اوپک پلاس شاخ به شاخ با غرب

 دیروز بهای نفت خام سومین کاهش سود هفتگی را به ثبت رساند

 گروه انرژی| نادی صبوری- علیرضا کیانی|

قیمت نفت که ماه جاری را با رسیدن به نقطه اوج 4 ساله‌ خود شروع کرده بود در روز جمعه سومین کاهش سود هفتگی خود را به ثبت رساند. ماجرای قتل روزنامه‌نگار منتقد عربستانی در استانبول و فشارهای غربی متعاقب آن به بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در جهان، در روزهای اولیه هفته گذشته قیمت نفت را افزایش داد اما بعد از چندی قیمت‌ها از نوسان افتاد. همزمان با ادامه یافتن روند کاهشی قیمت، بیانیه‌ای نیز در وب سایت اوپک منتشر شد که اتفاقی جدید در مواضع تولیدکنندگان نفت به شمار می‌رود. در بیانیه‌ای که روز پنجشنبه در بخش اخبار وب‌سایت «اوپک» منتشر شد اما در واقع بیانگر مواضع اوپک پلاس است، نسبت به افزایش سطح ذخایرنفت خام در هفته‌های اخیر ابراز نگرانی شده و از اهمیت «تغییر رویه» در سیاست‌های خود صحبت به میان آمده است. ذخایر نفت خام عاملی است که رساندن آن به متوسط 5 ساله، مهم‌ترین هدف طرح کاهش تولید در نوامبر 2016 بود. حال سوالی که مطرح است این است که باوجود نزدیکی تحریم‌های نفتی ایران که عرضه را کاهش خواهد داد این تغییر رویه به چه صورت عملیاتی می‌شود؟ تغییرات قیمت نفت در روز پایانی هفته اما کاملا معلول این عوامل نبود. کاهش 70 سنتی هر دو شاخص نفتی جهان از یک طرف به دلیل رکورد چند روزه در بازارهای سهام و از سوی دیگر به دلیل نگرانی‌هایی درباره تاثیر تنش‌های تجاری بر دورنمای تقاضای انرژی رخ داد. روز جمعه، قیمت برنت و نفت خام امریکا به ترتیب بشکه‌ای 76 دلار و 19 سنت و 66 دلار و 63 سنت معامله شدند.

برنت هفته‌های خوبی را به چشم نمی‌بیند. تنها در هفته گذشته ارزش نفت خام دریای شمال 4 درصد سقوط کرد. در 3 هفته گذشته قیمت مهم‌ترین گرید نفتی جهان نزدیک به 10 دلار ریزش داشته است. قیمت برنت در روز جمعه، 70 سنت کاهش یافت تا هر بشکه از نفت خام دریای شمال در ساعات ابتدایی بازار در لندن 76 دلار و 19 سنت به فروش برسد. به تبع، قیمت وست‌تگزاس‌اینترمدییت، شاخص مهم دیگر بازار نفت نیز روز جمعه با 70سنت کاهش به 66 دلار و 63 سنت در هر بشکه رسید. WTI به‌طور مجموع در هفته گذشته 3.5درصد کاهش را تجربه کرد.

شرکت مالی فیچ‌سولوشنز در یادداشتی به مشتریان خود اعلام کرد: «سقوط نزدیک به 10 دلاری قیمت برنت در ماه اکتبر ناشی از تاثیر فروش کلی سهام در جهان است». ریزش بازارهای جهانی سهام در هفته گذشته، از جمله بزرگ‌ترین سقوط وال‌استریت از سال 2011 به این سو که کل سود سالانه این بازار سهام را از میان برداشت، بر بازار نفت نیز اثر گذشت.  انواع و اقسام نگرانی‌ها روی وضعیت نامطلوب بازارهای مالی تاثیر داشتند که از این میان می‌توان به تغییرات ارزش ارزهای بازارهای نوظهور، افزایش هزینه استقراض، عایدی اوراق قرضه و نگرانی درباره اقتصاد ایتالیا اشاره کرد. همچنین آمار محموله‌های باری نشان می‌دهدکه میزان تجارت جهان پس از افزایش در بیشتر مواقع در سال 2018، حال در حال کاهش است.

