ترامپ با تحریم ایران درصدد تسویه حساب با جهان است

از دید برخی صاحب‌نظران مسائل بین المللی، امریکای ترامپ از دل تقابل با ایران و برجام اهدافی کلان را دنبال می‌کند و دست به نوعی قدرت نمایی در سطح جهان زده است.

حدود دو ماه پیش «دونالد ترامپ» رییس‌جمهوری امریکا دستور خروج این کشور از توافق هسته‌ای را صادر کرد و سپس کوشید با ابزارهای تحریمی حجمی چشمگیر از فشار را بر جمهوری اسلامی ایران وارد آورد و تهران را در مقابل خواسته‌های کاخ سفید به عقب‌نشینی وادارد. در ارتباط با اهداف و پیامدهای این تصمیم ترامپ، پژوهشگر ایرنا با یک تحلیلگر مسائل بین الملل به گفت‌وگو نشست.

«امیرعلی ابوالفتح» بر این باور است که امریکا با خروج از برجام و اعمال تحریم‌های ثانویه تنها به دنبال تسویه حساب با ایران نیست بلکه در نظر دارد با جهان تسویه حساب کرده و اثبات کند که اتحادیه اروپا توان ایستادگی در برابر خواست و اراده امریکا را ندارد.

ابوالفتح با اشاره به مهم‌ترین اهداف امریکا از اعمال تحریم‌ها علیه ایران گفت: به نظر می‌رسد که امریکا با این تحریم‌ها دو هدف را دنبال می‌کند که می‌توان از آنها با عنوان کف و سقف خواسته‌ها یاد کرد. همانطور که «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان نیز اعلام کرد، حداقل خواسته کاخ سفید از این فشارها دستیابی به سیاست‌های اعلامی یا همان تغییر رفتار ایران است. بر پایه این خواسته‌ها، تا زمانی که جمهوری اسلامی سیاست‌های خود در منطقه را تغییر ندهد این تحریم‌ها همچنان باقی خواهد ماند. البته «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه امریکا در سخنانی موضوع تغییر سیاست‌های کلی و اعمالی ایران در خصوص اقدامات دفاعی، منطقه‌ای و امنیتی را مطرح کرده اما موضوع اصلی را می‌توان بطور کلی تغییر رفتار ایران دانست که کف خواسته امریکا نیز دستیابی به این هدف است.

این کارشناس مسائل امریکا افزود: ترامپ در نظر دارد که اگر ایران به حداقل انتظارات پاسخ ندهد، اعمال فشارها را تا جایی پیش ببرند که به باور سردمداران امریکا به شورش و نا آرامی در ایران منجر شود. کاخ سفید معتقد است که با این راهکار و به دلیل ایجاد مشکلات اقتصادی، ناآرامی و شورش گریبان جمهوری اسلامی را خواهد گرفت و ایران در آستانه فروپاشی قرار می‌گیرد. به این ترتیب جمهوری اسلامی برای حفظ موجودیت خود به تغییر رفتار تن خواهد داد؛ در غیر این صورت سقف خواسته‌های آنان یعنی تغییر رژیم در ایران به عنوان گزینه بعدی مطرح می‌شود.

به باور وی، سیاستمداران امریکایی تاکنون این هدف را در چارچوب سیاست اعلانی تشریح نکرده‌اند اما اقداماتی که از طرف واشنگتن صورت می‌گیرد، همچون ازسرگیری و گسترش تحریم‌ها، عدم پذیرش معافیت شرکت‌ها و تلاش برای کاهش فروش نفت ایران، بیانگر این موضوع است که در صورت لزوم هراسی از مطرح ساختن بحث تغییر رژیم در ایران ندارند.

