اعلام سیاست‌های بانک مرکزی در حوزه رمز ارز تا پایان شهریور

گروه بانک وبیمه     احسان شمشیری

در شرایطی که بانک مرکزی ارزهای رمزنگاری‌شده در ایران را مجاز نمی‌داند و قوه قضاییه سایت‌های ارایه‌دهنده ارزهای رمزنگاری‌شده را فیلتر می‌کند؛ کارشناسان اقتصادی معتقدند که در شرایط فعلی اقتصادی و تحریم‌ها، ارزهای رمزنگاری‌شده می‌توانند برای معاملات کوچک تحریم را دور بزنند و بسیاری از شغل‌ها و فعالیت‌های طراحی و مهندسی و خدماتی که از راه دور و با اینترنت انجام شدنی است می‌تواند در ایران انجام شود و به بازار جهانی ارایه شود و پول آن نیز از طریق رمزارزها وارد کشور شود و در این راستا، این احتمال وجود دارد که ارزهای رمزنگاری‌شده به تدریج با سازوکار قانونی و مقررات ویژه، رسمی و قانونی شوند و به رشد فعالیت‌های تجاری و خدماتی کمک کنند.

به گزارش تعادل، در این رابطه، هنوز درباره ارزهای رمزنگاری‌شده تصمیم‌گیری نشده است، اما علاوه بر تحقیقاتی که پژوهشکده پولی و بانکی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و نرم افزاری کشور انجام می‌دهد، کارگروهی در کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در حال بررسی این موضوع برای راه‌اندازی صرافی ارزهای رمزنگاری‌شده، ماینینگ ارزهای رمزنگاری‌شده و اینکه چه پول‌هایی مجاز خواهند شد، کار می‌کند و تصمیم‌گیری خواهدکرد تا ضمن کاهش سطح خسارت و زیان‌های احتمالی، منافع این رمزارزها برای ایران افزایش یابد.

همچنین ارز رمزنگاری شده جمهوری اسلامی ایران توسط شرکت خدمات انفورماتیک با درخواست بانک مرکزی به عنوان منتشر‌کننده رمز ارز با تکنولوژی Hyperledger fabric platform طراحی و توسعه پیدا کرده؛ این رمز ارز هیچگونه محدودیتی در زمینه تعداد تولید و انتشار ندارد و به هر میزان که بانک مرکزی تصمیم داشته باشد با پشتوانه ریال قابل صدور است. این ارز رمزنگار در شبکه زیرساخت بلاکچین خصوصی توسعه پیدا کرده و قابلیت استخراج یا ماینینگ توسط ماینرها مانند ارز رمزنگاری شده بیت کوین را ندارد.

از سویی دیگر کاربرد ارز رمزنگار ملی ایران در فاز اول به عنوان توکن و ابزار پرداخت برای تبادلات بین بانکی و در فاز دوم پرداخت‌های خُرد بین افراد جامعه است. همچنین نقش بانک‌های تجاری در این رمز ارز تایید تراکنش‌ها و نگهداری از دفاتر کل به شمار می‌رود.

زیرساخت بلاکچین بانکی این قابلیت را دارد تا رمز ارز را به عنوان پشتوانه پول ملی کشور صادر کرده و در فاز اول در اختیار بانک‌های تجاری کشور قرار می‌گیرد و پس از آن این زیرساخت را به عنوان توکن و ابزار پرداخت برای تبادلات، تسویه بین بانکی و توسعه خدمات خود به کار خواهد برد. این زیرساخت پس از طی نمودن دوران بررسی و آزمایش به صورت یک اکوسیستم در اختیار بانک‌ها، شرکت‌های حوزه فناوری و فعالین نظام پولی و بانکی قرار خواهد گرفت اما تا زمان عملیاتی شدن قرار است تا این زیرساخت بر اساس نظرات و پیشنهادات علاقه‌مندان و کارشناسان بهبود و توسعه پیدا کند؛ هدف از ایجاد این زیرساخت استفاده بازیگران حوزه از یک زیرساخت استاندارد و جلوگیری از تعدد پلتفرم‌ها، اطلاق منابع و هزینه‌های ناشی از یکپارچه‌سازی است.

    اعلام سیاست تا پایان شهریور سال جاری

در چنین شرایطی معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی از اعلام سیاست‌های اصلی بانک مرکزی در حوزه رمز ارز تا پایان شهریور سال جاری خبر داد.

