چشم‌انداز قیمت دلار
سعید امیریان کارشناس اقتصادی
آقای دکتر راغفر با متهم کردن دولت به فساد گسترده و مقصر دانستن آن در اعمال سیاست‌های ضعیف اقتصادی و گاها سوءاستفاده از فضای پیش آمده برای رانت‌خواری توسط مقامات، پیش بینی کرده قیمت دلار تا پایان سال جاری به ۴۰ هزار تومان می‌رسد. در مقابل برخی اقتصاد‌دانان با رد این ادعا، تاکید دارند متغیرهای بنیادین اقتصاد از جمله حجم نقدینگی، قدرت صادراتی و همچنین ابزار سیاستی دولت اجازه نخواهد داد قیمت دلار از رقم کنونی بالاتر برود.
در نقد و بررسی این دو نظر باید گفت که بزرگ‌ترین عامل در تعیین مسیر تغییرات قیمت دلار، فشار خارجی است. امریکا مشخصا تحریم‌های وسیعی را در دستور کار خود قرار داده است. امریکا دو هدف عمده دارد. اول: قطع کامل صادرات نفت ایران و دوم: نابودی ساختار تولید نسبتا پیشرفته داخلی.
صادرات نفت ایران با احتساب میعانات گازی در فروردین ماه سال جاری حدود ۲.۷ میلیون بشکه در روز بوده که این رقم به دلیل فشارهای امریکا تاکنون به رقم ۲.۳ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. کره جنوبی و ژاپن که از نظر سیاست خارجی با امریکا هماهنگ هستند تا آبان ماه واردات خود را به صفر خواهند رساند. به نظر می‌رسد. هند هم یک روند نزولی برای خرید نفت ایران در نظر گرفته تا مشمول تحریم‌های امریکا قرار نگیرد. انتظار می‌رود هند تا سال آینده همین موقع بخش قابل توجهی از خرید خود را کاهش دهد. در این میان دو مشتری عمده باقی می‌ماند. اتحادیه اروپا و چین (ترکیه و افغانستان هم هستند). اگر مجموع خرید روزانه این دو مشتری به کمتر از یک و نیم میلیون بشکه در روز کاهش نیابد می‌توان امیدوار بود که فشار امریکا کنترل شده است و ایران می‌تواند برای چند سالی این وضعیت را تحمل کند.
اما در مورد ساختار تولید، نظام تولید صنعتی در ایران تا حد زیادی به منابع داخلی وابسته است و بخش قابل توجهی از نیازهای مصرفی داخل را تامین می‌کند. با این حال تولید در ایران از نظر تکنولوژی، قطعات یدکی و برخی مواد اولیه به خارج از کشور وابسته است (سالانه ۳۰ میلیارد دلار) . البته بخش عمده این وابستگی به چین، اروپا و ترکیه است. بنابراین در صورت همکاری این سه شریک تجاری ایران، نظام تولید امکان ادامه حیات خواهد داشت و همچنان می‌تواند نیاز مصرف‌کنندگان را تامین کند.
با این توصیف نقش دولت و حکومت ایران در تحقق سناریو خوش‌بینانه حفظ صادرات ۱.۵ میلیون بشکه نفت و حفظ توان تولید داخلی چیست؟ اولین نکته الزام حفظ برجام است. چرا که در غیر این صورت جامعه جهانی با امریکا همگام شده و امکان ادامه کار از بین خواهد رفت.
دومین نکته تصویب لوایح مربوط به FATF یا قوانین مربوط به مبارزه با پول‌شویی و تامین مالی تروریزم است. اگر ایران این اقدام را به فوریت انجام ندهد حتی در صورت امکان صدور نفت، امکان انتقال منابع مالی ناشی از آن به داخل را نخواهد داشت.
سومین نکته چابکی در اتخاذ سیاست‌های داخلی به ویژه سیاست‌های اقتصادی است. در یک سال گذشته دولت دارای چنین ویژگی‌ای نبوده و نتوانسته هیجانات بازار را مدیریت نماید. حتی در مواردی بر این هیجانات افزوده و شائبه موج سواری و سوءاستفاده توسط دولت را دامن زده است. به‌کارگیری تیم اقتصادی صاحب دانش و تجربه از یک سو و اعطای اختیارات مناسب به آنها و دور کردن دست عده‌ای جاهل در برخی قوای کشور از بالای سر این تیم ضروری به نظر می‌رسد. البته با اتخاذ تمام این سیاست‌ها، فساد ساختاری در کشور همچنان آزاردهنده خواهد بود.
و نکته آخر کاهش سطح اختلافات در منطقه به ویژه با کشور عربستان یکی از کلید‌های کوتاه کردن شرایط سخت فعلی است .
