهاد نیست و شهرداری باید تمرکز خود را بر مسوولیت‌های اصلی که شهرسازی و ارایه خدمات شهری است، متمرکز کند. این عده معتقدند مسائل اجتماعی به خصوص آسیب‌های اجتماعی متولی خاص خودش را دارد و بودجه شهرداری نباید صرف انجام وظایف سازمان‌های دیگر شود. در مقابل عده‌ای هم معتقدند ذات شهرداری‌ها ورود به مسائل فرهنگی و اجتماعی را ممکن می‌کند و این یکی از وظایف اصلی شهرداری‌ها محسوب می‌شود.
صرف نظر از این دو دیدگاه، شهرداری تهران طی سال‌های گذشته بخش زیادی از بودجه خود را صرف امور فرهنگی کرده است. برگزاری مراسم روز اربعین در کربلا یکی از فعالیت‌های فرهنگی شهرداری است که سال گذشته مورد انتقاد برخی کارشناسان و حتی اعضای شورای شهر قرار گرفت.سال گذشته هزینه شهرداری تهران برای برگزاری مراسم اربعین در کربلا ۱0 میلیارد تومان بود، این در حالی است که به گفته حسن رسولی عضوکمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر بر اساس بند ۱۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، این نهاد اجازه هزینه کردن برای مراسم اربعین در کربلا را ندارد.
حسن رسولی دراین‌باره گفته بود: «شورای شهر پنجم را به ضدانقلاب‌بودن یا ضداربعین‌بودن متهم نکنید. شورای چهارم روز آخر کاری خود بودجه ستاد اربعین را به ١٠ میلیارد تومان افزایش داد و در ابتدای این مصوبه به بند ١٠ ماده ٥٥ قانون شهرداری‌ها استناد شده است که شهرداری حق دارد به اشخاص حقیقی و حقوقی هدیه بدهد و از آنها هدیه بگیرد.»
اولین قدم شورا، کاهش بودجه فرهنگی
درز اخبار اینچنینی از شهرداری تهران که بعد از تمام شدن مدیریت 12 ساله قالیباف هر چند وقت یک بار شنیده می‌شد باعث نا امیدی شهروندان از فعالیت‌های فرهنگی شهرداری شد . اما اعضای شورای پنجم قول دادند که جلوی این گونه ریخت و پاش‌ها را بگیرند و در اولین قدم در بودجه سال 97 رقم اعتبارات تخصیصی به حوزه فرهنگی را 24 درصدکاهش دادند. هر چند برخی اعضای شورا از جمله محمد جواد حق شناس رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورا نسبت به این موضوع اعتراض داشتند. حق شناس درباره کاهش بودجه فرهنگی گفت: کاهش ۲۴ درصدی بودجه حوزه فرهنگی و اجتماعی در لایحه شهرداری تهران (به میزان ۳۵۰ میلیارد تومان) ناشی از ۲ علت اساسی بود. علت نخست، بلاتکلیفی و ناپایداری ساختار مدیریتی در حوزه معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران در ماه‌های اخیر بوده است. این مساله باعث شد تا در موعد تنظیم لایحه بودجه، حوزه فرهنگی و اجتماعی از توان چانه‌زنی برای افزایش یا دست‌کم حفظ بودجه این حوزه به میزان سال۹۶ برخوردار نباشد. علت دوم نیز به رویکرد معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران که متولی اصلی تنظیم لایحه بوده است بازمی‌گشت. متاسفانه در این معاونت شهرداری تهران، عزم و اراده‌ای برای تغییر نگاه مدیریت شهری به حوزه فرهنگی و اجتماعی وجود نداشت و همین امر باعث شد که این حوزه مهم و راهبردی، در لایحه پیشنهادی بودجه سال۹۷ شهرداری تهران با آسیب جدی روبه‌رو شود.
