رای عدم اعتماد به مدیریت اقتصادی دولت
گروه اقتصاد کلان
روز گذشته 137 نفر از نمایندگان مجلس به رفتن مسعود کرباسیان از وزارت اقتصاد رای دادند. و به این ترتیب مسعود کرباسیان که فقط یک‌سال بود بر مسند وزارت اقتصاد تکیه زده بود عنوان اولین وزیر اقتصادی را که بعد انقلاب توسط مجلس استیضاح و از وزارت عزل شد به نام خود ثبت کرد. اغلب نطق نمایندگان موافق استیضاح در جلسه روز گذشته به موضوعاتی از قبیل افزایش تورم، افزایش نقدینگی، برخی واگذاری‌ها به افراد ناموجه و... اختصاص یافت. هر چند دفاع بسیاری از جمله شخص کرباسیان این بود که وی لزوما نقش قابل توجهی در ایجاد چنین بحران‌هایی نداشته است ولی تنزل جایگاه وزارت اقتصاد و به حاشیه رفتن نقش وزیر در سیاست‌گذاری‌های مالی و پولی موضوعی بود که خود کرباسیان نیز توضیح قانع‌کننده‌ای حداقل برای مجلسیان ارایه نکرد. بعضی نمایندگان مجلس معتقد بودند کرباسیان نقش وزارت اقتصاد در سیاست‌گذاری‌ها را به حاشیه برد چون اقتصاددان نبود، موضعی که احتمالا منجر به نشانه رفتن نوک پیکان انتقادات به سمت و سوی انتصاب وی به عنوان وزیر اقتصاد خواهد شد.
به گزارش «تعادل»، بررسی طرح استیضاح مسعود کرباسیان وزیر امور اقتصادی و دارایی در دستور کار جلسه علنی دیروز (یک‌شنبه) مجلس شورای اسلامی قرار گرفت که پس از اظهارات نمایندگان متقاضی استیضاح و دفاعیات وزیر، نمایندگان با ۱۳۷ رای موافق، ۱۲۱ رای مخالف و ۲ رای ممتنع از مجموع ۲۶۰ نماینده با استیضاح وزیر اقتصاد موافقت کردند. و به این ترتیب کرباسیان یک سال پس از تکیه زدن بر کرسی وزارت اقتصاد، ساختمان عریض و طویل خیابان باب همایون را ترک می‌کند. وی اولین وزیر اقتصاد بعد از انقلاب است که با استیضاح مجلس برکنار می‌شود.
نمایندگان موافق استیضاح چه گفتند؟
نمایندگان موافق استیضاح بیشتر بر افزایش تورم تاکید داشتند و نقدینگی.. البته تاکید آنها بر این هم بود که وزارت اقتصاد در یک‌سال اخیر در سیاست‌گذاری‌ها به حاشیه رفته است.
حاجی‌دلیگانی که از ابتدای طرح موضوع استیضاح کرباسیان علیه وزیر اقتصاد اقدام به افشاگری کرده بود یکی از سخنرانانی بود که موافق با استیضاح کرباسیان سخن گفت با اشاره به سخنان کرباسیان گفت: شما گفتید ثبات نسبی در اقتصاد کشور حاکم شده است. اذعان کردید تورم افسار گسیخته‌ای که در برخی زمان‌ها از مرز ۴۰ درصد عبور کرده بود پس از ۲۶ سال در سال ۹۵ تک رقمی شده است. گفتید تورم گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها از ۴۱/۷ درصد در سال ۹۲ به ۸/۲ درصد در سال ۹۵ رسیده است. گفتید ضریب نرخ ارز به کمتر از پنج درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است. در بیان دستاورد دولت یازدهم اعلام کردید به گواه ارزیابان مستقل بین المللی در شاخص‌هایی مانند بهبود فصای کسب و کار و نواوری و شادی و کیفیت زندگی بهبود داشته ایم. گفتید جایگاه بین‌المللی کشور در شاخص آزادی اقتصادی ۱۳ پله و در فلاکت اقتصادی ۱۵ رتبه بهبود یافته است. اما شما که وزیر شدید دلار ۳۸۰۰ تومان به ۱۲ هزار تومان رسید و متوسط قیمت یک متر مسکن با حداقل ۶۵ درصد افزایش به متری ۸ میلیون تومان رسید. روزانه یک هزار میلیارد تومان به نقدینگی کشور افزودید. بالاترین میزان نقدینگی کشور یعنی ۱/۶ تریلیون تومان را تجربه کردیم. رشد اقتصادی را به ۳ تا ۴ درصد کاهش دادید. نرخ تورم نقطه به نقطه نشان می‌دهد در خردادماه به ۱۳/۷ رسیده است یعنی ۹۵ درصد افزایش قیمت داشتیم. این رشد در برخی زیربخش‌ها که تاثیر زیادی از تلقی مردم از تورم دارد بسیار قابل توجه است.
وی افزود: شاخص قیمت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها هر ماه حدود ۹ درصد رشد داشته است. در یک سالی که شما وزیر شدید رتبه بهبودی فضای کسب و کار ایران چهار رتبه کاهش یافته است. در این یک سال قیمت خودرو ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش یافته است. قیمت سکه از یک میلیون و دویست به بالای چهار میلیون رسیده است. قدرت خرید مردم را حداقل ۵۰ درصد کاهش دادید. نقش شما در تهیه و ابلاغ بسته اول ارزی کشور چیست؟ اگر نقش داشتید بر چه اساسی مفاد آن را تهیه کردید. ۹ تا ۱۸ میلیارد دلار ارز کشور را به تاراج دادید و ۵۷ تن طلا و سکه را از دست دادیم. اگر نقش نداشتید شما چه وزیر اقتصادی هستید که در تیم اقتصادی دولت نقشی ندارید.