بعد از ماه‌ها نگرانی و عدم‌قطعیت مداوم درباره تاثیر کاهش صادرات نفتی ایران پس از اعمال تحریم‌های نفتی ایالات متحده که از چهارم ماه نوامبر عملی می‌شوند، رویترز ادعا می‌کند که حال بازار نگران احتمال پیشی‌گرفتن عرضه از تقاضا و افزایش حجم ذخایر در بسیاری از نقاط جهان است. روز پنجشنبه، نماینده عربستان سعودی در سازمان کشورهای صادرکننده نفت اعلام کرد که بازارهای نفت ممکن است تا پایان سال با افزایش میزان عرضه مواجه شوند. ادیب العلما در این باره به رویترز گفت: «چنانکه آمار ذخایر در چند هفته اخیر نشان می‌دهد که بازار در فصل چهارم ممکن است به فاز اشباع نزدیک شود».

وزیر انرژی عربستان سعود، خالد الفالح نیز در هفته گذشته اعلام کرده بود که برای کاهش میزان ذخایر نفتی در چند ماه اخیر، «نیاز است در بازار مداخله شود».

این اظهارات مقامات عربستانی به صورتی در گزارش جدیدی که از سوی اوپک انتشار یافته نمود پیدا کرده است. کمیته مشترک فنی که زیرمجموعه کمیته وزارتی نظارت مشترک اوپک است در روز پنجشنبه گزارشی را منتشر که به‌طور خاص به سطح تبعیت اعضای امضاکننده توافق وین در ماه سپتامبر 2018 و چشم‌انداز تولید نفت در بازار جهانی می‌پردازد.

کمیته مشترک در گزارش خود اشاره می‌کند که سطح تبعیت کشورهای امضا‌کننده توافق در ماه گذشته به 111 درصد رسیده است که این امر «گواهی بر پیشرفتی شایان در نیل به هدف مقرر اوپک و غیر اوپک در نشست 23 ژوئن 2018» به حساب می‌آید.

کمیته نظارتی اوپک، همچنین در گزارش خود آورده است که «فاکتورهای بنیادین بازار در زمان اخیر نشان می‌دهند که عرضه نفت نسبت به تقاضا در سطح بسیار مطلوبی» قرار دارد. اوپک فقط به همین نیز بسنده نکرده و درباره «افزایش حجم ذخایر نفت خام در هفته‌های اخیر» ابراز نگرانی کرده است. سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام چنین نوعی از نگرانی و «عدم‌قطعیت‌های موجود در بعد کلان اقتصادی جهان» را عواملی دانسته که ممکن است «تغییر رویه» اوپک را ایجاب کنند.

در چنین وضعیتی، برخی رسانه‌ها انتشار بیانیه اوپک درخصوص «تغییر رویه» را از مواردی بر شمردند که می‌تواند به تیره‌تر شدن روابط این سازمان با امریکا بینجامد. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا پیش‌تر مکررا از اوپک انتقاد و عنوان کرده بود این گروه به حد کافی نفت تولید نمی‌کند.

اکنون علاوه بر دعوای نسبتا قدیمی میان اوپک و مصرف‌کنندگان نفت و در راس آنها امریکا، دعوای عربستان و غرب بر سر ماجرای خاشقجی نیز یکی از عواملی به‌شمار می‌رود که ممکن است سعودی‌ها را به سمت کاهش تولید سوق دهد. مقامات سیاسی عربستان به کرات استفاده از نفت به عنوان سلاح را در پاسخ به تحریم‌های احتمالی کشورهای غربی به‌دلیل دخالت مقامات سعودی در قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست را رد کرده بودند اما سردبیر یکی از مهم‌ترین وب‌سایت‌های خبری سعودی یعنی العربیه، رو در رویی غرب با عربستان را به ضرر اقتصاد جهانی خوانده بود.