موازی کاری بین نهادهای فرهنگی
یکی دیگر از انتقاداتی که به فعالیت‌های فرهنگی شهرداری وارد است، وجود موازی کاری بین بخش‌های مختلف شهرداری است. از یک سو سازمان فرهنگی و هنری شهرداری متولی بسیاری امور فرهنگی است و از سوی دیگر معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری نیز فعالیت‌هایی در این راستا انجام می‌دهد و عجیب نیست که در بسیاری موارد فعالیت این دو شبیه یکدیگر باشد.برخی از فعالیت‌های موازی در شهرداری را می‌توان این گونه بر شمرد: تداخل فعالیت سرای محلات و خانه شهریاران جوان، تداخل فعالیت‌های سامان سراها، مددسراها با طرح بهاران در سازمان خدمات اجتماعی. رابطه اماکن تفریحی و ورزشی (به‌طور خاص سالن‌های ورزشی) در سازمان فرهنگی و هنری با سازمان ورزش در معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری، تداخل مشارکت‌های فرهنگی با اداره کل مشارکت‌ها و آموزش شهروندی. همچنین این سوال مطرح است که دانشگاه جامع علمی کاربردی چه جایگاهی در شرح وظایف شهرداری دارد که از موسسات زیرمجموعه سازمان فرهنگی و هنری شهرداری است؟
تداخل حوزه‌ای با سایر دستگاه‌ها
محمود میرلوحی عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران درباره ورود شهرداری به حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی گفت: از زمانی که شوراها در کشور تشکیل شد، این موضوع مطرح بود که مانند بسیاری از کشورهای توسعه یافته مدیریت یکپارچه شهری را اجرا کنیم. بسیاری از ادارات مانند برق، آب و فاضلاب، پست و انجام کارهای فرهنگی مانند ساخت کتابخانه‌ها و قرائتخانه‌ها در زمانی که دولت، رفاه چندانی نداشت بر عهده شهرداری‌ها بود و تقریبا فعالیت‌ها در شهرداری متمرکز بود اما بعد از اینکه ارزهای نفتی وارد کشور شد و دولت به لحاظ اقتصادی دستش باز‌تر شد کم کم این فعالیت‌ها را از شهرداری جدا کرد و این موضوع سرآغاز مشکلات شهرداری و موازی کاری این نهاد با دیگر سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی بود.
میرلوحی دراین‌باره توضیحات بیشتری ارایه کرد و گفت: موازی کاری‌ها محدود به حوزه فرهنگی و اجتماعی نیست. اکنون شهرداری 400 ورزشگاه دارد اما متولی ورزش، وزارت ورزش است. 240 بازار میوه و تره بار در سطح شهر داریم اما متولی مواد غذایی و میوه وزارت جهاد کشاورزی است. امکانات سلامت داریم اما مسوولیت آن با وزارت بهداشت است. البته برخی از فعالیت‌هایی که اکنون شهرداری انجام می‌دهد به دلیل دیدگاه شهرداران قبلی و نگاهی بود که به پاستور داشتند و در شهرداری تمرین ریاست دولت کرده و کار را بسیار گسترده کردند.
وی با بیان اینکه اکنون وقت آن است تا تکلیف این وضعیت روشن شود، اظهار کرد: البته فعالیت شهرداری در این حوزه‌ها باعث شده تا شهروندان نیز در این زمینه‌ها از شهرداری متوقع باشند و چنانچه شهرداری به این مسائل ورود پیدا نکند کار زمین خواهد ماند. بنابراین باید دولت و مجلس مدیریت یکپارچه شهری را بپذیرند. در حال حاضر شرایط اقتصادی، سیاسی کشور نیز برای اجرای این موضوع آماده است.اگر این اتفاق بیفتد همه این موضوعاتی که در بالا مطرح شد می‌تواند زیر مجموعه شهرداری قرار گیرد. در غیر این صورت وضعیت نامناسب کنونی ادامه خواهد یافت که مسوولیت‌ها با یک نهاد و هزینه‌ها و تصمیم‌گیری بر عهده سازمان دیگر است.
تعیین تکلیف مدیریت یکپارچه شهری
وی با تاکید بر اینکه هر چه زودتر باید تکلیف مدیریت یکپارچه شهری مشخص شود عنوان کرد: ما در شورای شهر درصددیم حتی اگر دولت و مجلس درباره این موضوع تصمیمی نگیرند، وظایفی که مربوط به شهرداری را نیست را واسپاری کرده و به دستگاه‌های مربوطه واگذار کنیم. در این صورت می‌توان منابع شهرداری را آزاد کرده و در حوزه‌هایی که مردم انتظار دارند مانند توسعه خطوط مترو، حفظ باغات، فضای سبز، تولید انرژی از پسماندها و آلودگی هوا به کار ببریم.