لباس وزارتخانه اقتصاد به تن کرباسیان
سید هادی بهادری، یکی دیگر از نمایندگان بود که از اساس به انتصاب کرباسیان به عنوان وزیر اقتصاد انتقاد کرد. وی که در جایگاه موافقت با استیضاح وزیر اقتصاد سخن می‌گفت، اظهار کرد: گلایه‌ای از رییس‌جمهور دارم. شأن وزارت اقتصاد در کابینه به هماهنگ کننده چند اداره تقلیل پیدا کرده است. ما انتظار داشتیم یک اقتصاددان در راس وزارت اقتصاد می‌بود. به بحث تخصص در این باره توجه نشده ما هر جا از متخصص استفاده نکردیم آسیب دیدیم. ما به اقتصاد به اندازه فوتبال بها نمی‌دهیم. آقای رییس‌جمهور با وصله و پینه کابینه تشکیل نمی‌شود. اقتصاد کشور تئوری ندارد. وزیر اقتصاد نمی‌تواند سیاست‌های اقتصادی دولت را تبیین کند. آقای کرباسیان شما چرا پیشنهاد ریاست این وزارتخانه را پذیرفتید؟ شما که خودتان گفتید اقتصاد کلان نمی‌دانید، چرا این جایگاه را پذیرفتید؟ چرا در اردیبهشت‌ماه استعفا ندادید؟ چرا حداقل از مردم عذرخواهی نکردید؟
بهادری بیان کرد: می‌دانید مردم تحت فشار اقتصادی هستند؟ می‌دانید ریشه بیکاری و گرانی در وزارتخانه شما است؟ می‌دانید واحدهای تولیدی و اصناف ما یا توسط بانک‌ها گرفتار شده‌اند یا توسط اداره دارایی و مالیات شما؟ آیا می‌دانید چه بروکراسی‌هایی در بانک‌های شما حاکم است؟ آیا می‌دانید گمرک شما موجب شده امروز بسیاری از کالاهای تلنبار شده در مبادی گمرکی در حال فاسد شدن هستند؟ آیا می‌دانید قاچاق از مبادی رسمی و گمرکات در حال انجام است؟ آیا می‌دانید کسانی که ۴۰ هزار سکه خریده‌اند مالیات نمی‌دهند، ولی یک بقال باید از دارایی خود مالیات بدهد؟
وزارتخانه بی‌استراتژی اقتصاد
هدایت‌الله خادمی یکی دیگر از نمایندگان بود که در جریان بررسی استیضاح وزیر اقتصاد به عنوان یکی از متقاضیان استیضاح، سخن می‌گفت و اظهار کرد: آیا وضع اقتصادی مردم را نمی‌بینیم و صدای مستضعفان را نمی‌شنویم؟ چه‌طور است که در این اوضاع بد اقتصادی زندگی توده‌های مردم سخت‌تر و زندگی برخی بهتر و شیرین‌تر می‌شود؟
نماینده مردم ایذه و باغملک در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه وزارت اقتصاد وظیفه خود برای تنظیم سیاست‌های اقتصادی، مالی و هماهنگی آن را انجام نداده، یادآور شد: متاسفانه این وزارتخانه نه استراتژی برای پیشبرد مسائل کشور داشته و نه برای سازمان‌های تابع برنامه‌ای ارایه کرده است.
نماینده مردم ایذه و باغملک در مجلس شورای اسلامی گفت: دختر یکی از مسوولان خودروی ۳۵۰ میلیونی را با ۱۰۰ میلیون تخفیف به قیمت ۲۵۰ میلیون و با وام چهار درصد دریافت کرده، در حالی که در این مملکت فوق لیسانس‌ها به دنبال نظافتچی بودن هستند. امروز اگر آقای خاوری نیست اما روحیه اشرافیگری او در بدنه مدیران اقتصاد جاری است. خادمی با طرح این سوال که فرزند بیست و چند ساله مشاور رییس‌جمهور در شرکت زیرمجموعه وزارت اقتصاد چه می‌کند، اظهار کرد: اختلاس، قاچاق و تخلفات گسترده در گمرک بیداد می‌کند. در سال‌هایی که آقای کرباسیان در گمرک بود چه گذشت که بازرسی پرده از قاچاق سازمان یافته ۱۵ تریلیون دلاری برداشت و چرا بایگانی گمرک و اسناد سال ۹۲ و ۹۳ آتش گرفت.
انتقاد از اقتصاددان نبودن کرباسیان
یکی دیگر از نمایندگان موافق استیضاح کرباسیان جلیل رحیمی جهان آبادی بود.وی چنین گفت: ترامپ، روحانی و کرباسیان هیچ کدام مقصر نیستند، ما مقصریم که پشت دیوارهای سیمانی صدای مردم ایران را نمی‌شنویم. ما مقصریم که به جای شنیدن صدای درد و رنج مردم کماکان چشم و گوش بسته از برخی وزرا حمایت می‌کنیم.
نماینده مردم تربت‌جام در مجلس، وزارت اقتصاد را در اداره اقتصاد کلان و گسترش فساد در گمرک مقصر دانست و ادامه داد: مجلسی که توجیحات غیرعقلانی و غیر منطقی وزارت اقتصاد در ناکارآمدی، ضعف مدیریت، فساد گمرک، ناتوانی مدیریت بازار ارز و کوچک‌تر شدن سفره مردم را می‌شنود و با سکوت آنها را تایید می‌کند.
وی ادامه داد: وزارت اقتصاد از مدیریت اوضاع اقتصادی ناتوان است. کرباسیان مدیری نیست که اقتصاد کلان بلد باشد و بتواند آن را اداره کند، ایشان توانایی اداره زیر مجموعه خودش را هم ندارد. بیش از ۴۰ نماینده استیضاح وزیر اقتصاد را به این دلیل امضا کردند که بفهمند مقصر فساد در سامانه‌های گمرک چه کسی است؟ بارها به رییس گمرک گفته‌ام شرکت‌های مرزنشینان تحت فشار هستند، در گمرک فساد است و مشکلات اقتصادی مردم را زمین‌گیر کرده است اما هیچ تلاشی در کرباسیان و گمرک برای رفع چالش‌ها نیست.
عباس پاپی‌زاده هم در جریان استیضاح مسعود کرباسیان وزیر اقتصاد به عنوان موافق استیضاح گفت: برنامه اقتصادی دولت مبتنی بر اقتصاد و اقتصاد مردم‌محور بود، اما دولت عملکردی خلاف آن داشت بطوری که سیاست پولی و مالی دولت و به خصوص عملکرد وزیر اقتصاد باعث کاهش ثروت عمومی و ارزش پول ملی شد.