ناصر حکیمی در همایش فناوری زنجیره بلوک، رمز ارز و کاربردهای آن در بانکداری که به همت شرکت خدمات انفورماتیک برگزار شد از اعلام چهار سیاست اصلی بانک مرکزی در حوزه رمز ارز تا پایان ماه جاری خبر داد و گفت: بحث اول اعلام موضع جدید نسبت به رمز ارزهای رایج بین‌المللی است که به نظر می‌رسد با توجه به جمع‌بندی‌های انجام شده در آینده‌ای نزدیک با تجدید نظر در ممنوعیت‌های فعلی باید نگاه جدی به آن داشت.

وی بحث دوم را استخراج رمز ارزها عنوان کرد و افزود: موضوع سیاست کشور در برابر استخراج رمز ارزهای رایج دنیا به عنوان یکی دیگر از مسائل مهم در زمینه تصمیمات اعلامی بانک مرکزی است که مبحثی صنعتی محسوب می‌شود.

حکیمی در ادامه با اشاره به تاکید برخی از مسوولان اقتصادی به ایجاد رمز ارز ملی اظهار داشت: در همین راستا شرکت خدمات انفورماتیک نسخه‌ای را برای آزمایش آماده کرده و نکته مهم آن است که سیاست‌گذار برای استفاده از آن در حوزه پرداخت نیاز به اعلام موضع دارد.

معاون بانک مرکزی در عین حال بیان کرد: در مورد بحث رمز ارزها شاهد رواج این موضوع هستیم که آن را به عنوان راه‌حلی قطعی برای حل مشکلات مطرح می‌کنند اما در مورد روش تحقق آن چندان اظهارنظری نشده است.

وی تصریح کرد: بانک مرکزی مانیتورینگ و رصد اتفاقات این حوزه را مانند سایر بانک‌های جهان در دستور کار دارد.

حکیمی در بخشی از سخنان خود با بیان اینکه ما همیشه برای مبادلات بین چند بانک بحث یک نهاد واسط که مبادلات بین اشخاص و نهادها را برقرار کند چالش داشتیم که بلاکچین این کارها را انجام می‌دهد گفت: فناوری بلاکچین این واسط را حذف می‌کند و تحولی جدی در ایجاد شبکه‌ها یا روش‌های جدید مبادلات رقم می‌زند و این قطعا بعضی مراودات شبکه مالی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی با تاکید بر اینکه محدودیت انتقال و پذیرش در رمز ارزها موجب می‌شود این فناوری نتواند جایگزین ارزهای رایج شود افزود: موضوع پذیرش و نقل و انتقالات مالی در رمز ارزها باید همزمان مورد توجه قرار گیرد.

وی خاطرنشان کرد: انفجار قیمتی رمز ارزها و مشخص نبودن مبدا مبادلات در رمز ارزها موجب شده است این بخش به بستری برای نقل و انتقالات مشکوک تبدیل شود و نهادهای ناظر به سمت ممنوعیت مبادلات رمز ارزها در برخی کشورها اقدام کنند، از این‌رو ماهیت آنارشیستی رمز ارزها باعث محدودیت استفاده از آن شده است.

وی افزود: از رمز ارزها به عنوان راه‌حل جادویی برای حل تمام مشکلات اقتصادی یاد می‌شود در صورتی که با توجه به افزایش قیمت رمز ارزها حجم مبادلات آن پایین بوده است. باید دیدگاه واقع بینانه‌تری به این موضوع داشت؛  بحث پذیرش رمز ارزها در مبادلات خیلی مهم است؛ البته رمز ارزهایی مثل بیت کوین توانستند پایه پذیرش پیدا کنند تا بتوان از آنها در نقل و انتقال وجوه استفاده کرد.

    کاربردهای بلاکچین

همچنین سید ابوطالب نجفی در این همایش پیرامون موضوع بلاکچین در خدمت عموم مردم سخنرانی کرده و با اشاره به کاربردهای بلاکچین گفت: بحث بررسی فناوری در دهه آینده، مزایا و کاربردهای بلاکچین، چگونگی پیاده‌سازی و تدوین مقررات در این بخش از جمله موضوعات مورد بحث در این بخش است.

وی تصریح کرد: با ورود فناوری در دو دهه قبل بسیاری از فرآیندها تغییر یافته و موضوعاتی مانند بیگ دیتا و پردازش ابری مطرح و در نسل بعدی فناوری، بلاکچین به وجود آورنده تمام تغییرات است.

نجفی گفت: بلاکچین در همه صنایع کاربرد دارد؛ تا سال 2027 حدود 10 درصد تولید ناخالص داخلی دنیا روی پلتفرم بلاکچین خواهد بود و در سال 2025 نیز یکی از دولت‌ها از بلاکچین مالیات می‌گیرد که چه خوب است کشور ما این مالیات را دریافت کند.