دخالت مجلس در فعالیت‌های فرهنگی
میرلوحی از دخالت برخی نمایندگان مجلس در حوزه فعالیت‌های فرهنگی شهرداری خبر داد و گفت: یکی از مشکلات شهرداری این است که اصولگرایان مجلس توقعات زیادی از شهرداری دارند. به شهرداری می‌گویند همه منابع تجهیزات را تهیه کند و در عین حال سازمان تبلیغات و بسیج در مورد مسائل فرهنگی شهر تصمیم بگیرند.
لغو کنسرت‌ها در فرهنگسراها، جداسازی کارکنان خانم و آقا در شهرداری از نتایج این دخالت‌هاست.البته آقای اوحدی، رییس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری از شخصیت‌های خوب و زحمتکش است اما امروز شورای شهر دنبال نشاط اجتماعی و کاهش افسردگی از سطح جامعه است. درصددیم فعالیت‌های فرهنگی، هنری و موسیقی را دراولویت قرار دهیم اما باید دید آیا بسیج و سازمان تبلیغات هم همین دیدگاه را دارد یا خیر. در واقع عملا بودجه را شورا و شهرداری تامین می‌کند اما رویکردها، رویکرد اصولگرایی است که مردم مدت‌هاست آن را نمی‌پسندند.
صدپارچگی در امور شهری
این عضو شورای شهر افزود: در شهرداری مشکل گسترده‌ای وجود دارد که من نام آن را صدپارچگی به جای یکپارچگی گذاشته‌ام. همان طور که گفتم در همه بخش‌های شهرداری چند صدایی و موازی کاری وجود دارد. البته کمیته تامین منابع شورای شهر در تلاشند تا هر چه زودتر اصلاح ساختاری در شهرداری داشته باشیم. ساختاری که کم هزینه، مستقل و کارآمد باشد و یک نظمی در سیاست‌ها، برنامه‌ها، اجرا و نظارت داشته باشیم.به گفته وی فعالیت‌های موازی بین سازمان فرهنگی و معاونت اجتماعی شهرداری باعث طولانی شدن ارایه خدمت در حوزه فرهنگی شده است. به‌طور کلی معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران دارای کارشناسان و متخصصان بسیار خوبی در حوزه فرهنگی است. با این تجاربی که در اختیار دارند، می‌توانند در حوزه فرهنگی بیشتر اثرگذار باشد. بنابراین احساس موازی کاری بین این دو نهاد، منجر به سرگردانی بین مردم و مدیران فرهنگی می‌شود.
معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران
به گزارش «تعادل»، ادارات و مراکز زیرنظر معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران شامل این موارد است: اداره کل بانوان، اداره کل آموزش‌های شهروندی، اداره کل سلامت، اداره کل فرهنگی، اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی، اداره کل برنامه‌ریزی و توسعه شهری، سازمان ورزش، سازمان خدمات اجتماعی که مراکز کارآفرینی، سامان سراها، مددسرا، مراکز پرتو، طرح حامی و طرح بهاران.
علاوه بر اینها نیز مواردی هست که به صورت موردی به فعالیت‌های این معاونت اضافه شده است مانند ساماندهی‌کارگران فصلی که البته جای سوال است با توجه به وجود شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرتهران در زیرمجموعه معاونت خدمات شهری، چرا این وظیفه به معاونت اجتماعی و فرهنگی محول شده است؟ همچنین سرای محلات نیز زیر مجموعه معاونت اجتماعی و فرهنگی هستند که خود تشکیلاتی گسترده هستند و در زیرمجموعه خود تعدادی خانه تعریف کرده‌اند که هر خانه شامل تعدادی‌کانون است.
سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران
مراکز و موسسات زیرنظر این سازمان نیز عبارتند از: معاونت برنامه‌ریزی و توسعه، معاونت فرهنگی، معاونت هنری، معاونت پشتیبانی و مالی، فرهنگسراها (34 فرهنگسرا)، خانه‌های فرهنگ و خانه‌های فرهنگ مشارکتی، نگارخانه‌ها و موزه‌ها (13 موزه)، کتابخانه‌ها، پردیس‌های سینمایی و سینماها (4 پردیس سینمایی و 12 سینما و سالن نمایش)، اماکن تفریحی و ورزشی (سینماهای چند بعدی، شهربازی‌ها، سالن‌های ورزشی)، موسسه نشرشهر، موسسه‌هاتف شهر، موسسه تصویر شهر، مرکز آموزش، مرکزمشارکتهای فرهنگی و هنری، مرکز مطالعات فرهنگی، دانشگاه جامع علمی کاربردی، خانه شهریاران جوان، پردیس‌تئاتر تهران.