وی افزود: در شرایطی که مجلس قانون بهبود کسب و کار را تصویب کرد، دولت به جای اینکه نقدینگی را براساس این قانون به سمت تولید ببرد آن را به سمت پیش فروش سکه برد نتیجه آن شد که عده‌ای به ثروت‌های نجومی دست پیدا کنند و ارزش پول ملی کاهش پیدا کرد.
وی افزایش ۳.۳ درصدی نقدینگی، دو برابری پایه پولی و شکستن رکورد چاپ پول و استقراض مداوم را ناشی از سیاست‌های وزیر اقتصاد دانست و گفت: ناکارآمدی و بی‌برنامگی به هیچ کدام از تحریم‌ها ارتباطی ندارد. این تصمیمات اشتباه خساراتی را به مردم وارد کرده و باعث شده افراد رانت‌خوار دست به غارت اموال عمومی بزنند و در مقابل بخشی از مردم به خاک سیاه نشستند. بی‌ثباتی در سیاست‌های پولی و مالی باعث کاهش شاخص بانک مرکزی و عدم اطمینان مردم شد، چرا بانک مرکزی کاری کرد که نتیجه آن رویکرد بانک‌ها به سمت افزایش نرخ سود و به دنبال آن رشد نقدینگی شود؟
این نماینده مجلس شورای اسلامی با انتقاد از ندادن اطلاعات ارزبگیران دولتی به دستگاه قضایی از سوی وزارت اقتصاد گفت: آقای وزیر شما عضو شورای اقتصاد هستید که در آن به کشاورزان ظلم کردید. چرا این شورا با افزایش قیمت تضمینی محصولات کشاورزان مخالفت کرد، اما در مقابل آن موافقت کرد که قیمت خودروهای بی‌کیفیت داخلی افزایش پیدا کند؟ مردم ناچارند خودروی بی‌کیفیت پراید را با ۳۶ میلیون تومان بخرند آیا این عدالت است؟
پاپی‌زاده خطاب به کرباسیان گفت: در شرایطی که قیمت مواد غذایی ۱۰۰ درصد و خودروها ۳۰۰ درصد افزایش یافته چه‌طور نرخ تورم را هشت درصد اعلام می‌کنید؟ شما برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی چه کردید؟ عملکرد شما باعث شد که تضامین لازم از سرمایه‌گذاران دریافت نشده و شاهد خروج آنها از کشور باشیم.
حجت‌الاسلام حسن نوروزی به عنوان سخنران دیگر موافق استیضاح حاضر شد و گفت: آقای کرباسیان شما برای اجرای ماده سه برنامه ششم توسعه مبنی بر رشد اقتصادی سالیانه هشت درصد و ضریب جینی ۰/۳۴درصد در سال پایانی برنامه چه کردید؟. اگر انجام شده است دقیقا متوسط رشد سالیانه را اعلام کنید و بگویید وزارتخانه شما چه کار کرده است؟
وی در ادامه بیان کرد: شما یک سال است سکان‌دار این وزارت خانه هستید. سوال دوم من این است که مقدار نقدینگی در مقابل تولید ناخالص داخلی، کالا و خدمات چقدر است؟ در ابتدای دولت یازدهم نقدینگی ۳۵۰ هزار میلیارد تومان بود و در سال ۱۳۹۵ به ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان رسید یعنی ۳/۵ برابر شد و آخر سال ۹۶ به ۱۶۰۰هزار میلیارد تومان رسید. یعنی تقریبا ۴ برابر از تولید ناخالص بیشتر است. نقدینگی ما ۴/۵ برابر تولید و خدمات است. ابن امر یعنی خالی شدن جیب مردم و افت سرمایه مردم.
نوروزی تصریح کرد: این امر یعنی ۱۰۰ هزار تومان به ۲۵ هزار تومان تبدیل شده است. وقتی اینگونه باشد سرمایه سرگردان به سمت مسکن و سکه و خودرو می‌رود و به تورم تبدیل می‌شود. شما برای مقابله با این امر چه کار کردید؟
وی افزود: در ماده ۲۱ قانون برنامه دولت موظف شده در جهت توسعه فعالیت‌های صنعت بیمه و بهبود فضای کسب و کار و گسترش بخش غیردولتی بر اساس قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی سهام دولت در شرکت‌های بیمه در دوسال اول اجرای قانون برنامه از طریق عرضه سهام در بازار سرمایه و سازمان خصوصی‌سازی به بخش غیر دولتی واگذار شود. این در حالی که طبق گزارش کمیسیون ویژه ۲۰ درصد از این قانون اجرا شده، شما برای بهبود فصای کسب و کار نسبت به واگذاری بنگاه‌های دولتی چه کار کردید؟.
نوروزی خاطرنشان کرد: بزرگ‌ترین شکل مبارزه با قاچاق کالا عدم تمکین گمرک به قانون تبادل اطلاعات صحیح به سایر دستگاه‌ها است. شما مسوول گمرک کشور هستید اگر ۱۰ میلیارد دلار قاچاق وارد شود ۳۰ میلیارد دلار به تولید ضربه می‌زند. مشکل گمرک این است که طبق ماده شش قانون مبارزه با قاچاق تمامی دستگاه باید از طریق سامانه جامع تبادل اطلاعات کنند.
کاش کرباسیان خود استعفا می‌داد
صدیف بدری یکی دیگر از نمایندگان مجلس بود که در موافقت با استیضاح وزیر اقتصاد گفت: آقای کرباسیان یکی از مهم‌ترین وظایف شما ترسیم سیاست‌های اقتصادی و مالی کشور و ایجاد هماهنگی در اجرای آنهاست. با توجه به سیاست‌های ضد و نقیض و عملکرد نامطلوب دولت در قبال بحران‌های اقتصادی پیش آمده در کشور، شما چه نمره‌ای به خودتان در این زمینه می‌دهید؟
وی افزود: تحولات اقتصادی و نوسان قیمتی به ویژه در بخش ارز، طلا و سکه ثبات اقتصاد کشور را تهدید می‌کند. عملکرد نامتناسب شما هم بر دامنه این مشکلات افزون می‌کند. بخش عمده مشکلات فعلی ناشی از ضعف مدیریت بوده، تیم اقتصادی دولت به دلیل عدم هماهنگی و عدم انجام وظیفه قانونی خود مقصر است. آقای وزیر ایجاد شفافیت اقتصادی در اتاق شیشه‌ای از برنامه‌های شما برای تصدی وزارت اقتصاد بود.
