خطر سائوپائولویی شدن تهران را تهدید می کند
حسین ایمانی‌جاجرمی، رییس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران گفت: سند آسیب‌شناسی شهرها در بخش اجتماعی و فرهنگی توسط دولت به تصویب رسیده است، این سند باید مبنای کار شهرداری کلانشهرها باشد.
به گزارش ایلنا، ایمانی‌جاجرمی تصریح کرد: واقعیت این است که مسائل اجتماعی یک شبه یا یک ساله شکل نگرفته‌اند که قرار باشد با تعیین یک محدوده زمانی یک ساله از حل و فصل آنها سخن گفت. آسیب‌های اجتماعی شبیه پروژه‌های عمرانی نیستند که بتوان با برنامه‌ریزی منابع انسانی، مالی و تجهیزاتی آنها را در ظرف زمانی مشخص ساخت و حل شان کرد. گرچه ما در خصوص پروژه‌های عمرانی هم چندان کارنامه درخشانی نداریم و تطویل طرح‌هایی مانند مصلای تهران و فرودگاه امام، آنها را بدل به نمونه‌های جهانی از پروژه‌های تاخیری ساخته است.
ایمانی جاجرمی با تاکید بر اینکه باید به تاثیر روابط ساختاری، کارکردی و فضایی کلانشهر تهران و پیرامون آن برای مواجهه با آسیب‌های اجتماعی توجه کنیم، گفت: همانطور که بارها گفته شده مسائل اساسی تهران مانند آسیب‌های اجتماعی و ترافیک تنها مربوط به این شهر نیستند و برای فهم و حل و فصلشان باید این دسته از مسائل را در چارچوب منطقه شهری تهران مورد بررسی، تحلیل و سیاست‌گذاری قرار داد. شهرداران تهران در طول سال‌های گذشته در این خصوص، هیچ‌گونه دیدگاه مشخصی نداشته‌اند، آنها تهران را از اطرافش تفکیک می‌کنند، درحالی‌که شهر تهران، شهرستان‌ها و حتی استان‌های اطراف از نظر کارکردی و عملکردی با یکدیگر مرتبط هستند.این استاد دانشگاه با بیان اینکه ما با یک انبوهه شهری مواجه هستیم، اما نظام مدیریت شهری تهران، از مد افتاده و قدیمی است، ادامه داد: نظام مدیریت شهری تهران امور خود را به صورت جزیره‌ای اداره می‌کند. شهرها و مناطق کوچکی که در اطراف تهران قرار دارند، به‌شدت دنبال منافع خود بوده و حتی شاهد بروز تخلفاتی شدید در آنها هستیم. حتی اگر آسیب‌های اجتماعی در تهران را با روش‌های پلیسی بهبود ببخشیم و متکدیان و معتادان به اصطلاح متجاهر را با روش‌های پلیسی از شهر بیرون اندازیم، بی‌تردید آنها دوباره به سبب مشکلات پیرامون، به تهران بازخواهند گشت.
وی ادامه داد: تهران نمی‌تواند روی پیرامون خود، کنترلی داشته باشد. اکنون سال‌ها از زمانی که به دستور سرتیپ کریم آقا بوذرجمهوری (کفیل بلدیه طهران در زمان رضا شاه) حصار و دروازه‌های پایتخت را تخریب کرده‌اند می‌گذرد! در دنیای توسعه یافته، کلانشهرها دارای شهرداری‌هایی با ساختار و اختیارات مجزا در مقایسه با شهرداری‌های متوسط و کوچک هستند. اما شهرداری‌های ما از نظر نهادی، دارای ضعف هستند و در کشور ما همچنان نظام بلدیه صد سال پیش حاکم است و هر شهری فقط به دنبال منافع خودش است و سعی می‌کند آسیب‌های خود را به اطراف منتقل کند.
ایمانی جاجرمی افزود: مدیریت شهری فعلی می‌تواند در حوزه اجرا و سیاست‌گذاری از نهادهای مدنی و سمن‌ها کمک بگیرد، اما اظهارات شهردار در خصوص آسیب‌های اجتماعی نشان می‌دهد، هیچ اثری از نظرات سمن‌ها و فعالان مدنی وجود ندارد. این اظهارات نشان می‌دهد که شهردار با آنها گفت‌وگو نکرده است.
وی با اشاره به اقدامات شهردار اسبق در خصوص آسیب‌های اجتماعی افزود: شعار قالیباف تبدیل شهرداری از یک سازمان خدماتی به یک نهاد اجتماعی بود و اتفاقا توانست در چارچوب فهمی که از این مساله داشت این شعار را، خوب یا بد، عملیاتی کند. برای مثال در همین راستا سراهای محله را ایجاد کرد، البته من به آثار مثبت و منفی آن اشاره نمی‌کنم، مساله اساسی این است که او در راستای عملی کردن شعارهایش اقدام کرد.
