بورس تهران به دنبال اصلاح ریزساختارها
بورس اوراق بهادار تهران پیشنهادهایی در ارتباط با چگونگی اصلاح و به روزرسانی ریزساختارهای این شرکت را به سازمان بورس ارایه کرده است که در صورت موافقت سازمان، بورس تهران در اسرع وقت این پیشنهادها را اجرایی خواهد کرد. به گزارش بورس تهران، علی عباس کریمی معاون توسعه بورس درخصوص ریزساختارهای بورس تهران گفت: مواردی همچون سازوکار تعیین دامنه نوسان قیمت، چگونگی تعیین قیمت‌های مبنا شامل قیمت آغازین و قیمت پایانی، توقف و بازگشایی نمادهای معاملاتی و برگزاری نشست‌های معاملاتی، انواع سفارش‌های خرید و فروش و مواردی از این دست در ادبیات مالی تحت عنوان ریزساختارهای بازار شناخته می‌شوند.
ارسال پیشنهادات در تیرماه 97
وی ادامه داد: بر اساس مطالعات جدید، پیشنهادهای اصلاحی در تیر ماه امسال در هیات‌مدیره بورس بررسی و در شش بخش به تصویب رسید. این شش بخش شامل تعیین حداقل تغییرات قیمت، دامنه نوسان، پایان تصادفی حراج‌ها، برگزاری حراج پایانی، معاملات پایانی و حذف حجم مبنا است.
«حداقل تغییرات قیمت» برای کاهش بار سامانه معاملات
معاون توسعه بورس تهران در پاسخ به این پرسش که حداقل تغییرات قیمت چیست و آیا تنها برای تغییرات قیمت سهام از آن استفاده خواهد شد؟ گفت: بورس‌های اوراق بهادر به منظور کاهش بار سامانه معاملاتی و کاهش زمان کشف قیمت از محدودیت حداقل تغییرات قیمت استفاده می‌کنند. برای استفاده از این سازوکار، سهام شرکت‌ها بر اساس قیمت طبقه‌بندی شده و برای هر طبقه قیمتی، یک واحد مشخص به عنوان حداقل تغییرات قیمت تعیین می‌شود. به عنوان مثال برای سهمی که دارای قیمت 100 واحد پولی است حداقل تغییر قیمت یک واحد و برای سهمی که دارای قیمت 1000 واحد پولی است این حداقل 5 واحد در نظر گرفته می‌شود. به عبارت دیگر سهمی که دارای قیمت 1000 واحد پولی است، قیمت بعدی آن 1005 خواهد بود و نمی‌تواند در رقابت یک واحد یک واحد بر قیمت آن افزوده یا کاسته شود. مطابق بررسی‌های انجام شده، تمامی بورس‌های معتبر از “حداقل تغییرات قیمت “ استفاده می‌کنند.
سهام موجود در چهار طبقه تقسیم شود
وی با بیان اینکه تعیین «حداقل تغییر قیمت» یک ریالی برای تمامی سهام موجود در بازار سرمایه ایران که دارای طیف قیمتی گسترده‌ای هستند با اصول کارآمدی معاملات و قواعد متعارف بازار سرمایه هماهنگ نیست گفت: این به افزایش بار سامانه معاملات نیز می‌انجامد. بدین منظور هیات‌مدیره بورس تهران پیشنهاد داد تا سهام موجود در بازار در چهار طبقه تقسیم شده و هر طبقه قیمتی دارای حداقل تغییرات قیمت مخصوص به خود باشد. مثلاً طبقه قیمتی از یک تا 2500 ریال دارای حداقل تغییرات قیمت یک ریال و 2500 تا 10000 دارای تیک سایز 5 ریال باشد.
پیشنهاد تغییر دامنه نوسان
کریمی ادامه داد: در تمام بورس‌های اوراق بهادار قیمت به دست آمده از حراج آغازین، مبنای دامنه نوسان آن روز معاملاتی قرار می‌گیرد. در بازار سهام ایران هر چند حراج آغازین به عنوان نخستین مرحله معاملاتی برگزار می‌شود اما به دلیل تعیین محدوده قیمت بر اساس قیمت پایانی روز پیشین، این مرحله معاملاتی از ارایه کارکرد اصلی خود محروم است. وی در خصوص پیشنهادات بورس تهران در ارتباط با تغییرات دامنه نوسان اظهار داشت: پیشنهاد شد در آغاز هر جلسه معاملاتی در مرحله پیش‌گشایش (سفارش‌گیری) محدوده قیمت بر اساس قیمت پایانی روز معاملاتی پیشین تعیین شود. پس از آن با کشف قیمت و برگزاری مرحله گشایش، دامنه نوسان جلسه معاملاتی آن روز بر اساس قیمت کشف‌شده از حراج آغازین همان روز تعیین شود.
