تکثیرکانونهای گرد و غبار
ریحانه جاویدی|
پدیده گرد و غبار انگار برای همیشه با استان خوزستان پیوند خورده است. اگرچه استان‌های دیگر از جمله سیستان و بلوچستان، کرمان و خراسان جنوبی هم از گرد و غبار زخم می‌خورند اما با وجود این مشکلات خوزستان آنقدر در این زمینه وسیع و چشمگیر بود که راه را برای دیده شدن مصایب سایر استان‌ها بسته، تا جایی که در بودجه 97 تمام مبلغ 100 میلیون دلاری که قرار بود از صندوق توسعه ملی برای گرد و غبار هزینه شود، با دستور رهبری فقط و فقط به خوزستان اختصاص داده شد. در این میان سیستان و بلوچستان باید منتظر بودجه 98 باشد و اعتباری ویژه برای رهایی از گرد و غبار. با وجود اینکه با اختصاص این مبلغ مشکلات خوزستان تا حد مناسبی حل می‌شود اما تغییرات اقلیم به شکلی پیش می‌رود که در مناطق گردوغبارخیز کشور، بارش‌ها کمتر خواهد شد که در نتیجه چنین شرایطی احتمال ایجاد کانون‌های جدید گردوغبار نیز وجود دارد بنابراین اگر این 100 میلیون دلار خوزستان را نجات می‌دهد اما کانون‌های گرد و غبار با سرعت در حال تکثیر هستند. رییس ستاد مقابله با گرد و غبار درباره بودجه تخصیص یافته به مساله گرد و غبار در نشست خبری که روز گذشته برگزار شد گفت: « دولت مجوز گرفته بود تا از منبع صندوق توسعه ملی برای مقابله با گرد و خاک بودجه برداشت کند، در ابتدا قرار بود این بودجه برای کل کشور هزینه شود و مبلغ ۱۵۰ میلیون دلار از صندوق توسعه برای مقابله با گرد و غبار در نظر گرفته شده بود. این مبلغ با دلار ۳۵۰۰ تومان ۵۲۵ میلیارد تومان می‌شد که ۵۰ درصد آن برای نوسازی زیرساخت‌های برق استان خوزستان اختصاص پیدا کرد. در ابتدا قرار بود مابقی این مبلغ یعنی ۱۰۰ میلیون دلار برای کل کشور هزینه شود، اما در نهایت سندی که از مجلس بیرون آمد، در آن مشخص شد این مبلغ برای کل خوزستان در نظر گرفته شده است. دراین خصوص مکاتباتی را با مجلس شورای اسلامی انجام دادیم و اعلام کردیم که به اشتباه خوزستان جایگزین کلمه کل کشور شده است اما در نهایت مشخص شد که این مبلغ با اذن مقام معظم رهبری برای استان خوزستان در نظر گرفته شده است. بودجه‌ای که برای دستگاه‌ها برای مقابله با گردوغبار در نظر گرفته شده است با این بودجه متفاوت است، به دنبال این بودیم که به سیستان و بلوچستان هم مانند خوزستان توجه شود، قول‌هایی داده شده که در بودجه ۹۸ به صورت ویژه نیز این استان مورد توجه قرار گیرد. سازمان محیط زیست ناظر بر عملکرد اجرایی دستگاه‌ها است و از این مبلغ ۱۰۰ میلیون دلار کمتر از ۵% به سازمان حفاظت محیط زیست پرداخت می‌شود و ۹۵ درصد دیگر آن به دیگر دستگاه‌های اجرایی اختصاص پیدا می‌کند. همچنین ۶۵ تا ۷۰ درصد این هزینه به دستگاه اجرایی که کار ثبت موسسه‌ها را بر عهده دارند، اختصاص می‌یابد.»
طهماسبی بیان کرد: «سازمان حفاظت محیط زیست منشأ داخلی و خارجی گرد و غبار را مشخص و بر اساس آن برنامه‌های عملیاتی ارایه می‌کند. منشایابی کانون‌های گرد و غبار داخلی هفت ماه است که شروع شده و 40 درصد پیشرفت کار داشته‌ایم در این خصوص سازمان جنگل‌ها سازمان هواشناسی و زمین‌شناسی با ما همکاری می‌کنند همچنین منشایابی کانون‌های گرد و غبار خارجی در دستور کار قرار گرفته است البته در گذشته یادداشت‌های تفاهم با کشورهای عراق، سوریه، قطر و ترکیه امضا شده بود اما این تفاهم‌نامه‌ها هیچ ضمانت اجرایی نداشت از همین رو از نهادهای بین المللی درخواست کردیم تا در این خصوص ورود کرده و برنامه عملی را که مورد قبول همه کشورها باشد و با همکاری ما ایجاد کند.
او با اشاره به اعتبارات در نظر گرفته شده برای موضوع گرد و غبار گفت: در سال 94، 17.5 میلیارد تومان، در سال 95، 30 میلیارد تومان برای خوزستان و در سال 96، 285 میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود در سال 97 نیز تمام بودجه اختصاص یافته که معادل 100 میلیون دلار است طبق قانون به استان خوزستان اختصاص پیدا کرده است و این امر مشکلاتی را برای دیگر استان‌ها از جمله سیستان، کرمان و خراسان جنوبی ایجاد می‌کند.