ابوالفتح ضمن تشریح برنامه‌های مختلف مقامات امریکا برای اختلاف افکنی در ایران گفت: مقامات کاخ سفید در ماه‌های اخیر سیاست متفاوتی را دنبال کردند. آنان برای سال‌ها ایجاد شکاف بین نهادهای انتخابی و انتصابی را در دستور کار قرار داده بودند اما مدتی بعد به دنبال قرار دادن مردم در برابر نظام بر آمدند. از این رو می‌توان گفت که امریکا چندان موضوع تغییر رژیم ایران را مطرح نمی‌کند اما اقداماتی که انجام می‌دهد، نارضایتی و ایجاد ناآرامی در ایران را هدف‌گذاری کرده تا مردم را در برابر نظام قرار دهد. به این ترتیب واشنگتن قصد دارد با ابزارهای موجود زمینه را برای تغییر رفتار یا تغییر نظام جمهوری اسلامی فراهم کند. مقامات کاخ سفید در تلاشند تا با سوار شودن بر موج نارضایتی‌ها و مطالبات مردم که بیشتر جنبه اقتصادی دارد، به هدف و خواسته خود دست یابند.

وی در پاسخ به چرایی درخواست ترامپ برای مذاکره با ایران اظهار داشت: امریکا تلاش دارد که در این مذاکره‌ها درباره موضوعات فراگیرتری با ایران به توافق برسد که توان هسته‌ای بخشی از این گفت‌وگوها باشد. در اصل امریکا در نظر دارد تا ایران نقش تعریف شده از سوی ایالات متحده را بپذیرد. تحریم‌های اعمالی در سال‌های گذشته موجب شد که ایران نظم تعریف شده را در حوزه هسته‌ای را بپذیرد. دولت ترامپ امید دارد که این الگو در خصوص توان دفاعی و منطقه‌ای نیز کارساز باشد و برجام‌های متعددی در زمینه‌های مختلف از این گفت‌وگوها حاصل شود. افزون بر آن برجام هسته‌ای هم اصلاح و نگرانی‌های امریکا نیز در این زمینه بر طرف شود.

وی درباره امکان دستیابی به توافق در مذاکرات احتمالی ایران و امریکا تاکید کرد: پیش‌بینی می‌شود که در شرایط کنونی جمهوری اسلامی ایران آن طور که امریکایی‌ها انتظار دارند در برابر خواسته‌های ترامپ تسلیم نشود. دلیل‌های گوناگونی برای این موضوع وجود دارد. نخست اینکه تحریم‌ها هنوز نتیجه‌ای مشخص به دنبال نداشته که البته بطور حتم ایران برای آن نیز تدابیری اندیشیده است. از طرفی جهان نیز با این فشارها همراهی نمی‌کند. اگر چه برخی شرکت‌های خصوصی در حال قطع همکاری با ایران هستند اما این امید در تهران، بروکسل، پکن و مسکو وجود دارد که راه‌های دور زدن و منافذی برای عبور از تحریم‌های یکجانبه امریکا وجود دارد که ایران را مجبور به تسلیم شدن در برابر خواسته‌های واشنگتن نمی‌سازد.

ابوالفتح معتقد است که ایران به سمت امریکا حرکت نخواهد کرد، چرا که رفتار این کشور بیانگر تلاش برای رسیدن به یک توافق نیست. به باور این کارشناس، دیپلماسی توئیتری که ترامپ آغاز کرده بیشتر در جهت تحریک مقامات ایران برای مذاکره نکردن است. این در حالی است که اگر رییس‌جمهوری امریکا خواهان مذاکره با ایران بود لحن خود را تغییر داده و محترمانه‌تر سخن می‌گفت.

به باور وی، امریکا با خروج از برجام و اعمال تحریم‌ها فقط به دنبال تسویه حساب با ایران نیست بلکه در نظر دارد با جهان تسویه حساب کرده و اثبات کند که اتحادیه اروپا توان ایستادگی در برابر خواست و اراده امریکا را ندارد. ترامپ در نظر دارد به قاره سبز اعلام کند اقتصاد جهان بر پایه دلار و در گرو تصمیماتی است که در واشنگتن و نیویورک اتخاذ می‌شود. این روش امریکا برای بازگشت به سروری جهانی از مسیر زیر پا گذاشتن برجام است. بنابراین امریکایی‌ها آن چنان به دنبال مذاکره با ایران نیستند بلکه قرار است نظم امریکایی نوع ترامپی یا ملی گرایی امریکایی از این کشمکش حاصل شود. به عبارت دیگر ایران وجه المصالحه جنگ بزرگان در عرصه سیاست منطقه‌ای و اقتصادی است.