شناخت سواد مالی سیال در گذر زمان

بهنام بهزادفر | کارشناس بازار سرمایه|

امروزه آگاهی در خصوص ابزارهای مالی، یکی از ارکان لاینفک زندگی بشر و پیشنیاز رشد اقتصادی در هر کشوری است. تحقیقات نشان می‌دهد هرچه سطح سواد مالی افراد یک جامعه بیشتر باشد، رونق مبادلات مالی و سطح رفاه افراد آن جامعه نیز افزایش پیدا می‌کند، به تبع آن در بحران‌های اقتصادی نیز رفتار جامعه کشور را به سمت و سوی ثبات خواهد برد. واقعیت این است که اهمیت یافتن سواد مالی به رشد و توسعه بخش مالی اقتصاد مربوط بوده و از این‌رو نگاهی کوتاه به علل توسعه بخش‌های مالی برای درک اهمیت موضوع سواد مالی موثر خواهد بود.

به همین خاطر در دهه اخیر اقدامات قابل توجهی توسط افراد و ارگان‌های دارای صلاحیت‌های علمی معتبر نظیر بانک جهانی در راستای معرفی، ارزیابی و شیوه‌های بهبود سواد مالی افراد ارایه شده است. قطعا بدون مشارکت عمومی و بالای مردم در ‌بخش‌های مختلف اقتصادی کشور چرخ اقتصاد به گردش درنخواهد آمد و اگر این حضور، آگاهانه و مبتنی بر دانش باشد آنگاه مردم راه‌حل مشکلات اقتصادی خواهند بود و نه جزئی از آن. بدیهی است در صورت وحدت رویه و هماهنگی دستگاه‌های مختلف اجرایی و سازمان‌های ذی‌ربط در ایجاد «جنبش عظیم ارتقای سواد مالی» کشور، بستری در فضای عمومی جامعه فراهم خواهد شد. متعاقبا تقویت سیستم اقتصادی کشور و دستیابی به سیاست‌ها و شعارهای اقتصاد مقاومتی مقدور و تسهیل خواهد شد.

    تعریف سواد مالی

سازمان‌ها و موسسات معتبر زیادی تعاریف مختلفی از سواد مالی ارایه دادند که برخی از آنها به شرح ذیل است:

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ( OECD ):

سواد مالی، توانایی قضاوت آگاهانه و تصمیمگیری موثر درباره استفاده و مدیریت پول است.

دیگر تعریفی که این سازمان ارایه داده است، بیان می‌کند که سواد مالی ترکیبی از آگاهی، دانش، مهارت‌ها، گرایش و رفتارهای مالی لازم برای تصمیم‌گیری صحیح مالی و سرانجام دستیابی به وضعیت مساعد مالی فردی است.

شورای ملی مدرسین مالی (NFEC): داشتن مهارت و دانش در مسائل مالی جهت اخذ موثرترین رفتاری که به بالاترین اهداف فردی، خانوادگی و جهانی دست یافت.

مرکز ملی آموزش و اقتصاد: سواد مالی یعنی آشنایی با اصول اساسی اقتصادی، دانش درباره اقتصاد و درک برخی اصلاحات اقتصادی کلیدی .

   سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های

اوراق بهادار

این سازمان تعریفی از سواد مالی ارایه نداده اما تعریف آن از «سواد سرمایه‌گذاران » می تواند مفید باشد:

شناخت سرمایه‌گذاران عادی از اصول اولیه بازار، ابزارها، سازمان‌ها و مقررات مرتبط.

همچنین پژوهشگران مختلف تعاریف متفاوتی از سواد مالی به شرح ذیل ارایه دادند:

مور در سال 2003 در خصوص سواد مالی بیان می‌کند که افرادی به لحاظ مالی با سواد تشخیص داده می‌شوند که بتوانند کاربرد دانش مالی آموخته خود را به نمایش بگذارند. سواد مالی به صورت مستقیم قابل اندازه‌گیری نیست و باید از پراکسی‌هایی استفاده شود. سواد را می‌توان از طریق تجربه عملی و یکپارچه‌سازی فعالانه دانش اندازه‌گیری کرد. هر چه مردم با سواد‌تر می‌شوند، به افزای مالی بیشتری دست پیدا می‌کنند و این ممکن است چنین برداشت شود که کارآمدی آنها نیز بیشتر می‌شود.

همچنین فارکس، ‌بارتولوما و لی طی تعریفی در سال 2005 گفته‌اند که سواد مالی نشان‌دهنده درک و دانش فرد از مفاهیم مالی بوده و برای تصمیم‌گیری موثر مالی مصرف کننده، حیاتی است.

در همین سال ویت تعریف دیگری ارایه کرده و می‌گوید: سواد مالی شخصی یعنی قابلیت خواندن، تحلیل، مدیریت و نوشتن درباره شرایط مالی شخصی که بر سلامت مادی اثر گذار هستند و شاخص قابلیت تمییز دادن انتخاب‌های مالی، بحث درباره پول و مسائل مالی، برنامه‌ریزی برای آینده و واکنش نشان دادن فعالانه به رخدادهایی از زندگی (شامل رخدادهای اقتصاد عمومی) که بر تصمیمات مالی روزانه اثر گذار هستند.

لوزاردی در سال 2009 سواد مالی را در تعریفی خلاصه اینطور بیان می‌کند که سواد مالی یعنی تمرکز بر بدهی، در همان سال تعریف دیگری از سوی راب و شارپ ارایه شد که بیان می‌کند دانش مالی به صورت درک فرد از مفاهیم مهم مرتبط با مالیه شخصی تعریف شده است .

گاتر، گاریسون و کوپور در سال 2010 جامعه‌پذیری مالی (در معنی سواد مالی) را به این صورت تعریف می‌کنند که شامل ابعاد مختلفی از سروکار داشتن با پول مانند کسب، خرج، پس انداز، قرض گرفتن و سهیم شدن می‌شود. هستینگز، مادریان و سکیمی هورن نیز در سال 2012 سواد مالی را اینگونه تعریف می‌کنند که مطابق با آنچه در ادبیات دانشگاهی عملیاتی شده، سواد مالی دارای معانی مختلفی است. سواد مالی به دانش محصولات مالی، دانش مفاهیم مالی، داشتن مهارت‌های ریاضیاتی در محاسبات ضروری برای تصمیم‌گیری‌های مالی مناسب و نیز درگیر شدن در فعالیت‌های مشخصی چون برنامه‌ریزی مالی گفته می‌شود. در سال 2015 نیز فراکزک و کلیمونتویکز سواد مالی از نظر مفهومی را شامل تعاریف جامدی چون دانش مفاهیم مالی، قابلیت تبادل اطلاعات مالی، استعداد مدیریت مالیه شخصی، مهارت در اتخاذ تصمیمات مالی مناسب و اعتماد به نفس در برنامه‌ریزی موثر برای نیازهای مالی آتی بیان می‌کنند .