کاهش سطح صادرات نفتی ایران غیر‌محتمل است
گروه انرژی|علیرضا کیانی|
یک ماه پیش در چنین روزهایی قیمت نفت به بالاترین سطح خود در چند سال اخیر رسیده بود. قیمت نفت اما متاثر از چند فاکتور، روند نزول خود را از آن زمان آغاز کرد. ابتدای اکتبر و زمانی که احتمال اختلال در صادرات نفت ایران بزرگ‌ترین تهدیدی بود که بسیاری را در بازار نگران می‌کرد، قیمت نفت رکورد 4 ساله خود را شکست. از آن زمان به بعد در بازار نفت اتفاقات بسیاری افتاده است. در ماه جاری در طرف تقاضای بازار نفت عواملی مانند تنش‌های تجاری و دورنمای نه‌چندان قوی اقتصادی فشاری کاهشی را بر قیمت نفت وارد کرده است. در طرف عرضه، اوپک و ایالات متحده در کنار هم حجم بالایی از عرضه نفت خام را روانه بازار کردند و این مسئله باعث شد تا قیمت‌ها کاهش یابد. در عین حال، در آستانه تحریم‌های ایالات‌متحده امریکا علیه ایران، واشنگتن حاضر شده تا به 8 کشور معافیت موقت اعطا کند تا آن‌ها بتوانند به خرید نفت از ایران ادامه دهند. در مقیاس روزانه، این خبر تغییرات جزئی را در قیمت نفت در روز آخر کاری بازار یعنی جمعه رقم زد اما در مقیاس هفتگی، خبر معافیت‌ها به ثبت چهارمین هفته متوالی کاهش قیمت دامن زد. از طرفی این معافیت‌ها و رفتار برخی مشتریان ایران در برابر تحریم‌ها یک پیام بزرگ داشت و آن‌هم اینکه کاهش صادرات نفت ایران در سطح کنونی ثابت خواهند ماند.
پیمایش‌های انجام شده از سوی خبرگزاری رویترز نشان می‌دهد که در ماه اکتبر، اوپک تولید خود را به بالاترین سطح از سال 2016 به این سو رساند. حجم اعظم این افزایش تولید که از سوی عربستان سعودی و امارات متحده عربی عرضه شده، درست در همان زمانی که به سمت بازار روانه شد که صادرات نفت ایران دچار کاهش شده است. با این حال یک خبر نوید تغییراتی در روند تحریم‌ها را می‌دهد. روز جمعه در خبرها آمده بود که ایالات‌متحده به 8 مشتری نفتی ایران معافیت موقت اعطا خواهد کرد. همین مسئله باعث شد تا قیمت نفت روز جمعه کاهش یابد و برای چهارمین هفته متوالی، بازار کاهش سود هفتگی را به ثبت رساند.
به گزارش رویترز این کاهش قیمت به دلیل ترس بازار از افزایش عرضه بوده است. نفت خام سبک ایالات متحده در انتهای وقت معاملات در روز جمعه با 55 سنت کاهش به 63 دلار و 14 سنت در هر بشکه رسید تا در کل هفته 6.6 درصد افت قیمت را تجربه کرده باشد. قیمت برنت اما 2 سنت افزایش یافت تا هر بشکه از نفت دریای شمال در قیمت 72 دلار و 91 سنت به فروش برسد. بهای مهم‌ترین شاخص نفتی جهان در هفته گذشته 6 درصد و از ابتدای ماه اکتبر به این سو 16 درصد افت کرده است.
خروش تولیدکنندگان طلای سیاه
15 کشور عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت به‌طور متوسط در ماه اکتبر 33 میلیون و 310 هزار بشکه در روز نفت خام تولید کردند که این میزان بالاترین رکورد تولید این سازمان از دسامبر سال 2016 به این سو است. این میزان تولید حتی از میزان عرضه در ماه سپتامبر نیز 390 هزار بشکه بیشتر است. کارستن فریچ از کمرتزبانک در این مورد به رویترز گفت: «به نظر می‌آید که تولیدکنندگان نفت موفق شده‌اند که کاهش عرضه را جبران کنند». روسیه که بزرگ‌ترین متحد اوپک و یکی از مهم‌ترین اعضای ائتلاف اوپک‌پلاس است توانسته سطح تولید خود را به سطح پیش از فروپاشی شوروی بازگرداند.
در ماه اکتبر صادرات نفتی ایران 100 هزار بشکه کاهش یافت. این حجم از کاهش نسبت به آنچه تحلیل‌گران انتظار آن را می‌کشیدند، ملایم‌تر بود. چراکه ایالات متحده از اعطای معافیت به 8 کشوری که نمی‌توانند واردات نفتی خود از ایران را به صفر برسانند، خبر داده است.