این عضو کمیسیون عمران مجلس تصریح کرد: آقای کرباسیان اگر توان مدیریت این فضا را نداشتید چه بهتر بود با مشاهده این همه سوء‌مدیریت و تعرض به حقوق مردم، خود شخصا استعفا می‌دادید.
چوب حراج به ذخایر کشور
شادمهر کاظم‌زاده، یکی دیگر از نمایندگان موافق استیضاح بود که در جریان بررسی استیضاح وزیر اقتصاد گفت: کشور ما در معرض یک جنگ اقتصادی تمام‌عیار قرار گرفته است. طراحان و سیاست‌گذاران در امریکا نقشه‌های جدیدی را طراحی می‌کنند و ستاد اقدام به تحریم شکل می‌دهند، اما در مقابل اتاق جنگ اقتصادی امریکا اتاق جنگ اقتصادی ما چه می‌کند و پاتک‌های اقتصادی ما چه بوده است؟ آیا غیر از این است که به ذخائر کشور چوب حراج زده شده است؟
وی با طرح این سوال که ذخائر ارزی چطور توزیع شده و کاهش دستوری نرخ سود بانکی و افزایش نقدینگی چه تاثیری بر اقتصاد داشته، اظهار کرد: اتاق جنگ اقتصادی نیازمند افراد متخصص، باهوش و کوشاست که ساختارهای جدید را بشناسند.
کاظم‌زاده با بیان اینکه افزایش فقر آسیب‌های اعتقادی را هم به دنبال دارد، ادامه داد: زمانی که آقای کرباسیان وزارت را تحویل گرفتند برنامه خوبی ارایه کردند، اما در این یک‌سال چه گذشت؟ آیا آنچه حاصل شد آرامش اقتصادی بود یا تلاطم اقتصادی؟ من زبان مردم هستم. شما چه کردید؟
ثروتمندان پولدارتر و فقرا فقیرتر شدند
همچنین سید قاسم جاسمی در موافقت با استیضاح وزیر امور اقتصادی و دارایی مجلس بیان کرد: امروز ترامپ از برجام خارج شده و تصمیمات جدیدی در دولت امریکا گرفتند. یکی از این تصمیمات جنگ اقتصادی علیه ایران بود. ما باید بر اساس مقتضیات و برنامه‌ها خود را برای جنگ اقتصادی آماده می‌کردیم. آیا با شرایطی که الان خون مردم را در شیشه کردیم می‌توانیم با امریکا بجنگیم. وی در ادامه گفت: خسارات جبران ناپدیری به مردم وارد شده است. آقای کرباسیان شما با اقداماتی که انجام دادید و کار‌هایی که در دستور کار خود قرار دادید ثروتمندان را پولدارتر و فقیران را فقیرتر کردید. وضعیت معیشت مردم بسیار سخت و دشوار است. نماینده مردم کرمانشاه تصریح کرد: آمار دروغینی که در دولت و سیستم‌های آماری است حاکی از نرخ تورم ۲۰ درصدی است که هیچ آدم عاقلی آن را نمی‌پذیرد، شاید نرخ تورم واقعی در کشور ما بیش از ۲۰۰ درصد باشد. نقش اقتصاد شما در مناطق زلزله زده چیست؟ مردم در مناطق زلزله زده بسیار سختی می‌کشند. با پولی که شما در نظر گرفتید مردم نمی‌توانند خانه‌های خود را بسازند.
کرباسیان غایب بزرگ شورای پول و اعتبار
علی ساری با بیان اینکه وزیر اقتصاد فقط دو بار در جلسات شورای پول و اعتبار شرکت کرده است، اظهار کرد: شاید این به دلیل عدم تسلط برای اظهارنظر در حوزه‌های اقتصادی بوده یا اینکه آقای وزیر دلیل موجهی برای این کار داشته‌اند.
وی با بیان اینکه وزیر اقتصاد بعد از اعلام وصول استیضاحش موضوع اقداماتش برای مبارزه با فساد را مطرح کرد، گفت: آقای کرباسیان آیا شما اطلاعی از وضعیت بازار دارید؟ می‌دانید که شبکه بانک‌های دولتی به ویژه بانک ملی چقدر اموال مازاد دارد و چقدر املاک مازاد را فروخته‌اند؟ ضرر و زیان بانک‌ها از رقم نجومی ۵۰۰ هزار میلیارد تومان به ۷۰۰ هزار میلیارد تومان است، شما چه سیاستی را اجرا کردید که وضعیت به اینجا رسیده است؟
وی گفت: ۱۱ شهریورماه موعد سررسید سپرده‌های بلندمدت ۱۵ درصدی دولت هست. می‌دانید قرار است چه کاری کنید؟ اکنون حجم نقدینگی به ۱۵۳۰ هزار میلیارد تومان رسیده یعنی برای اولین بار از تولید ناخالص ملی بیشتر شده است.
ساری در پایان گفت: شما گفته‌اید که دلار ۴۲۰۰ تومانی فراوان است. باید توضیح دهید این میزان برای چه کسانی موجود است و می‌خواهید به چه کسانی بدهید؟
اما آخرین موافق استیضاح الیاس حضرتی بود که پشت تریبون رفت .
برای مردم چه کردیم؟
حضرتی که از امضا‌کنندگان نامه استیضاح وزیر اقتصاد بود، در سخنانی که در موافقت با استیضاح وزیر اقتصاد بیان کرد، گفت: امروز روز سرنوشت ساز و مهمی برای بنده بود که یکی از سخت‌ترین تصمیمات را گرفتم. من ۳۰ سال با آقای کرباسیان دوست و رفیق بودم. پس استیضاح یک دوست و رفیق فوق‌العاده برایم سخت بود.
وی به موضوع لابی‌گری کرباسیان اشاره کرده و گفت: بابت لابی قوی به کرباسیان تبریک می‌گویم! آقای کرباسیان باید به دلیل داشتن این حجم از قدرت لابی جای آقای ظریف می‌نشستید. ۱۰۰نفر از بهترین و عزیزترین دوستانم از داخل و خارج از مجلس از اصلاح‌طلب و غیر اصلاح‌طلب به بنده رجوع کرده و برخی برای اولین بار از من خواهش کردند که امضایم را پس بگیرم.
