تهران نا امن‌ترین استان برای سرمایه‌گذاری

گروه اقتصاد کلان     

تهران و البرز در میان استان‌های کشور بدترین وضعیت امنیت سرمایه‌گذاری را داشته‌اند، حال آنکه استان نسبتا نابرخوردار خراسان جنوبی در بررسی اخیر مرکز پژوهش‌ها مناسب‌ترین وضعیت برای سرمایه‌گذاری را در میان تمام استان‌های کشور به خود اختصاص داده است. میانگین نمره امنیت سرمایه‌گذاری در کشور 5.98 از 10 است که نمره چندان مناسبی محسوب نمی‌شود ولی با توجه به اینکه ارقام فوق به زمستان سال گذشته بر می‌گردد و از سال گذشته تاکنون به دلیل نوسان قیمت ارز و خروج امریکا از برجام، وضعیت اقتصادی به مراتب بدتر شده و انتظار می‌رود محاسبات امسال نمره‌ای کمتر را برای کشور را به همراه آورد. با تمام این تفاسیر، نارضایتی فعالان اقتصادی در استان‌های بزرگی چون تهران و البرز بیشتر از استان‌های دیگر است و با وجود اینکه این دو استان جزو صنعتی‌ترین و تجاری‌ترین استان‌های کشور محسوب می‌شوند، عملا از راضی نگه‌داشتن فعالان خود ناکام ماندند. اینکه میان ذهنیت و وضعیت واقعی کشور تفاوت وجود دارد و احتمالا انتظار فعالان اقتصادی در تهران بیشتر از شرایطی است که اقتصاد کشور در آن قرار دارد، است. با این همه در شرایطی که بخش‌های مختلف کشور از آغاز سال دچار تکانه بودند، رضایت از عملکرد دولت باز هم تحت الشعاع قرار می‌گیرد. در بررسی زمستان گذشته هر چند بدترین نمره را در میانه مولفه‌های مختلف پایبندی مسوولان به عمل کردن وعده‌های خود بود اما در کنار ان رضایت از مجموعه عملکرد دولت به ویژه در مقابل تحریم‌های خارجی مناسب و بالا بود.

به گزارش تعادل، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان پایش امنیت سرمایه‌گذاری در زمستان 1396 می‌گوید: گزارش حاضر اولین ارزیابی فصلی فعالان اقتصادی کل کشور از شاخص امنیت سرمایه‌گذاری در ایران است. براساس تعریف این تحقیق امنیت سرمایه‌گذاری بطور کامل برقرار می‌شود که متغیرهای اقتصاد کلان با ثبات یا قابل پیش‌بینی باشد، قوانین و مقررات و رویه‌ها و تصمیمات اجرایی باثبات، برای همه شفاف دو مفهوم و بطور سهل و موثری اجرا شوند و در صورت ضرورت تغییر، تغییراتشان در زمان معقولی پیش از اجرا به اطلاع ذی‌نفعان برسد، سلامت اداری برقرار باشد و اطلاعات موثر بر فعالیت‌ها اقتصادی بطور شفاف و برقرار باشد و اطلاعات موثر بر فعالیت‌های اقتصادی بطور شفاف و برابر در دسترس همه شهروندان باشد، جان و مال همه از تعرض مصون باشد، حقوق مالکیت برای همه تعریف و تضمین شده باشد، نهادهای قضایی و انتظامی چنان مجهز و سالم و کارآمد باشند که هرگونه استفاده خودسرانه و بدون اجازه از دارایی فیزیکی یا معنوی دیگران مقرون به صرفه نباشد و شهروندان مالباخته بتوانند با مراجعه به نهادهای مربوطه مال از دست رفته خود را به همراه خسارت دریافت کنند.