وی با بیان اینکه ساختار شهرداری به گونه‌ای تعریف شده که جایی برای نهادهای مدنی و صدای مردم وجود ندارد، افزود: حتی شورای شهر هم نمی‌تواند، مدعی نمایندگی همه اقشار و نهادها باشد. نبود نمایندگان اقشار مختلف نشان می‌دهد سیاست‌گذاری‌ها در مسیر درستی قرار ندارد، چراکه مدیریت مسائل اجتماعی به تنهایی از طریق دولت‌ها و شهرداری‌ها ساخته نیست. شما نمی‌توانید از مردم و سمن‌ها انتظار داشته باشید که فقط در مسائل خیریه وارد شوند و نقشی در عرصه سیاست‌گذاری نداشته باشند. باید تمامی بازیگران مهم، پشت یک میز و در شرایط یکسان نشسته و در عرصه سیاست‌گذاری نقش بازی کنند.
ایمانی جاجرمی با تاکید بر اینکه کسانی می‌توانند در حوزه آسیب‌های اجتماعی اقدام موثری انجام دهند که خود در این حوزه کنشگری اجتماعی کرده باشند، افزود: کسانی می‌توانند در این حوزه کار کرده باشند که خود از نزدیک با کودکان کار و کسانی که قربانی اعتیاد شده‌اند یا روسپیان کار کرده باشند و مسائل آنها را به اصطلاح با گوشت و پوست لمس کرده باشند.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد، مدیران بروکرات و پشت میزنشین هیچ درک درستی از آسیب‌های اجتماعی ندارند. آنها معمولا دلشان به بازدیدهای یکی، دو ساعته خوش است درحالی‌که باید بدانند بازدیدها کافی نیست و نمی‌تواند مسائل و مشکلات اجتماعی را به آنها نشان دهد. حقیقت این است که این بازدیدها بیشتر به یک یا دو نقطه خاص که خبرشان به بیرون درز کرده و مهم شده‌اند، محدود می‌شود.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه در این بازدیدها حقیقت به مسوولان نشان داده نمی‌شود، گفت: مقامات پایین‌تر معمولا در این مواقع دستکارهایی انجام می‌دهند و واقعیت را بزک می‌کنند. این بازدیدها را باید در حد یک تور گردشگری دانست. این بازدیدها درک درستی به شما به عنوان مدیر ارشد نمی‌دهند. جالب آن است که ریشه‌های بسیاری از مسائل در نقاطی است که به آنها سر نمی‌زنند!
وی با بیان اینکه مساله اساسی تهران، وجود نابرابری در کل کشور است که از سال‌ها پیش در کشور وجود داشته، ادامه داد: با وجود تمام هشدارهایی که کارشناسان شرافتمند دادند به این مسائل بی‌توجهی شده است و این بی‌توجهی نتایج خود را نشان می‌دهد و نشانه‌های بارزش در جامعه اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی است.
شاهد بروز پدیده خیابان‌خوابی هستیم
این جامعه‌شناس شهری ادامه داد: در سال‌های گذشته کمتر خیابان‌خواب می‌دیدیم اما به تازگی شاهد بروز پدیده خیابان‌خوابی در جاهایی مانند بلوار کشاورز هستیم. این نشان می‌دهد که پدیده بی‌خانمانی نیز در حال اضافه شدن به مشکلات است، افرادی که سقفی بالای سرشان نیست و پناهی جز کف خیابان و فضای سبز بزرگراه‌ها ندارند. ایمانی جاجرمی با اشاره به اینکه شهرداری در دنیای امروز، برای خود یک مسوولیت اجتماعی تعریف می‌کند، ادامه داد: شهرداری‌های دنیای مدرن، خود را در کنار افرادی که دچار مشکل شده‌اند قرار داده و سعی می‌کند آنها را توانمند کنند نه آنکه با برخوردی پلیسی بگوید آنها را جمع کنند! اینکه بگوییم متکدیان را به زور از شهر خارج کنیم کار خاصی نیست و هر کسی با مقداری پول و زور از پس آن برمی‌آید، اما آیا با این برخوردها مساله حل می‌شود؟ آیا باید فقرا و آسیب‌دیدگان را به جرم فقر و آسیب‌دیدگی زندان انداخت و تبعیدشان کرد؟
این استاد دانشگاه ادامه داد: با این نحوه برخورد و طرز تفکر، بعید نیست که شرایط حاشیه‌نشینی در تهران روزی به وخامت هند و برخی از کشورهای امریکای لاتین برسد. اگر خوش‌بینی را کنار بگذاریم با توجه به ساختار اقتصادی که کشور دارد، شاید تهران هم شبیه سائوپائولوی برزیل شود. تهران و دیگر کلانشهرها به بهای نابودی پیرامون خود تبدیل به کانون قدرت و ثروت شده‌اند، وضعیتی که متاسفانه با توجه به مساله تغییرات اقلیمی که کشور را گرفتار کرده است، بیم تشدید آن می‌رود.
رییس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به اظهاراتی که در مورد «گران شدن» تهران می‌شود، افزود: مردم باید هزینه‌های زندگی در شهر را تقبل کنند و الان هم مشغول این کار هستند. جالب است که بدانید کم‌درآمدها بیشتر از ثروتمندان هزینه‌های اداره شهر را پرداخت می‌کنند اما سهم بسیار کمتری از رفاه و رانت دارند. اگر مشارکت مردم را می‌خواهیم باید آنها را در روند تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری نیز دخالت دهیم.