پاسخ منفی به آنها برایم فوق‌العاده سخت بود حتی بعضی از آنها گفتند که اگر امضای استیضاح را پس نگیرم تا ابد رابطه دوستی با من را قطع می‌کند. موضوع استیضاح و ماموریت وزیر و تیم اقتصادی دولت و برنامه اقتصادی دولت طوری شده که ما امروز با مردم مواجهیم. دهک‌های پایین جامعه نابود و بیچاره شدند. پوستشان را کنده و از بین رفته و له شدند.
حضرتی افزود: اخیرا با ۲۵۰ نفر از مردم ملاقات داشتم که همه آنها از وضعیت اقتصادی و مشکلات مالی نالان بودند. تورم در کشور برای مردم قابل لمس است. ملت را بیچاره کردید. نمی‌توان مشکلات مردم را نادیده گرفت. چون مشکلات مردم چیزی نیست که بشود با آن معامله کرد.تعدادی از همکاران به بنده مراجعه کرده و از من خواستند که صحبت نکنم که منم نپذیرفتم. همه تلاشم آن است که وظیفه‌ام را انجام دهم.
وی به موضوع پشتیبانی اصلاح‌طلبان از روحانی در سال 11392 نیز اشاره کرد و گفت: آقای روحانی را ما با همه پشتیبانی‌ها در ریاست‌جمهوری نشاندیم، مردم در سال ۹۲ روحانی را انتخاب کردند و در سال ۹۴ نمایندگانی را برگزیدند تا مجلس معتدل تشکیل شود. مجلسی که در دست تندروها نیست. روحانی در دور اول خوب کار کرد و فضای کار و تصمیمات درستی را اتخاذ کرد که بر همین اساس مردم در سال ۹۶ مجددا او را انتخاب کرده و با رای بالاتر اتمام حجت کردند تا به وضعیت اقتصادی بیشتر توجه شود. اما آقای روحانی در دور دوم نتوانست به مشکلات توجه کند.
حضرتی با بیان اینکه روحانی لحظه به لحظه از سیاست‌هایش عقب‌نشینی کرد و باعث ناامیدی ملت و یاس مردم شد گفت: باید به دور از نگاه جناحی و حزبی به کارکرد یکساله دولت نگاه کنیم. اینکه دولت در یک سال گذشته چه کارنامه‌ای داشته است در حالی که بطور میانگین تورم دنیا 1.7 درصد، خاورمیانه 2.4 درصد و حتی افغانستان 4.3 درصد است ولی شاهدیم که تورم در شهریور ماه به بالای ۱۵ درصد رسیده و پیش بینی می‌شود تا پایان سال به ۴۰ درصد برسد. سوال این است که ما با این ملت چه کردیم؟
این عضو فراکسیون امید افزود: این ملت چه گناهی کردند جز آن است که انقلاب کرده و شهید دادند؟ ما ملت را بدبخت و بیچاره کردیم و تصمیمات اختصاصی گرفتیم که وضعیت به اینجا رسیده است و دیوانه‌ای مثل ترامپ کاندیدا شد و از همان لحظه اعلام کرد برجام را پاره می‌کند ما آن زمان چه کردیم؟ کدام ستاد فرماندهی جنگی را تشکیل دادیم؟ تورم به حدی رسیده که فقرا بدبخت و قشر متوسط هم وضعیت بدتری پیدا کردند.
حضرتی با بیان اینکه توان قدرت خرید ملت پایین آمده است افزود: ملت احساس بی پناهی می‌کند و نمی‌داند چه کاری باید انجام دهد. امریکا به دنبال آن است که ما را به بن بست برساند. تمامی تجارب دور قبل تحریم را جمع‌بندی کرده و تمام راه‌هایی که ما برای دور زدن تحریم رفته و بررسی کرده تا ما را به بن بست برساند اما ما کدام ستاد جنگی را تشکیل دادیم؟ در جنگ اقتصادی هستیم ولی به کسانی که به خارج از کشور می‌روند ۶ میلیون تومان ارز می‌دهیم و در مقابل ۲۰۰ هزار تومان عوارض می‌گیریم. کدام کشور است که با این وضعیت کار کند؟ همه بدبختی ما به دلیل سوء تدبیر است.
وی افزود: هنوز تحریم‌های آبان شروع نشده اما ما به لرزه افتادیم؛ چون آماده نبودیم. انگار دولت دست روی دست گذاشته تا اتفاقی بیفتد و بعد کاری انجام دهد. در دولتمردان و قوه قضاییه آمادگی برای جنگ تمام عیار دیده نمی‌شود. در این شرایط ما فقط می‌توانستیم از وزیر اقتصاد پاسخگو باشیم. حق این بود که رییس‌جمهور، آقای جهانگیری، نوبخت، نهاوندیان و سیف استیضاح می‌شدند. مجلس در دو نامه به رییس‌جمهور خواستار ترمیم تیم اقتصادی شد؛ حرف رییس‌جمهور آن است که رییس بانک مرکزی را او عوض کرده و تغییر وزیر اقتصاد در اختیار نمایندگان است. ما نمایندگان باید در مقابل مشکلات مردم پاسخگو باشیم. انتظار مردم از مجلس همدردی و همنوایی با مشکلات است. امروز وضعیت را همه می‌بینیم پس لازم است بدون ملاحظات سیاسی و جناحی درباره استیضاح تصمیم‌گیری کنیم.
دفاع از خود یا دفاع از دولت؟
کرباسیان فرصت دفاع از خود هم داشت. وی مانند همه جلسه‌های استیضاح دو مرتبه پشت تریبون مجلس رفت تا از خود دفاع کند. یک مرتبه بعد از نطق مخالفان و یک مرتبه در انتهای جلسه استیضاح. وی در سخنانش اعیاد را تبریک گفت و یادی از زلزله اخیر کرمانشاه هم کرد و توضیح داد که دستور داده بیمه‌ها ماجرا را پیگیری کنند.
وی در بخش اول سخنانش با تاکید بر اینکه مطالبات مردم را محترم می‌شمارد، گفت: هیچ زمانی نگفتم که فقط پاسخگوی دایره مسوولیت خود هستم. به عنوان عضوی از دولت پاسخگوی هرچه مربوط به حوزه فعالیتم باشد و یا نباشد، هستم.