 در این گزارش، شاخص کل امنیت سرمایه‌گذاری در ایران برای زمستان سال گذشته عدد 5.98 از 10 است. 10 بدترین حال ارزیابی شده محسوب می‌شود ولی این ارقام به تنهایی معنای چندانی نمی‌دهند مگر آنکه در مقایسه با فصل‌های آینده که روند بهبود یا وخامت اوضاع را نشان خواهند داد. این میان جالب توجه است که فعالان اقتصادی استان‌های البرز، تهران و چهارمحال و بختیاری بدترین ارزیابی و استان‌های اردبیل، مرکزی و یزد بهترین ارزیابی را از امنیت سرمایه‌‌گذاری در استان‌های خود ارایه کردند. پس از تلفیق داده‌های آماری و یافته‌های پیمایشی در این تحقیق، استان‌های خراسان جنوبی، بوشهر، زنجان، هرمزگان و اردبیل مناسب‌ترین و استان‌های تهران، البرز، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد نامناسب‌ترین وضعیت را در شاخص امنیت سرمایه‌گذاری کسب کرده‌اند.

در میان بخش‌ها نیز، فعالان اقتصادی در بخش صنعت، ساختمان و معدن بدترین ارزیابی و فعالان بخش نفت خام و گاز طبیعی و بخش تامین آب و برق و گاز بهترین ارزیابی را از وضعیت امنیت سرمایه‌گذاری خود داشته‌اند.

سرمایه‌گذاری یکی از مولفه‌های اصلی در رشد اقتصاد کشورهاست. افزایش سرمایه‌گذاری، معمولا به رشد رقابت‌پذیری و بهره‌وری، افزایش صادرات، تشکیل سرمایه انسانی و خلق فناوری کمک کند. اما سرمایه‌گذار به آینده و افق بلندمدت نظر دارد و به همین دلیل سرمایه‌گذاری در هر فضا و بستری اتفاق نمی‌افتد و نیازمند زمینه‌های گوناگون اقتصادی، سیاسی و قانونی است. نظریه‌پردازان رشد و توسعه اقتصاد انواع متغیرهای کلیدی و تاثیرگذار بر سرمایه‌گذاری را مشخص کرده‌اند که اغلب آنها در ایجاد محیط امن خلاصه می‌شود. نوسان بسیار شدید سرمایه‌گذاری از تولید ملی در ایران و نیز میزان پایین سرمایه‌گذاری بخش خصوصی طی دهه‌های اخیر و فرار سرمایه‌های مادی و انسانی به خارج از کشور نشان می‌دهد عوامل موثر برسرمایه‌گذاری ایران احتمالا اختلالاتی وجود دارد.

  تهران در قعر جدول و خراسان جنوبی در صدر

مرکز پژوهش‌های مجلس بعد از نظرخواهی که از فعالان اقتصادی سراسر کشور به شکل پرسشنامه انجام داد، مولفه‌های گوناگون امنیت سرمایه‌گذاری در ایران به تفکیک استان‌ها را محاسبه کرد. بر این اساس، میانگین کشوری امنیت سرمایه‌گذاری 5.98 از 10 اعلام شد. این میان استان‌های خراسان جنوبی، بوشهر، زنجان، هرمزگان، اردبیل و یزد بالاترین نمرات شاخص را به ترتیب با 5.6، 5.61، 5.71، 5.74، 5.74 و 5.76 به دست آوردند. بدترین وضعیت نیز به ترتیب به استان‌های تهران، البرز، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه بویر احمد اختصاص یافت. تهران به عنوان پایتخت کشور، بخش مهمی از اقتصاد کشور را در خود دارد اما نمره امنیت شاخص سرمایه‌گذاری این استان 6.6 اعلام شد و پس از آن نیز همسایه تهران، یعنی البرز با نمره 6.41 قرار دارد.