حراج تصادفی
معاون توسعه بورس تهران درمورد حراج تصادفی در بورس یادآور شد: بورس‌های اوراق بهادار به منظور جلوگیری از دستکاری بازار در دقایق پایانی جلسه پیش گشایش از زمانی تصادفی برای تطبیق سفارش‌ها استفاده می‌کنند. این زمان به صورت تصادفی در دقایق پایانی جلسه پیش‌گشایش توسط سامانه معاملاتی انتخاب می‌شود. وی ادامه داد: نه فعالان بازار و نه ناظر بازار از زمان دقیق پایان جلسه پیش‌گشایش اطلاع نداشته و این زمان به صورت تصادفی توسط سامانه معاملات در هر روز تعیین می‌شود. در این ارتباط بورس تهران پایان یافتن جلسات پیش‌گشایش در پنج دقیقه پایانی هر جلسه به صورت تصادفی را به سازمان بورس پیشنهاد داده است. کریمی درپاسخ به این پرسش که آیا به نظر هیات‌مدیره بورس تهران تعیین قیمت پایانی با استفاده از سازوکار حراج مناسب‌تر از روش کنونی است، گفت: بر اساس پژوهش صورت‌گرفته بیش از 95 درصد از 180 بورس مورد بررسی به منظور تعیین قیمت پایانی از سازوکار حراج پایانی استفاده می‌کنند و تنها تعداد انگشت‌شماری از بورس‌های اوراق بهادار میانگین موزون قیمت (VWAP) را به عنوان قیمت پایانی در نظر می‌گیرند. توجه به این نکته ضروری است که حتی بورس‌هایی که از روش میانگین موزون قیمت برای تعیین قیمت پایانی بهره می‌گیرند نیز میانگین قیمت در دقایق یا ساعات پایانی بازار را مبنای میانگین‌گیری قرار می‌دهند.
حراج پایانی برای تعیین قیمت پایانی
معاون بورس افزود: تلاش بورس‌ها بر این است که تصمیم بازار در زمان پایانی یا نزدیک به پایان نشست معاملاتی را مبنای تعیین قیمت پایانی قرار دهند. بر این اساس بورس تهران پیشنهاد کرد به منظور تعیین قیمت پایانی در بورس اوراق بهادار تهران نیز از سازوکار حراج پایانی استفاده شود. در این راستا با پایان یافتن زمان نشست معاملات، مرحله‌ای با شرایط حراج ناپیوسته در دامنه قیمت همان روز برگزار شده و قیمت به دست آمده از آن به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود. البته استفاده از حراج پایانی در دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس تهران نیز برای بازه زمانی پانزده دقیقه‌ای تعریف و این نشست معاملاتی با عنوان مرحله حراج ناپیوسته پایانی معرفی شده است ولی تاکنون اجرایی نشده است. بنابراین پیشنهاد هیات‌مدیره بورس تهران را می‌توان در راستای اجرایی شدن دستورالعمل‌های معاملاتی موجود نیز ارزیابی کرد. وی با اشاره به اینکه مطالعات بورس‌های خارجی و بررسی‌های صورت‌گرفته در مورد بازار سهام ایران نشان‌دهنده توزیع U شکل حجم و ارزش معاملات در طول جلسه معاملاتی است، افزود: به بیان دیگر حجم اصلی معاملات در آغاز و پایان جلسه معاملاتی انجام می‌شود. بدین منظور تمامی بورس‌های معتبر اقدام به راه‌اندازی معاملات پایانی کرده‌اند. وی افزود: در این مرحله معاملاتی سهام با قیمتی ثابت که همان قیمت پایانی است، مورد معامله قرار می‌گیرد. این روش معاملاتی ریسک نوسانات قیمت در طول جلسه معاملاتی را پوشش داده و برای بسیاری از سرمایه‌گذاران به ویژه صندوق‌های سرمایه‌‌گذاری و صندوق‌های شاخصی اهمیت بالایی دارد.
افزایش حجم معاملات با حراج پایانی
کریمی گفت: پیش‌بینی می‌شود با راه‌اندازی این مرحله حجم معاملات افزایش مناسبی یابد. در این راستا هیات‌مدیره بورس تهران پیشنهاد داده است تا مرحله حراج پایانی برای تعیین قیمت پایان روز به مراحل معاملاتی افزوده شود و پس از آن نیز معاملات پایانی با قیمت به دست آمده از حراج پایانی به عنوان آخرین فاز معاملاتی در نظر گرفته شود.
حذف حجم مبنا، سرآغاز اصلاح ریزساختارها
وی با اشاره به اینکه حجم مبنا به عنوان ابزاری برای کنترل قیمت تقریباً از پانزده سال گذشته در بازار سهام ایران مورد استفاده قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: این روش محاسبه قیمت پایانی تنها در ایران به کار می‌رود و بررسی بورس‌های دیگر به مشاهده روشی مشابه آن نینجامیده است. حجم مبنا به دلیل کند کردن نوسان قیمت به مواردی همچون گره معاملاتی منجر شده و با انتقاداتی از سوی فعالان بازار مواجه است. از سویی دیگر، اصلاح ریزساختارهای بازار و به‌کارگیری حراج آغازین، حراج پایانی و معاملات پایانی با وجود حجم مبنا امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین پیشنهاد شد به منظور تطابق هر چه بیشتر بورس تهران با استانداردهای جهانی و امکان بهره‌مندی از سازوکار حراج آغازین، حراج پایانی و معاملات پایانی حجم مبنا از محاسبات حذف شود.