کرباسیان با بیان اینکه در هفته دولت می‌خواهم به نمایندگان گزارشی ارایه کنم، ادامه داد: محورهای استیضاح شامل ۱۷ بند است که گروه اول به کلیات اقتصاد می‌پردازد. پرسش‌هایی درباره تدوین سیاست‌های مالی و اقتصادی، توان تولید ملی و ثروت عمومی و موارد اینچنین مطرح شده است که سعی می‌کنم به آنها پاسخ دهم.
وی با بیان اینکه به نمایندگان حق می‌دهم نگران وضعیت موجود باشند، اظهار کرد: همان سوال‌هایی که مردم از شما می‌پرسند، از من وزیر هم می‌پرسند. در جریان دغدغه‌های شما هستم. می‌دانم که سفره‌های مردم با برخی آمارهای اقتصادی تناسب ندارد. مطالبات مردم را محترم می‌شمارم اما باید بین نوسانات اقتصادی با مسیر اقتصاد تفاوت قائل شد. از ابتدای فصل بهار تحت تاثیر اثرات روانی تحریم‌ها و برخی سوء‌استفاده‌های داخلی، اقتصاد دچار نوسان شد، اما این به معنای ناکارآمدی اقتصاد نیست. باید بین رخداد و مسیر فعلی تفکیک قائل شد. متاسفم به جای آنکه توانم را روی بهبود وضعیت معیشت مردم قرار دهم توانم را روی خنثی کردن اقدامات معنا‌دار می‌گذارم.
وزیر اقتصاد چنین ادامه داد: ریشه تلاطم اقتصاد را باید در گذشته و حال جست‌وجو کرد که همه آن تحت کنترل این وزارتخانه نیست. ریشه تلاطم اقتصادی متاثر از بدعهدی نظام سلطه است. تهدیدهای خارجی متوجه کشورهای همسایه هم شد، البته تهدیدهایی همچون قطع نفت، بستن سوئیفت، جلوگیری از رفت و آمد کشتی‌ها و ممانعت از صادرات فولاد و پتروشیمی نداشتند، اما اثرات تحریمی در آنجا به مراتب مخرب‌تر بود. ظرف مدت کوتاهی ۳۰ درصد از ارزش پول ترکیه کاهش پیدا کرد و تورم روسیه رشد بالایی داشت، لذا اگر ما هم در کشورمان هماهنگ‌تر و منسجم‌تر بودیم، تلاطم کمتری داشتیم.
کرباسیان با بیان اینکه رشد تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۶، ۳.۷ درصد و بدون نفت حدود ۴.۶ درصد بود، اظهار کرد: طبق آمار مراجع بین‌المللی توانستیم رشد اقتصادی را بهبود ببخشیم. در سال۱۳۹۶ نرخ رشد تشکیل سرمایه ناخالص مثبت شد و به ۱.۴ رسید. این یعنی امید به اقتصاد ایران بر می‌گشت. از طرف دیگر ۷ رتبه صعود در شاخص رقابت‌پذیری جهانی نسبت به سال قبل داشتیم و بیشترین میزان رشد بهبود را کسب کردیم.
وی در واکنش به انتقادات برخی از استیضاح‌کنندگان به او مبنی بر نداشتن اطلاعات اقتصادی، گفت: تنها کسی هستم که ۲۸ کتاب درباره اقتصاد تالیف و ترجمه کردم. شاید اینها را از روی تواضع مطرح نکردم، اما اقتصاد را می‌دانم و به آن عمل کرده‌ام.
کرباسیان با بیان اینکه براساس آخرین آمار تراز تجاری مثبت شده و صادرات غیرنفتی به بیش از ۱۹ میلیارد رسیده است، اظهار کرد: صادرات ۱۵ درصد رشد و واردات ۷ درصد کاهش داشته است. این به معنای مثبت شدن بازار تراز تجاری و رسیدن آن به ۳۶ میلیون دلار است.
به گفته وزیر اقتصاد در شاخص جهانی نوآوری کشوری رشد داشته‌ایم. در شاخص رتبه در فرآیندهای گمرکی در سال ۲۰۱۶ از ۱۱۰ به ۵۱ رسیده‌ایم. این آمارها از منظر مراجع بین‌المللی و داخلی نشان می‌دهد که سال ۱۳۹۶ یکی از سال‌های خوب کشور بود و توانستیم در آستانه چهلمین سال انقلاب به تجربه و بلوغ برسیم.
وی در پاسخ به دسته دوم سوالات درباره عملکرد این وزارتخانه در شفاف‌سازی و سالم‌سازی اقتصاد و ایجاد اقتصاد شیشه‌ای برای تحقق برنامه، گفت: بنده براساس آنچه مجلس شورای اسلامی تبیین کرده کارهایم را دنبال کردم. برای اولین‌بار در تاریخ شفاف‌شدن پرداخت‌های خزانه‌داری کل کشور را اجرایی کردم که گردش پرداخت‌ها در اختیار مردم قرار گرفته که اینها همه در راستای شفاف‌سازی است. از منظر شاخص‌های عمومی برخورد با فساد عملکرد بسیار خوبی داشتیم. ۱۹۰ هزار حساب بانکی دولت برای برخورد با فساد شناسایی و مسدود شد، چون مشخص نبودن وضعیت حساب‌ها باعث عدم شفافیت می‌شود.
وی افزود: پرداخت غیرمتمرکز حقوق از عوامل عدم شفافیت است که حقوق ۵۰۰ دستگاه اجرایی بطور متمرکز و شفاف پرداخت می‌شود. یکی دیگر از کارهای ما راه‌اندازی سامانه نظارت بر صنعت بیمه است که اکنون تراکنش‌های صنعت بیمه تحت نظارت بیمه مرکزی است و جلوی صدور بیمه جعلی را می‌گیرد.
کرباسیان با بیان اینکه برای اولین‌بار توانستیم به اندازه بیش از دو برابر نقدینگی اموال دولت را شناسایی کنیم، اظهار کرد: در سال ۱۳۹۶ رتبه اول مبارزه با قاچاق مواد مخدر و رتبه دوم مبارزه با قاچاق کالا در جهان را داشتیم. توانستیم مقدار زیادی مواد مخدر شامل چهار تن هروئین را از طریق اطلاعات مالی و گردش حساب را بدون حتی شلیک یک گلوله کشف و شناسایی کنیم. طبق ماده ۳۶ اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی اطلاعات بیش از ۳۳۰ شرکت زیرمجموعه نهادهای عمومی غیردولتی توسط سازمان بورس منتشر شد.