وی با اشاره به اینکه با آمدن اینترنت تولید ثروت محقق شد اما به جرات می‌توان گفت برخلاف تصور عموم، تقسیم عادلانه ثروت و عدالت اجتماعی را به همراه نیاورد.

وی در بخشی از سخنان خود گفت: 70درصد مردم دارای ملک و دارایی هستند و مالکیت‌ها در یک برگ بوده و در سامانه متمرکز دولتی ثبت است، اگر همه این کارها در بلاکچین صورت گیرد به هیچ‌وجه قابل ابطال نخواهد بود.

نجفی با بیان اینکه ارزش داده‌ها بیش از سایر دارایی‌ها است ادامه داد: از بلاکچین در همه حوزه‌ها می‌توان استفاده کرد و در واقع بلاکچین، یک فناوری فونداسیونی است لیکن سرویس‌های روی آن Disruptive خواهند بود.

مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک با تاکید بر اینکه عواملی مثل ضریب نفوذ بالای کارت بانکی در کشور، امکان انتقال وجه آنی بین بانکی با کارمزد بسیار ناچیز، دشواری انتقال پول برون مرزی با توجه به تحریم‌ها و روند کاهشی ارزش پول ملی از فاکتورهایی است که در این زمینه عدم انگیزه به همراه دارد، در مقابل کاهش هزینه‌های پرداخت خرد بین‌المللی یا امکان ایجاد زیرساخت انتقال پول با کشورهای متحد، منطبق بر فناوری زنجیره بلوک از عواملی است که موجب ایجاد انگیزه در به‌کارگیری رمز ارزها در کشور می‌شود.

نجفی در بخشی از سخنان خود با اشاره به حوزه‌های فعالیت رمز ارز گفت: بخش اول، رمز ارز ملی است که فقط توسط بانک مرکزی ایجاد می‌شود. بخش دوم، رمز ارزهای خصوصی (ICOها) است که توسط نهادهای خاص و بخش خصوصی منتشر می‌شود که با پشتوانه یا بدون پشتوانه دارایی هستند و بخش سوم رمز ارزهای رایج و جهان روا است که مورد پذیرش بین‌المللی مثل بیت کوین و مورد استفاده افراد یا کنسرسیوم‌ها است و در این زمینه فقط در مورد رمز ارزهای خصوصی جای نگرانی وجود دارد.

وی همچنین در مورد اقدامات ISC در حوزه رمز ارز ملی اظهار کرد: رمز ارز ملی پشتوانه ریال دارد و منتشر‌کننده آن بانک مرکزی است؛ محدودیت و ماینینگ نیز ندارد و شبکه زیرساختی آن بلاکچین خصوصی است.

نجفی همچنین در مورد اقدامات شرکت خدمات انفورماتیک در حوزه بلاکچین نیز توضیح داد: می‌خواهیم با کمک شبکه بانکی، بخش خصوصی و تمامی ذی‌نفعان پلتفرم بلاکچین را برای شبکه بانکی ایجاد کنیم؛ اگر قرار باشد هر شرکت یا بانکی یک پلتفرم ایجاد کند یکپارچگی این سرویس‌ها زمان بر و هزینه زا است بنابراین باید در این رابطه هماهنگی داشته و به یکدیگر کمک کنیم؛ در این زمینه سرویسی که در حال حاضر روی آن کار می‌کنیم توسعه راهکار ثبت و تایید هویت بر بستر بلاکچین با عنوان (KYC) است.

وی درباره رویکرد شرکت خدمات انفورماتیک گفت: ما آماده همکاری برای مدیریت تعدد پلتفرم‌ها جهت جلوگیری از اتلاف هزینه و زمان هستیم، به همین منظور دانش و اطلاعات را در این زمینه به اشتراک گذاشته و تلاش می‌کنیم پلتفرم مشترکی در شبکه بانکی ایجاد کنیم.

در این همایش یک روزه علاوه بر سخنرانی‌های ارایه شده توسط کارشناسان و مدیران ارشد حوزه بانکی کشور، پنل تخصصی با موضوع فرصت‌ها و تهدیدهای فناوری زنجیره بلوک در صنعت بانکداری و رویکردهای کشور در حوزه قانونگذاری رمز ارزها با حضور برخی مدیران تصمیم ساز و صاحبنظران این حوزه برگزار شد.

