مناقشه قدرت «آرامکو» و ریاض

گروه  جهان   طلا تسلیمی

عربستان سعودی مدت زمان حق انحصاری استفاده شرکت ملی نفت و گاز این کشور (آرامکو) از میدان‌های وسیع نفتی و گازی را کاهش داد. این مساله که با شک‌و‌تردیدهایی درباره تولیدات بلندمدت آرامکو همراه بود، از مناقشه قدرت بین آرامکو و ریاض حکایت دارد. منابع آگاه گفته‌اند این اقدام در راستای زمینه‌سازی برای عرضه عمومی سهام آرامکو بوده است، اما باتوجه به تعویق در عرضه سهام برای مدت زمانی نامعلوم، به نظر می‌رسد تغییر قرارداد انحصاری آرامکو بی‌فایده بوده و تنها در راستای افزایش کنترل وزارتی بر این شرکت نفتی صورت گرفته است.

عرضه عمومی سهام آرامکو یکی از برنامه‌های محمد بن سلمان ولیعهد جاه‌طلب سعودی است. او این اقدام را در کانون بسته اصلاحات شدید اجتماعی و اقتصادی پیشنهادی خود قرار و وعده داده است روح تازه‌ای به پادشاهی محافظه‌کار سعودی بدمد. پیشنهاد عرضه عمومی سهام آرامکو و بازگشایی این شرکت بزرگ نفتی تحت کنترل آل‌سعود به روی سرمایه‌گذاران خارجی با استقبال غرب مواجه شد، اما باتوجه به اینکه ریاض این برنامه را برای مدت زمان نامعلومی به تعویق انداخته، اکنون این سوال پیش آمده است که آل سعود حقیقتا تصمیم به عرضه عمومی سهام شرکت انرژی دارد یا خیر. اکنون هم که مساله محدودیت در قرارداد حق انحصاری مادام‌العمر ارامکو در استفاده از منابع عربستان سعودی مطرح شده است. اگرچه مدت زمان این قرارداد همچنان از مدت زمان متداول قراردادهای شرکت‌های انرژی در سطح بین‌المللی طولانی‌تر است، اما سوال‌هایی را درباره سطح تولیدات، سرنوشت برنامه‌های بلندمدت توسعه و همچنین ارزش‌گذاری‌های پیشین این شرکت پیش می‌آورد.

به گزارش فایننشال‌تایمز، توافقنامه جدید امتیاز انحصاری آرامکو با ریاض مدت زمانی را که این گروه انرژی می‌تواند به اکتشاف و استفاده از منابع بپردازد را به 40سال محدود می‌کند و این در حالی است که مجوز پیشین آرامکو برای استفاده از منابع نفتی و گازی عربستان نامحدود بود. گزینه تجدید قرارداد همچنان وجود دارد. سه نفر از افراد آگاه از شرایط قرارداد جدید گفته‌اند که ریاض این اقدام را در جهت کسب آمادگی برای عرضه عمومی سهام آرامکو در بازارهای بین‌المللی انجام داده و این در حالی است که عرضه عمومی سهام آرامکو برای مدت نامعلومی به تعویق افتاده است.

خالد الفالح وزیر انرژی عربستان سعودی، رییس آرامکو و مدیرعامل پیشین این شرکت تاکید کرده با وجود وجود نشانه‌های متعدد دال بر ناتوانی یا عدم تمایل ریاض به عرضه سهام آرامکو در بازارهای سهام بین‌المللی، اما پادشاهی آل‌سعود همچنان به عرضه سهام شرکت ملی انرژی متعهد است. فالح هفته پیش گفت که توافق بر سر قرارداد جدید حق انحصاری به عنوان بخشی از روند عرضه اولیه سهام صورت گرفت. این توافق همچنین بررسی گزارش‌های مالی آرامکو و بررسی جداگانه و مستقل ذخایر انرژی تحت کنترل این شرکت را نیز شامل می‌شود. سه منبع آگاه از موضوع هم گفتند که این تغییرات جدید در تلاش برای جنبه رسمی دادن به روابط آرامکو و ریاض در آستانه بازگشایی شرکت به روی سرمایه‌گذاران خارجی بالقوه صورت گرفته است. این افراد همچنین به این مساله اشاره کردند که عربستان سعودی تمایل دارد بیش از 5 درصد از سهام شرکت را که پیشتر اعلام شده بود، در عرضه عمومی به فروش بگذارد. اما افراد نزدیک به آرامکو معتقدند باتوجه به تعویق عرضه عمومی سهام این شرکت در بازارهای بین‌المللی برای مدت زمانی نامعلوم، همه این اقدامات بیهوده بوده و تنها کنترل وزارتی بر آرامکو را افزایش می‌دهد. دولت در ابتدا قصد داشته قرارداد امتیاز انحصاری را برای مدت زمان کوتاه‌تری تنظیم کند تا این قرارداد با نمونه‌های مشابه بین‌المللی که عمدتا دوره‌ای 20 ساله دارند، همخوانی بیشتری داشته باشد. اما این مساله در رابطه با ذخایر، برنامه‌های بلندمدت توسعه و ارزش‌گذاری آرامکو مشکلاتی ایجاد می‌کرد.

برخی کارشناسان بخش انرژی این سوال را مطرح کرده‌اند که توافقنامه امتیاز انحصاری آرامکو می‌تواند این شرکت را بر آن دارد که تولیدات نفت را با بیشترین سرعت پیش ببرد؟! برخی دیگر هم گفته‌اند که این اقدام نشانه‌ای از تغییر سیاست‌های تولید نفت دولت آل سعود است و صنعت انرژی عربستان انتظار دارد تقاضا برای نفت در چند دهه آتی به‌شدت افزایش یابد. جان لی استاد دانشگاه «ای‌‌اند ام» تگزاس گفت: «بیشتر مواقع در ارتباط با شرکت‌های نفتی شرایط اینگونه است که هرچه مدت زمان امتیاز انحصاری کمتر باشد، مجبورند منابع را با سرعت بیشتری استخراج کنند. اینکه امتیاز انحصاری مادام‌العمر داشته باشی، امتیاز بزرگی محسوب می‌شود.» با این حال، امتیاز انحصاری 40 ساله همچنان از بیشتر قراردادهای بخش انرژی طولانی‌تر است و باتوجه به اینکه آرامکو تامین‌کننده اصلی درآمدهای دولت ریاض محسوب می‌شود، هنوز هیچ نشانه‌ای مشاهده نشده که از احتمال خودداری ریاض از تجدید قرارداد این شرکت نفتی حکایت داشته باشد.

افراد نزدیک به وزیر انرژی عربستان سعودی گفته‌اند که سیاست تولیدات نفت و گاز بایستی بدون تغییر باقی بماند. آنها همچنین گفته‌اند که پادشاهی آل‌سعود که همه سهام آرامکو را در اختیار دارد، قدرت دیکته کردن تغییرات گسترده در استراتژی انرژی بدون تغییر در قانون را دارد. آرامکو و وزارت انرژی عربستان سعودی تاکنون به هیچ درخواستی برای اظهارنظر در این زمینه پاسخ نداده‌اند.