وزیر اقتصاد با بیان اینکه پرونده‌های مختلف فساد را بدون هیاهو و سروصدا به مراجع قضایی داده‌ایم، ادامه داد: ریشه‌های فساد در اقتصاد کشور و تراکنش‌های مشکوک را شناسایی کرده و به صورت هوشمند به دنبال مبارزه با پولشویی رفتیم. هدف ما شفاف‌سازی و سالم‌سازی اقتصاد است و راه‌مان را ادامه می‌دهیم.
کرباسیان با بیان اینکه از عملکرد این وزارتخانه در حوزه شفاف‌سازی و سالم‌سازی اقتصاد براساس خواست رهبری، رییس‌جمهور، نمایندگان و مردم دفاع می‌کنم به دسته سوم سوالات مطروحه درباره استیضاح مربوط به موضوع مبادلات گمرک و سرمایه‌گذاری خارجی اشاره و اظهار کرد: ما در وزارت اقتصادی کار می‌کنیم که سازمان‌های اقتصادی زیرمجموعه مجری کار دارند. دغدغه نمایندگان آن است که نظام عادلانه مالیاتی اجرا نمی‌شود. حال اینکه برای اولین‌بار ۳۲۰۰ پرونده فرار مالیاتی سنگین رسیدگی قطعی شد و ۶۳۰۰ میلیارد تومان مالیات از تراکنش‌های مشکوک شناسایی گردید.
وی با بیان اینکه ۳۰۰ مودی جدید مالیاتی شناسایی شد و طرح جامع مالیاتی بدون کمک خارجی احیاء شد، گفت: این پروژه از سه دولت قبل آغاز شد و ما توانستیم به آن جان دوباره‌ای بدهیم. براین اساس تمامی نهادهای مالی در قالب سامانه‌ای به صورت الکترونیک کنترل می‌شود بیش از یک میلیون و۳۰۰ هزار مالیات مبتنی بر خوداظهاری تکمیل شد. سهم مالیات بر مصرف از ۴۳ درصد در سال ۱۳۹۲ به ۵۴ درصد در سال ۱۳۹۶ افزایش پیدا کرد.
کرباسیان ادامه داد: رویه غلطی برای دادخواهی مالیات وجود داشت که همه از سراسر کشور باید به وزارت اقتصاد مراجعه می‌کردند. این روند را با تفویض اختیار به استان‌ها اصلاح کردیم تا کار مردم بهتر رسیدگی شود. مشکل مالیات نقل و انتقال مسکن حل شد. اینها همه برای شفافیت در مالیات بود. وی با تاکید بر اینکه فرار از مالیات گناه نابخشودنی است، گفت: باید همه در موضوع مالیات مشارکت داشته باشیم.
وزیر اقتصاد اضافه کرد: در سال ۱۳۹۶، ۷۲ درصد از منابع دولت از منابع غیرنفتی مالیات، گمرک، سود سهام، خصوصی‌سازی و انتشار اوراق مالی تامین شد. اکنون میزان وابستگی به نفت به ۲۵ درصد کاهش پیدا کرده است. وزارت اقتصاد بزرگ‌ترین تامین‌کنند ه منابع مالی دولت است بطوری که امروز از هر چهار ریالی که دولت به دست می‌آورد، سه ریال آن را وزارت اقتصاد تامین می‌کند، یعنی وزارت اقتصاد تامین‌کننده سه چهارم منابع دولت است.
کرباسیان در ادامه با بیان اینکه پنجره واحد سرمایه‌گذاری در دوران وزارت وی فعال شده اظهار کرد: با این سامانه هر کسی از هر جای دنیا بدون مراجعه حضوری امکان سرمایه‌گذاری در داخل را خواهد داشت.
وی افزود: در زمینه تامین مالی خارجی و فاینانس با مجوز مجلس شورای اسلامی مجموع قراردادها از شهریورماه سال ۱۳۹۶ تاکنون را به ۳۰ میلیارد دلار رساندیم. در حالی که در سال ۱۳۹۵ این میزان سه میلیارد دلار بوده است. ما با وجود مشکلات خارجی و اینکه تمام ابزارها در اختیارمان نیست، اما در چارچوب برنامه کم سابقه‌ترین دستاوردها در حوزه تامین منابع مالی داشتیم. وزیر اقتصاد با بیان اینکه در راستای حمایت از تولید داخلی سطح تعرفه واردات از ۶ به ۱۳ درصد رسیده، ادامه داد: درآمد گمرک در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال ۱۳۹۵، ۱۷۵ درصد رشد داشته و از ۸۰۰۰ به ۲۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. علاوه بر این کشف مواد مخدر در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال ۱۳۹۲، ۷۴۰ درصد رشد داشته و از ۱۹ کیلو به ۱۳ هزار کیلو در سال رسیده است.
وی با اشاره به تولید، طراحی و نصب ایکس‌ری توسط سازنده داخلی، اظهار کرد: عملکرد آن شناسایی افرادی بوده که خود را در داخل بار پنهان می‌کردند.
وی در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به حوادثی مانند سانچی، پلاسکو، پتروشیمی بوعلی و زلزله‌ها یادآور شد: بیمه جوابگوی این حوادث بوده است. این در حالی است که بیمه ایران ۱۸۰۰ میلیارد تومان از بنیاد شهید و از کسانی که به آنها خدمت داده طلب دارد. وزیر اقتصاد با اشاره به عملکرد وزارت اقتصاد در زمینه خصوصی سازی و اصل ۴۴ اظهار کرد: در دولت دوازدهم و دوران مدیریت من هیچ واگذاری از طریق دیون بابت بدهی دولت نداشته‌ایم. ما همچنین مجوزهای مخل کسب و کار را حذف کردیم و من این افتخار را داشتم که مورد لطف رهبری در خصوص بهبود محیط کسب‌وکار قرار گرفتم و وظیفه خود می‌دانم این موضوع را پیگیری و به انتها برسانم.