توفان ماسه با گرد و غبار اشتباه نشود
طهماسبی در بخش دیگری از صحبت هایش با بیان اینکه توفان ماسه و گرد و غبار دو پدیده جدا از هم هستند، گفت: بیش از 85 درصد کشور در مناطق خشک و نیمه خشک است و بیابان‌زایی در آن به راحتی اتفاق می‌افتد. تغییرات اقلیمی، تبخیر بیش از اندازه و بارش همچنین فعالیت انسانی مختلف به فرسایش بادی و توفان شن و ماسه دامن زده است. همچنین در سال‌های اخیر غبارخیزی و افزایش غلظت گرد و غبار مردم را آزار می‌دهد. تثبیت ماسه در گذشته بر عهده جهاد کشاورزی بود که اقداماتی در این زمینه انجام می‌شد اما گرد و غبار پدیده نوظهوری است که ناشی از تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی است و در حدود 28 تا 30 میلیون هکتار در کشور تحت تاثیر پدیده فرسایش بادی قرار دارد و همچنین به جز نوار ساحلی تمامی استان‌ها یا تاثیرگذار و یا تاثیرپذیر از پدیده گرد و غبار هستند. در پدیده گرد وغبار نمی‌توانیم درصد مشخصی را برای کانون‌های داخلی و یا خارجی گرد و غبار اعلام کنیم. فرسایش بادی و گرد و غبار با میزان رخداد این پدیده سنجیده می‌شود و باید در یک دوره طولانی مدت آن سنجش شود. همچنین غلظت و ماندگاری در پدیده گردو غبار مهم است اما اینکه گفته می‌شود چند درصد از گرد و غبار مربوط به کانون‌های داخلی و چند درصد مربوط به کانون‌های خارجی است یک موضوع من درآوردی است و از نظر علمی منسوخ شده و باید در این خصوص صحنه مورد نظر را از نظر غبارخیزی در نظر بگیریم.»
رییس ستاد مقابله با گرد و غبار در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: تا پایان امسال نحوه پراکنش مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی و گرد و غبار تهیه شده و از سازمان هواشناسی درخواست کردیم پهنه سرزمینی را در خصوص گرد و غبار مشخص کنند. یک میلیارد تومان برای این کار پیش بینی کردیم و تلاش می‌کنیم با همین مبلغ کار را پیش ببریم البته از ظرفیت دیگر دستگاه‌ها در این زمینه استفاده خواهیم کرد. برخی از مناطق حفاظت شده و یا مناطق تخریب یافته مراتع درجه 3 در صورتی که به آنها رسیدگی نشود به مناطق گرد و غبار تبدیل شده و کانون‌های گرد و غبار را در داخل کشور افزایش می‌دهند.»
زایش کانون‌های گرد و غبار
با وجود آنکه توجه ویژه به مشکل گرد و غبار خوزستان حکایت از آن دارد که نگاه محیط زیستی به حل این مساله در مسوولان جدی‌تر شده اما آنطور که معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست کشور معتقد است با توجه به اقلیمی که در آن هستیم فعلا با پدیده گرد و خاک رو به رو خواهیم بود و این پدیده تا مدت‌ها با ما خواهد بود. مسعود تجریشی در بخش دیگری از این نشست خبری گفت: « با توجه اقلیم منطقه‌ای که در آن هستیم و تغییرات بارشی که صورت گرفته و همه پیش بینی‌ها که می‌گوید بارش‌ها کاهش خواهد یافت و با توجه به الگوی
مصرف‌مان به ویژه در کشاورزی و وضعیت آبخوان‌های ما و زمین‌هایی که به ناگهان رها می‌شوند شاهد کانون‌های گرد و خاک بیشتری خواهیم بود.
او درباره نحوه هزینه کرد بودجه ۱۰۰ میلیون دلاری اختصاص یافته به مقابله با گرد و غبار از محل صندوق توسعه ملی گفت: «ما دو ردیف بودجه داریم یکی بودجه سالانه است و دیگری هم بودجه‌ای است که دولت می‌تواند پولی را از صندوق توسعه ملی برداشت کند که کمک اضافی به ماست و با مجوز مقام معظم رهبری برداشت می‌شود. جدای از بودجه سالیانه دستگاه متولی دولت مجوز گرفته است از صندوق برای گرد و خاک پول برداشت کند و مقام معظم رهبری نظرشان این بوده که این بودجه برای خوزستان هزینه شود. از این بودجه ۱۵۰ میلیون دلاری یک سومش صرفا مجوز برای رفع مشکل برق بوده و ۱۰۰ میلیون دلار بعدی آنکه آن زمان با دلار ۳۵۰۰ تومانی محاسبه شده از صندوق و بانک عامل به پروژه‌هایی اختصاص می‌یابد که در کارگروه ملی مقابله با گرد و غبار شناسایی و اثربخشی آن تایید شود.»
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: این رقم علاوه بر پولی است که از بودجه جاری دولت هزینه می‌شود. وقتی این بودجه در خود مجلس مطرح بوده قرار بود این پول برای مشکل گرد وغبار کل کشور برود اما در مورد برداشت‌ها ازصندوق توسعه ملی مجلس تعیین کننده نیست که پول کجا هزینه شود و باید برداشت با مجوز مقام معظم رهبری باشد که ایشان تصمیم گرفته است این رقم به خوزستان اختصاص پیدا کند. البته این دلیل نمی‌شود دولت نتواند از منابع دیگر برای نقاط دیگر کشور هزینه کند اما روز دوشنبه برنامه عمل مقابله با گرد و غبار خوزستان به کارگروه ملی می‌رود و وقتی این بودجه به استان برود کارگروه وظیفه پایش را نیز دارد.