فراموشی در دعوای سیاسی

اما اوپک در حالی بیانیه احتمال «تغییر رویه» به دلیل بالا رفتن سطح ذخایر تجاری نفت خام را منتشر کرده که تنها چند روز تا آغاز تحریم علیه یکی از مهم‌ترین اعضایش یعنی «ایران» باقی مانده است. آژانس بین‌المللی انرژی در آخرین به روز رسانی برآورد خود از تاثیر این تحریم‌ها روی فروش نفت ایران را حدود 700 هزار بشکه کاهش در روز اعلام کرد. وضعیت ایران یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند بر چند‌وچون تصمیم امریکا در پاسخ‌دهی به عربستان و اوپک اثر بگذارد.

رویترز در گزارشی می‌نویسد که تمرکز اصلی بازار نفت در حال حاضر بر تحریم‌های نفتی ایالات متحده روی ایران و تاثیر آن بر میزان صادرات سومین تولید‌کننده بزرگ اوپک و پنجمین تولیدکننده نفت در جهان است. وانشگتن اعلام کرده که می‌خواهد فروش نفت ایران را به صفر برساند، هرچند که به گزارش رویترز این امر نامحتمل است. به استناد این خبرگزاری، بسیاری از مشتریان نفتی ایران مانند چین به سمت تبعیت از امریکا گام بر می‌دارند و این امر ایران را مجبور به ذخیره نفت خود در تانکر‌ها «به امید روزی که تحریم‌ها برداشته شود و این کشور بتواند این نفت را بفروشد» کرده است.

اما بیانیه کمیته ناظر‌ وزارتی اوپک و غیر اوپک با این وضعیت کمتر مطابقت دارد. پیش‌تر کره جنوبی اعلام کرد که واردات نفت خام خود از ایران را متوقف خواهد کرد. در مورد چین که مشتری سنتی و شریک استراتژیک ایران است نیز به نظر می‌رسد تا نهایی کردن ساز و کار معافیت، واردات نفت از ایران کاهش خواهد یافت.  انتشار بیانیه احتمال تغییر رویه روی وب‌سایت اوپک چند روز پس از آن انجام شد که خالد الفالح وزیر انرژی عربستان در گفت‌وگویی با خبرگزاری تاس روسیه، اظهاراتی کم‌سابقه را در مورد ادامه یافتن همکاری اوپک و غیر اوپک و در واقع ریاض و مسکو مطرح کرد. او در این صحبت‌ها از لزوم تاسیس یک دبیرخانه برای این همکاری که نام «اوپک پلاس» را به خود گرفته است سخن به میان آورد.

شاخ به شاخ با IEA

احتمال تغییر رویه که در مطلب منتشر شده روی وب‌سایت اوپک از آن یاد شده است، احتمالا همان‌طور که به مذاق دونالد ترامپ خوش نخواهد آمد، برای آژانس بین‌المللی انرژی نیز ناخوشایند خواهد بود. این آژانس اخیرا در گزارش‌های مختلف و همچنین در مصاحبه‌های فاتح بیرول مدیر ترک تبارش بارها بر مساله کمبود نفت و بالا بودن قیمت‌ها تاکید کرده است.

 این آژانس در گزارش ماه اکتبر خود به وضوح نوشته بود که انرژی گران باعث می‌شود رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه به تاخیر بیفتد و فقر گسترش یابد. آژانس صراحتا از کشورهای اوپکی خواسته بود که نفت بیشتری را روانه بازار کنند. حالا اما اگر «تغییر رویه» را کند کردن شتاب نفت‌خیزها در افزایش تولید قلمداد کنیم، باید اوپک پلاس را در نقطه مقابل آژانس بین‌المللی انرژی دانست. نبردی که شاید بدون روسیه، اوپک حاضر به شرکت در آن نبود.