شهرداری، یک ضلع آسیب‌های اجتماعی
میرلوحی در پاسخ به اینکه ورود شهرداری به آسیب‌های اجتماعی مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان است، گفت: متولی اصلی آسیب‌های اجتماعی کمیته امداد و سازمان بهزیستی هستند، اما از آنجا که بخشی از آسیب‌های اجتماعی مربوط به توسعه نیافتگی حاشیه شهرها و برخی محلات است، مشکلات دستفروش‌ها، بافت‌های فرسوده و محلات مشکل‌دار مانند هرندی و باغ آذری و نظایر آنها در شهر وجود دارد بنابراین شهرداری به عنوان یک ضلع آسیب‌های اجتماعی حتما به این موضوع ورود پیدا می‌کند.
وی در پاسخ به اینکه اولویت‌های فرهنگی و اجتماعی معاونت اجتماعی چه باید باشد، گفت: همان طور که گفتم چنانچه مدیریت یکپارچه محقق شود تکلیف شهر مشخص شده و حیطه وظایف کاری‌اش مشخص می‌شود. هنر، سینما، تئاتر، موسیقی، رسیدگی به ساختمان‌های تاریخی هم جزو وظایف این نهاد خواهد شد. اما در شرایط کنونی فعالیت‌های خود را در حد مطالبات و خواست مردم دنبال می‌کنیم . اکنون در آستانه تدوین برنامه سوم تلاشمان این است که مشخص کنیم ماموریت اصلی شهرداری چیست و در کدام بخش‌ها شهرداری باید نقش اصلی داشته ودر کدام بخش‌ها نقش کمک‌کننده و پشتیبان داشته باشد.
غفلت مدیران از وظایف اصلی خود
وی با تاکید بر اینکه ادامه روند موجود پاسخگوی مردم تهران نیست، گفت: مدیرانی که این شیوه را در پیش گرفتند نیز به مشکل برخوردند و همان طور که می‌دانید 52 هزار میلیارد تومان بدهی و 36 هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام برای شهرداری به یادگار گذاشتند. این در حالی است، توسعه مترو تهران که جزو وظایف اصلی شهرداری محسوب می‌شود، مورد توجه قرار نگرفت. تکمیل خطوط 6 و 7 مترو به 100 هزار میلیارد تومان هزینه نیاز دارد که باید با کمک دولت تامین می‌شد اما این اتفاق نیفتاد. در مجموع تکمیل خطوط مترو و اتوبوسرانی حدود 40 هزار میلیارد تومان منابع مالی نیاز دارد اما به دلیل مدیریت اشتباه کار زمین مانده و شهرداری از مسوولیت‌های اصلی خود غافل شده بود.
اتلاف بودجه‌های فرهنگی در گذشته
عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر با بیان اینکه هدف شهرداری حرکت در راستای اولویت‌ها و وظایف اصلی شهرداری است، تاکید کرد: وظیفه شهرداری در حوزه فرهنگی و اجتماعی پرداختن به مشکلات جوانان، شادی و نشاط اجتماعی است و تمام تلاش خود را برای این منظور به کار خواهیم برد. انجام کار فرهنگی با یارانه‌هایی که در اختیار برخی نهادهای خاص قرار گرفت نتیجه معکوس و واکنش‌های منفی شهروندان را در پی داشت و می‌توان گفت بودجه‌ها و هزینه‌های فرهنگی در سال‌های گذشته عملا هدر رفته است.
توجه یکسان به حوزه‌های فرهنگی
به گفته میرلوحی، شورای پنجم و شهرداری در نظر دارد تا در حوزه‌هایی که جوانان به آن گرایش دارند و مورد استقبال عموم مردم است، ورود پیدا کند. البته این بدان معنا نیست که کار در حوزه‌های مذهبی و دینی را کنار خواهیم گذاشت . در نظر داریم به شکل متوازن به حوزه‌های مختلف فرهنگی بپردازیم. حتی اگر منابع محدود است نباید بخشی را مورد بی‌مهری قرار دهیم و همه رشته‌های فرهنگی و اجتماعی باید به یک اندازه موردتوجه قرار گیرند.