    تمرکز روی بلاکچین

امروزه شرکت‌ها با تمرکز روی کاربردهای مختلف بلاکچین و جایگاه بازار خود (Market Position) می‌توانند در مورد لزوم سرمایه‌گذاری روی فناوری بلاکچین تصمیم بگیرند. برخلاف تصویر مبالغه شده‌ای که در رسانه‌ها عرضه می‌شود، فناوری بلاکچین هنوز به اندازه کافی بالغ نشده است و بازار آن در مرحله پیدایش بوده و نسخه شفافی برای موفق شدن در این حوزه در حال حاضر ناموجود است. رویکرد آزمایشی به بلاکچین و نبود ساختار مشخص در آن و خلأ ارزیابی راهبردی در مورد امکان‌پذیری و میزان ارزش در دسترس (value at stake) باعث شده است بسیاری از شرکت‌ها شاهد بازگشت سرمایه‌ نباشند. با در نظر گرفتن این مهم، شرکت‌ها چگونه قادر خواهند بود مزیت راهبردی بلاکچین برای کسب‌وکارشان را تشخیص داده و با راهبرد بلاکچین درست سرمایه‌گذاری در این امر را توجیه کنند؟

گمانه‌زنی‌های مختلف در مورد ارزش واقعی بلاکچین همه‌جا را پرکرده است. بیت‌کوین، اولین وشناخته‌شده‌ترین کاربرد بلاکچین، در تیترها می‌درخشد. با توجه رشد ۱۰۰۰ درصدی ارزش بیت‌کوین خیلی عجیب نیست که تمرکز روی بلاکچین با بیت‌کوین درهم‌تنیده باشد. بااین‌وجود بیت‌کوین فقط اولین کاربرد فناوری بلاکچین است که نظر دولت‌ها و صنایع مختلف را به خود جلب کرده است.

بلاکچین یکی از بحث‌های اصلی در اجلاس مجمع جهانی اقتصاد داووس بود. به گزارش این مجمع تا سال ۲۰۲۷ میلادی ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) در سطح جهان روی بلاکچین ذخیره خواهد شد. دولت‌های متعددی اقدام به انتشار گزارش در مورد پتانسیل‌ها و پیامدهای بلاکچین کرده‌اند.

سرمایه‌گذاری‌های بزرگی روی بلاکچین انجام‌گرفته است. جذب سرمایه از طریق سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر برای استارت‌آپ‌های بلاکچین به‌صورت ثابتی رشد کرده و در سال ۲۰۱۷ به یک میلیارد دلار رسید. مدل سرمایه‌گذاری اختصاصی بلاکچین که عرضه اولیه ارزهای رمزنگاری‌شده (ICO) نام دارد و فروش توکن‌های ارزهای رمزنگاری‌شده حوزه جدید سرمایه‌گذاری است که تا ۵ میلیارد دلار صعود کرده است. بازیگران پیشرو فناوری هم سرمایه‌گذاری‌های سنگینی روی بلاکچین انجام داده‌اند: شرکت معظم آی‌بی‌ام (IBM) بیش از ۱۰۰۰ نفر پرسنل و دویست میلیون دلار سرمایه برای کاربرد بلاکچین در اینترنت اشیا  (IoT) اختصاص داده است.

    حوزه فرصت بلاکچین در صنعت

تحقیق انجام‌گرفته در شرکت مشاوره مک‌کینزی و شرکا به این سوال پاسخ می‌دهد. ارزیابی اهمیت راهبردی بلاکچین برای صنایع بزرگ و مشخص کردن چگونگی دستیابی به هر ارزش مرتبط به راهبرد بلاکچین مختص خود در این گزارش آمده است. تحلیل عمقی و مجزای هر صنعت همراه با مصاحبه‌های انجام‌گرفته با متخصصین امر، ۹۰ کاربرد با درجه بلوغ متفاوت برای بلاکچین را در صنایع گوناگون نمایان کرده است.

 کاهش هزینه‌ها و حذف واسطه‌ها در کوتاه‌مدت و ایجاد مدل‌های جدید کسب‌وکار در بلندمدت مزیت‌های بلاکچین برای شرکت‌ها خواهد بود. باوجود زیرساخت دیجیتال و رشد ارایه بلاکچین به عنوان سرویس، هزینه اجرای آزمایشی پایین آمده ‌است و بسیاری از شرکت‌ها در حال آزمودن بخت خویش هستند. بااین‌وجود عوامل اساسی امکان‌پذیری محدودیت‌هایی هستند که باید در نظر داشت.

ارزیابی با بدبینی عمل‌گرایانه این عوامل در مورد اثرگذاری و سرعت ارایه به بازار ما را به اتخاذ راهبرد بلاکچین صحیح رهنمون می‌سازند. با دانستن کجایی و چگونگی رقابت شرکت‌ها می‌توانند به ایجاد ارزش در کوتاه‌مدت دست یابند. بازیگران بزرگی که اکنون توانایی ارایه راهکار بلاکچین به عنوان استاندارد بازار رادارند نباید زمان را از دست بدهند.