از نگاه رویترز، این مسئله قابل پیش‌بینی بود. مشتریان اصلی نفت ایران من‌جمله چین، هند و ترکیه نمی‌توانستند واردات نفتی خود از ایران را بدون متقبل شدن هزینه‌های اقتصادی قابل‌ملاحظه‌ای به صفر تقلیل دهند. ایالات‌متحده تا جایی که ممکن بود به این کشور‌ها فشار آورد اما در نهایت حاضر شد تا به مصالحه تن در دهد. روز چهارشنبه، مشاور امنیت ملی امریکا، جان بولتون اذعان کرد که ممکن است «برخی نتوانند به سرعت واردات نفت خود از ایران را به رقم صفر برسانند». نیک‌کانینگ‌هام در وبسایت تحلیلی اویل‌پرایس نوشت که قبول این موضوع از سوی جان بولتون بسیار حائز اهمیت است چرا که «همه بولتون را یکی از تندروترین سیاست‌مداران امریکایی در برابر ایران می‌دانند».
حال، قضیه متفاوت است
این معافیت‌ها در کنار تلاش ایران برای دور زدن نظام تحریم‌ها می‌تواند به این معنا باشد که کاهش صادرات ایران می‌تواند در سطح کنونی به «ثبات» برسد. کمرتزبانک در یادداشتی که اخیرأ منتشر کرده است با اشاره به این موضوع می‌نویسد: «کاهش سطح صادرات ایران غیر‌محتمل است. همین الان گزارش‌ها از این حکایت دارد که ایالات‌متحده برای خرید نفت از ایران به هند معافیت اعطا خواهد کرد. بدون چنین محدودیت‌هایی، خریداران نفت ایران برای ماندن در بازار سومین تولید‌کننده نفت اوپک، باید ریسک تحریم از سوی امریکا را به جان می‌خریدند». حال اما قضیه متفاوت است.
در همین حال، سازمان کشورهای تولید‌کننده نفت (اوپک) در حال افزایش تولید است و ایالات متحده نیز عرضه خود به بازار را به صورتی فزاینده افزایش می‌دهد. اداره انرژی امریکا که نهاد ارائه آمارهای دولتی درباره بخش انرژی است داده‌های تولید نفت خام امریکا در ماه اوت را منتشر کرده است. ارقام انتشار یافته نشان‌دهنده افزایش چشم‌گیر ماهانه تولید ایالات‌متحده است. این اداره برآورد کرده است که امریکا در ماه اوت با افزایش 416 هزار بشکه‌ای نسبت به ماه قبل، روزانه 11 میلیون 346 هزار بشکه در روز نفت تولید کرده است. این رقم آمریکا را بالای روسیه و در صدر جدول تولیدکنندگان نفت خام در جهان قرار می‌دهد.
با این همه، تولید سرسام آور نفتی در امریکا و افزایش تولید اوپک به بالاترین سطح در 2 سال اخیر باعث نشده است که بازار در آستانه یک «سرازیری جدید» قرار گیرد. شرکت خدمات مالی استاندارد چارترد در یادداشتی برای تحلیل وضع روز بازار آورده است که با وجود سیل عرضه جدید به سمت بازار نفت خام، «این افزایش هنوز به مازاد عرضه در بازار ترجمه نشده است». ذخایر نفت خام نیز افزایش قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه کرده است اما نباید از یاد برد که بخشی از این افزایش به دلیل کاهش سطح عملکرد پالایشگاه‌ها است. استاندارد چارترد با اشاره به این مسئله که عموما پالایشگاه‌ها بعد از تابستان وارد فاز تعمیرات می‌شوند، هشدار داده است که «فصل تعمیرات بیش از معمول به طول انجامیده است». به هر روی، ذخایر نفتی در انبارها افزایش یافته‌اند و آمارها از این حکایت دارند که ذخایر نفتی در میانه سطح متوسط پنج‌ساله قرار دارند. البته در تحلیل حجم ذخایر باید توجه داشت که حجمی از ذخایر استراتژیک طبق قانون مصوب در کنگره آمریکا به حجم ذخایر عادی در این کشور افزوده شده است.
حال خوب بازار نفت
هیجان در بازار حداقل نسبت به قبل افزایش یافته است؛ سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیری بیشتری نشان می‌دهند و بر عکس چند وقت اخیر که قیمت حال نفت از آتی بیشتر شده بود، حال بازار به حالت عادی بازگشته و قیمت آتی از حال پیشی گرفته است. اوله هانسن، مدیر ساکسو بانک درباره وضعیت بازار به رویترز گفت: «با نگاه به ارقام عرضه نفت و میزان تولید ایالات متحده، اوپک و روسیه از یک سو و دورنمای نزولی کوتاه مدت تقاضای نفت از سوی دیگر می‌توان نتیجه گرفت که نفت دوباره و به‌مانند آوریل و اوت به دامنه 70 تا 80 دلار باز خواهد گشت».
جان کمپ، تحلیلگر ارشد بازار نفت در خبرگزاری رویترز نیز در یادداشتی نوشت که افزایش تولید در سال جاری نتیجه افزایش قیمت‌ها در سال 2017 و ابتدای سال جاری است. از نگاه او، افزایش چشم‌گیر در تولید معمولا 9 تا 12 ماه پس از تغییرات در قیمت در بازار ظهور و بروز پیدا می‌کنند. از ماه آوریل به این سو، با وجودی که قیمت‌ها رکوردشکنی کرده‌اند اما تغییرات در قیمت‌ها به اندازه ماه‌های قبل از آوریل نبوده است و از همین رو، کمپ در یادداشت خود آورد که «نرخ رشد تولید در سال 2018 در سال بعد تکرار نخواهد شد».