وی درباره ارتباط اقتصاد و فرهنگ صحبت کرد و از برگزاری جلساتی با این عنوان در معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری خبر داد و گفت: در این جلسات بحث‌های بسیار خوبی مطرح شد و همه مدیران این حوزه پذیرفته‌اند که از این به بعد باید نگاهمان را به فرهنگ و اقتصاد تغییر دهیم.اکنون منابع چندانی نداریم و اگر هم داشتیم هم شیوه هزینه کرد قبلی راکارشناسانه، مسوولانه و مدبرانه نمی‌دانیم و فقط اتلاف منابع بوده است. رییس کمیته اقتصادی شورای شهر تهران تصریح کرد: کار فرهنگی مانند اقتصاد دستوری نیست و باید قدرت جذب مردم در این فعالیت‌ها دیده شود. مردم هم طالب فعالیت‌های فرهنگی فاخر و منبعث از فرهنگ ایرانی و اسلامی هستند و باید تلاش کنیم تا ذائقه مردم را نیز در فعالیت‌های فرهنگی در نظر گرفته شود.
مصوبه مجلس درباره فرهنگی هنری
حسن خلیل آبادی عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر نیز معتقد است اکنون همگرایی خوبی بین سازمان فرهنگی – هنری شهرداری و معاونت اجتماعی شهرداری برقرار است. او در گفت‌وگو با «تعادل» در پاسخ به سوالی در خصوص ادغام این دو یا حذف کامل یکی از آنها توضیح داد: سازمان فرهنگی و هنری شهرداری در مجلس تصویب شده و رسیدگی به آن خارج از اختیارات شورای شهر قراردارد.البته انتظار می‌رود بعد از نهایی شدن طرح تغییر ساختار شهرداری که اکنون در دست تدوین است این اتفاق بیفتد، زیرا فعالیت‌های این سازمان با معاونت فرهنگی و اجتماعی شباهت‌های زیادی دارد.
عدم تصدی‌گری در حوزه‌های اجتماعی
یکی از ماموریت‌های مهم شهرداری پرداختن به موضوعات و مسائل اجتماعی و فرهنگی است و اینکه برخی می‌گویند شهرداری‌ها نباید به موضوعات اینچنینی ورود پیدا کنند چندان کارشناسی نیست. البته در گذشته شهرداری تصدی‌گری این امور را بر عهده داشت اما تا زمانی که ارگان‌های مسوول وجود دارد، رویکرد درست این است که شهرداری در حوزه نرم افزاری و تسهیل‌گری وظایف خود را طبق ماده 55 قانون شهرداری‌ها ایفا کند.وی افزود: به نظرم اشکالی ندارد شهرداری به عنوان یک سازمان تسهیل‌گر و کمک‌کننده به مسوولان اصلی آسیب‌های اجتماعی کمک کند، اما همان طور که گفتم تصدی‌گری شهرداری وجاهت ندارد. اینکه شهرداری مرکز جمع‌آوری کودکان کار، مراکز ترک اعتیاد و مراکز خاص برای زنان احداث کند قطعا جزو وظایف شهرداری به شمار نمی‌رود اما اینکه تسهیلاتی فراهم کند تا سازمان‌های مسوول در کاهش مشکلات حوزه خود موفق‌تر ظاهر شوند هیچ ایرادی ندارد. خلیل آبای در خصوص واگذاری برخی فعالیت‌های شهرداری به سازمان‌های ذی ربط گفت: با واگذاری مسوولیت‌ها موافقم اما اکنون شهرداری در برخی حوزه‌ها امکاناتی دارد که جزو اموال مردم تهران ری و شمیرانات محسوب می‌شود و شهرداری حق واگذاری آنها را ندارد اما همان طور که گفتم مدیریت آنها را می‌توان واگذار کرد.وی در پاسخ به اینکه چه موضوعاتی باید دراولویت کاری معاونت فرهنگی و اجتماعی قرار بگیرد، گفت: موضوعاتی که به حقوق شهروندی مرتبط بوده و مسائل فرهنگی که با رشد آگاهی ارتباط دارد به خصوص نشاط اجتماعی مردم از اولویت‌هایی هستند که معاونت اجتماعی باید برای آنها برنامه‌ریزی کند.