تفکیک بین سیاست‌گذاری‌های پولی و مالی
کرباسیان با بیان اینکه باید بین سیاست‌های پولی و مالی تفکیک قائل شد، ادامه داد: سیاست‌های مالی برعهده من است، اما برای پرداختن به سیاست‌های پولی باید به سطح اختیارات توجه کرد. اگر چه من پاسخگوی مجلس شورای اسلامی هستم، اما باید به مسائل ریشه‌ای بپردازیم. ما شاهد افزایش حجم نقدینگی بودیم در حالی که در اقتصاد مابه ازایی نداشته است و کالا و خدماتی نبوده، دولت این پدیده‌ها را می‌شناسد و به دنبال حل ریشه است.
وزیر اقتصاد فعالیت موسسات غیرمجاز را از ریشه‌های افزایش نقدینگی عنوان و خاطرنشان کرد: این موسسات با رقابت غیرمنطقی نرخ سود را بالا بردند و حاصل کار آنها زیان‌هایی است که همین موسسات و به تبع آنها بانک‌ها متحمل شدند. دولت در این زمینه هزینه‌ای داد که هیچ دولتی این هزینه را پرداخت نکرد و اگر تعامل هرسه قوه نبود این کار جمع نمی‌شد.
وی با بیان اینکه بانک مرکزی اقدامات اصلاحی را در خصوص موسسات مالی آغاز کرده، تصریح کرد: با آمدن رییس جدید بانک مرکزی توان و برنامه آن جدید و تجهیز شده شورای هماهنگی اقتصادی هم فعال است و در این زمینه پیگیری‌هایی صورت می‌گیرد، اما نهایتا راه‌حل بلندمدت توسعه بازار سرمایه است.
مسعود کرباسیان افزود: از زمانی که سکان وزارت را در اختیار دارم روزی نبود که نمایندگان درباره موسسات مالی و اعتباری تذکر ندهند. با وجودی که وظیفه در این حوزه نداشتم در بانک مرکزی پیگیری کردم. ۵۲ هزار بنگاه از تسهیلات بانکی استفاده می‌کنند. جلوی سرعت افزایش حجم نقدینگی در بانک‌ها را گرفتم. اکنون نیز برای ساماندهی بانک‌های نیروهای مسلح طرح دارم. با تنوع بخشی به گزینه‌های جذاب سرمایه‌گذاری فرآیند سرمایه‌گذاری را تسهیل کنیم و قیمت تمام شده پول را کاهش دهیم. وی ادامه داد: تدبیر مشترک شورای هماهنگی سران قوا، توسعه بازار سرمایه است. شاخص کل بورس به مرز ۱۳۷ هزار رسید و این یعنی رشد ۶۶ درصدی. در سال ۹۶ میزان کل تامین مالی به ۸۶ هزار میلیارد تومان رسید این یعنی ۵۵ درصد رشد.
کرباسیان تصریح کرد: تعداد نمادهای بسته بانکی ۹ نماد بود اما امروز به یک عدد کاهش یافته است. بورس اوراق بهادار تهران به لحاظ بازدهی شاخص در خاورمیانه رتبه سه و در فرابوس رتبه چهار را دارد.
وزیر اقتصاد گفت: بدهی دولت در زمینه اوراق حتی یک روز به تاخیر نیفتاد. در سال ۹۶ بیش از ۳۴ هزار میلیارد تومان اوراق مالی برای بازپرداخت طلب طلبکاران پرداخت شد. با مدیریت صحیح‌مان پرداخت بودجه‌های عمرانی در پنج ماهه اول سال را به میزان ۵.۷ برابر در مدت مشابه رساندیم. توسعه بازار سرمایه با اراده سران کشور دنبال می‌کنم. برنامه‌های اعلامی در زمان رای اعتماد به ۳۳ پروژه مشخص است و مورد به مورد احصاء کرده و در دل برنامه‌ها گنجانیده‌ایم.
کرباسیان با اشاره به سیاست وزارت اقتصاد در بخش اقتصاد مقاومتی، گفت: در اقتصاد مقاومتی اگر بی‌تفاوت بودیم پس چرا سامانه سنا به عنوان سامانه برتر انتخاب شد؟ اگر کم‌کاری کرده‌ایم در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به عنوان دستگاه برتر تقدیر شده‌ایم. اکنون ۴۰ میلیون نفر از میوه سهام عدالت بهره‌مند می‌شوند. ۲۸ تکلیف ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی را با ۹۳ درصد موفقیت اجرا کرده‌ایم.
وزیر اقتصاد ادامه داد: با وجود تحریم‌ها هنوز پیش‌بینی‌ها بالاتر از متوسط خاورمیانه است.
عذرخواهی کرباسیان
وی ادامه داد: دشمن تمام خاکریزهای اجتماعی و اقتصادی را مورد هدف قرار داده است. امریکا با تحریم سیستم بانکی درصدد مسدود کردن سیستم اقتصادی کشور است. باید باور کنیم وارد جنگ اقتصادی تمام عیار شده‌ایم تا ناآرامی‌های اجتماعی در ایران را بیشتر کنند. دشمنان ملت ایران به خصوص امریکا با صرف میلیاردها دلار علیه ایران اقدام می‌کنند. آنان در تلاش هستند تور تحریم را بر سر ایران بگسترانند.
کرباسیان تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران در سخت‌ترین شرایط نه تنها عقب‌نشینی نمی‌کند بلکه تا حصول به نتیجه به برنامه‌های خودش پایبند خواهد ماند. تداوم اجرای سیاست‌ها و پروژه اقتصاد مقاومتی، تداوم بهبود فضای کسب و کار، تشکیل ستاد ملی مبارزه با احتکار، اجرای برنامه‌های پوششی و حمایتی برای حمایت از دهک‌های پایین و گسترش روابط اقتصادی با شرق و غرب جهان را در دستور کار داریم.
وزیر اقتصاد تاکید کرد: همچون شما نگران آینده این سرزمین هستم. تیمی را از مدیران باتجربه براساس شایستگی مدیریتی و صرف نظر از روابط انتخاب کردم. جسارت در تصمیم‌گیری و ثبات مدیریتی راه برون رفت از وضعیت فعلی است. از عملکرد وزارت اقتصاد دفاع می‌کنم.
وی متذکر شد: کاستی‌ها و مشکلات مردم قابل انکار نیست اما اگر اقدامات ما به ثمر ننشست به خاطر برنامه‌های دشمنان جمهوری اسلامی است. از مردم عذرخواهی می‌کنم.
