قدرت برجام

مجید اعزازی| دبیر گروه راه و شهرسازی|

سفر هفته گذشته حسن روحانی، رییس‌جمهوری در راس هیاتی از دولتمردان و دیپلمات‌های ایرانی به نیویورک و حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد دستاوردها و برکات متعددی برای کشورمان به ارمغان آورد. در عین حال، این سفر و شرکت فعالانه در متن و حاشیه این رویداد بین‌المللی و مهم 3 نقطه اوج داشت. نقطه اوج اول، ‌سخنان کم نظیر روحانی در نشست این مجمع عمومی بود. این سخنان که به فاصله زمانی اندکی پس از اظهارات مضحک دونالد ترامپ ایراد شد، ‌بیش از پیش، اقتدار ایران را به نمایش گذاشت. از سویی ترامپ با غلو کردن در دستاوردهای دیپلماتیک دولت خود، از سوی دیپلمات‌های ارشد اغلب کشورهای جهان در رسمی‌ترین مکان ممکن مورد تمسخر قرار گرفت و در واقع، طعم تلخ تک روی و اقدامات غیرقانونی را چشید. از سوی دیگر، روحانی، ترامپ را که به ظاهر خواستار مذاکره بود، با گفتن این جمله که «من مذاکره را از همین جا آغاز می‌کنم» آچمز کرد و برای دومین بار او را در نقطه ضعف قرار داد. اولین‌بار، پس از خروج امریکا از برجام، زمانی هیات حاکمه امریکا در موضع ضعف قرار گرفت که بر خلاف انتظارش، مجموعه نظام و دولت دوزادهم اعلام کردند که به برجام پایبندند و تا زمانی که راه‌های حفظ منافع ایران از طریق ماندن در این توافقنامه بین‌المللی قابل حصول باشد، در برجام باقی خواهد ماند. این مساله نشان می‌دهد که دولت و مجموعه حاکمیت، تدبیر خردمندانه‌ای در پی خروج امریکا از برجام اتخاذ کردند و به همین دلیل هم توانستند تهدید بزرگی را برای مدت طولانی از سر کشور دور کنند. این تصمیم برخلاف نظر هیات حاکمه امریکا بود. آنها فکر می‌کردند که با خروج امریکا از برجام، مسوولان ایرانی عصبانی شده و از برجام خارج می‌شوند و در چنین شرایطی است که امریکا می‌تواند طرح‌های خصمانه خود را راحت‌تر پیش ببرند. اما تصمیم دقیق مسوولان ایران نه تنها این حربه را از دست آنها گرفت که منجر به انزوای امریکا در مجامع بین‌المللی شد. نقطه اوج دوم سفر دولتمردان و دیپلمات‌های ایران به نیویورک، برگزاری نشست وزیران خارجه 1+4 و ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل بود. زمانی که در این نشست اعلام شد که بانک‌های مرکزی 7 کشور عضو اتحادیه اروپا توافق کرده‌اند که راهکار ویژه مالی برای ارتباط با ایران ایجاد و در آینده نیز این راهکار را به موسسه‌ای مالی تبدیل کنند. اعلام حمایت کامل 14 عضو شورای امنیت سازمان ملل از جمله انگلیس و فرانسه - که روزگاری نه چندان دور موسس امریکا بودند- از توافقنامه هسته‌ای و تبری جستن آنها از اقدام خلاف قانون دولت ترامپ در نقض مصوبه 2231 شورای امنیت یکی دیگر از رویدادهای مهم متن و حاشیه مجمع سازمان ملل و در واقع سومین نقطه اوج این رویداد دیپلماتیک سالانه بود که در نشست شورای امنیت به ریاست ترامپ به وقوع پیوست.  در این میان، نباید از این نکته غفلت کرد که بنیان این دستاوردها روی پایه توافقنامه هسته‌ای موسوم به برجام شکل گرفتند و اگر برجام نبود، نه تنها شاهد انزوای امریکا در میان وفادارترین و کهن‌ترین متحدانش نبودیم که اساسا تصور این مساله هم ممکن نبود. بی‌گمان، اگر برجام نبود، با رویکردهای نابهنجار و غیرمتعارف ترامپ، روزگار سخت‌تری را پیش رو داشتیم.  در عین حال، ‌از آنجا که احتمال بازگشت ترامپ به برجام بسیار ضعیف است، به احتمال زیاد تحریم‌های نفتی از 13 آبان برقرار خواهد شد. البته همانطور که روحانی در نیویورک گفت، این تحریم‌ها هم اینک در حال انجام است و مورد جدیدی در 13 آبان اضافه نخواهد شد. با این حال، در صورتی که کانال جدید مالی اتحادیه اروپا برای روابط مالی با ایران برقرار شود، می‌توان به کم اثر شدن تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی امریکا علیه ایران امیدوار بود و روزهای بهتری را به انتظار نشست.