در میان نماگرهای شاخص امنیت اقتصادی در زمستان 96، نماگرهای ثبات اقتصاد کلان و تعریف و تضمین حقوق مالکیت بدترین وضعیت و نماگرهای مصونیت جان و مال شهروندان از تعرض و عملکرد دولت بهتر از بقیه بخش‌های ارزیابی شده‌اند نماگر عملکرد دولت که حاوی مولفه اختلال در کسب و کار بر اثر تحریم‌های خارجی است که در زمستان سال گذشته بهترین ارزیابی را در میان سایر مولفه‌ها داشته است و بار اصلی خوب بودن ارزیابی از عملکرد دولت در این دوره را به دوش کشیده است.

علاوه بر این یک اتفاق یا رخداد در هر استان می‌تواند رتبه آن استان را در شاخص امنیت سرمایه‌گذاری تغییر دهد. به عنوان مثال لازم است برای همه ساکنان استان روشن شود، بی‌احتیاطی در رانندگی و تصادف منجر به فوت یا جرح یا نزاع منجر به ضرب و شتم یا بدعهدی یا حتی تغییر مسوولان استانی، باعث کاهش رتبه استان می‌شود. اعلام و جلب‌توجه عمومی به این شاخص می‌تواند به رقابت‌های مثبت استان‌های منجر شود و به همکاری مردم و فعالان اقتصادی و مسوولان استانی برای بهتر شدن رتبه و پیشی گرفتن از استان‌های رقیب بینجامد.

در رتبه‌بندی استان‌ها براساس داده‌های آمار شاهد نوعی پراکندگی استان‌های برخوردار و نابرخوردار در پایین و بالای فهرست هستیم. مثلا تهران در کنار دو استان نابرخوردار در پایین فهرست قرار دارد. به عبارتی تهران در کنار دو استان نابرخوردار کهگیلویه و بویر احمد و چهار محال و بختیاری قرار گرفته که این می‌تواند به دلیل پراکندگی و تنوع مولفه‌های آماری شاخص امنیت و سرمایه‌گذاری باشد.

نظرات اخذ شده فعالان استان سیستان و بلوچستان حاوی نکاتی جالب است. برای مثال این استان در نماگر تعریف و تضمین حقوق مالکیت بدترین استان و در نماگر فرهنگ وفای به عهد و صداقت و درستی بهترین استان کشور ارزیابی شد. جالب توجه اینکه بدترین نتایج را در نماگر فرهنگ وفای به عهد و صداقت و درستی به دو استان تهران و البرز تعلق گرفته است. در نماگر مصونیت جان و مال شهروندان از تعرض استان‌های تهران، همدان، البرز، ایلام و خراسان رضوی بدترین و استان‌های بوشهر، خراسان جنوبی، سمنان و هرمزگان در جایگاه بهترین قرار گرفته‌اند که با توجه به اینکه مولفه‌های این نماگر بیشتر آماری هستند، این پراکندگی می‌تواند معنادار باشد.

دو مولفه عمل مسوولان استانی و محلی به وعده‌های اقتصادی و عمل مسوولان ملی به وعده‌های داده شده بدترین ارزیابی را در میان همه مولفه‌ها به خود اختصاص داده‌اند. این امر بیش از هر چیز می‌تواند به سرمایه اجتماعی لطمه بزند. با توجه به شرایط حساس کشور در سال جاری و آینده و افزایش فشارها از سوی کاخ سفید بر اقتصاد ایران، دولتمردان برای آنکه بتوانند سیاست‌های خود را به شکل موفق اجرا کنند، نیاز به میزان بیشتر اعتماد عمومی دارند. چندی پیش حیدر مستخدمین حسینی، معاون سابق وزیر اقتصاد در گفت‌وگویی که با تعادل داشت، نبود اعتماد اجتماعی کافی را مهم‌ترین مانع کشور در شرایط فعلی دانست. به باور او این مشکل راهکاری غیر اقتصادی دارد و دولتمردان باید در زمان باقی‌مانده نسبت به احیای اعتبار اجتماعی خود و افزایش اعتماد عمومی تلاش کنند.