نرخ بیکاری 12.1 درصد اعلام شد

بررسی نرخ بیکاری افراد ١٠ ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ١٢.٢ درصد از جمعیت فعال اقتصاد کشور، در تابستان ۹۷ بیکار بوده‌اند. از سوی دیگر نزدیک به یک چهارم افراد 15 تا 29 ساله ایرانی نیز در یافتن شغل مناسب برای خود ناکام ماندند. نرخ بیکاری تابستان امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 0.7 درصد رشد داشته که با توجه رشد منفی امسال و سال آینده به نظر می‌رسد این روند همچنان ادامه داشته باشد مگر آنکه تغییر شگرفی در وضعیت ایجاد شود.

مرکز آمار ایران نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار تابستان ١٣٩٧ را منتشر کرد. مجموع جمعیت 10 ساله و بیشتر در تابستان امسال به 66 میلیون و 777 هزار و 627 نفر بالغ شد که از این میان 33 میلیون و 486 هزار و 626 نفر را مردان و مابقی را زنان تشکیل دادند. بررسی نرخ بیکاری افراد ١٠ ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ١٢.٢ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، بیکار بوده‌اند. روند تغییرات این نرخ حاکی از آن است که این شاخص نسبت به تابستان ١٣٩٦ به میزان ٠.٧ درصد افزایش داشته است و جمعیت بیکار کشور با ٢٣٧ هزار نفر افزایش به ٣ میلیون و ٣٢٦ هزار نفر رسیده است. نرخ بیکاری برای مردان 10.3 درصد اعلام شده که نسبت به تابستان 96 از افزایش 0.8 درصدی خبر می‌دهد و نرخ بیکاری زنان 19.8 درصد بوده است.

درتابستان ١٣٩٧، به میزان ٤٠.٩ درصد جمعیت ١٠ساله و بیشتر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (تابستان ١٣٩٦) ٠.٢ درصد افزایش داشته است. نرخ مشارکت اقتصادی برای مردان 58.6 درصد بوده حال آنکه این رقم نسبت به سال گذشته 0.3 درصد نزول کرده اما برای زنان تنها 13 درصد در جمعیت فعال اقتصادی بوده‌اند و مابقی غیر فعال. به بیان دیگر تنها 13 درصد زنان ایرانی در تابستان امسال شاغل یا جویای کار بودند و دیگر زنان ترجیح دادند وارد بازار کار نشوند. نرخ جمعیت فعال اقتصادی از نظرگاه‌های مختلف مورد برر سی قرار می‌گیرد چرا که این رقم نشان‌دهنده سهم مشارکت اجتماعی در تولید ناخالص داخلی است. به طبع در کشوری که نرخ مشارکت اقتصادی بالاتر است، افراد بیشتری درگیر تولید هستند یا به هر روی ارزش افزایی می‌کنند. این رقم برای کشورهای شمال اروپا میان 70 تا 80 درصد است اما در کشورهای منطقه برخی از کشورها مانند ترکیه 50 درصد از جمعیت‌شان از نظر اقتصادی فعال هستند. با این وصف همانطور که مرکز آمار هم نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی مردان در ایران نسبتا مناسب است اما سهم کم زنان در اقتصاد ایران از عواملی است که نرخ مشارکت اقتصادی آن‌طور که باید بالا نمی‌رود. هر چند باید این نکته را هم در نظر گرفت که اقتصاد ایران آمادگی ایجاد شغل برای 60 درصد جمعیت خود را هم ندارد و شاید این امر از جمله دلایل پایین ماندن نرخ جمعیت فعال اقتصادی باشد.

بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که درتابستان ١٣٩٧، بخش خدمات با ٤٩.٥ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش‌های صنعت با ٣١.٦ درصد و کشاورزی با ١٨.٩ درصد قرار دارند. در میان بخش‌های مختلف اقتصاد ایران تنها در بخش خدمات سهم اشتغال زنان بیش از مردان بوده است به‌گونه‌ای که 52.8 درصد اشتغال بخش خدمات را زنان از آن خود کرده‌اند حال آنکه این شاخص در بخش صنعت و کشاورزی حدود 25 درصد است. به بیان دیگر حوزه تولید کشور بسیار مردانه است اما در بخش خدمات این وضعیت متفاوت است. از جمله دلایل این مهم تمایل بیشتر برای استخدام زنان به عنوان فروشنده، منشی و بطور کلی کارهای دفتری است ولی در بخش تولید کارگران و کارمندان مرد برای کارفرمایان مناسب‌تر هستند. البته این تصویر در حالی به وجود آمده که زنان سهم بالایی در میان فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی و مهندسی دارند اما در این بخش‌ها هنوز بازار کار نتوانسته حضور آنها را بپذیرد.

نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٩ ساله حاکی از آن است که ٢٤.٩ درصد از فعالان این گروه سنی در تابستان ١٣٩٧ بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (تابستان١٣٩٦) ٠.٨ درصد افزایش یافته است.

  سهم دو سومی زنان دانشگاه رفته از بیکاری

بررسی سهم اشتغال ناقص نشان می‌دهد که درتابستان ١٣٩٧، ١٠.٠ درصد جمعیت شاغل، به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر و…) کم‌تر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ٤١.٠ درصد از شاغلین ١٠ ساله و بیشتر، ٤٩ ساعت و بیشتر در هفته کار کرده‌اند. به بیان دیگر بیش از دو میلیون و 400 هزار نفر از شاغلان کشور نیاز به انجام کار بیشتری دارند اما از یافتن آن ناکام مانده‌اند. این در حالی است که بیش از 11 میلیون نفر از شاغلان کشور بیش از 49 ساعت در هفته کار می‌کنند یعنی می‌توان آنها را جزو دو یا چند شغله‌ها هم در نظر گرفت. دستمزد ناکافی از عوامل اصلی حجم بالای افرادی است که ساعات بیشتری را در هفته کار می‌کنند تا بتوانند معیشت خود و خانواده را تامین کنند. همین امر از مهم‌ترین دلایلی‌ است که نرخ بیکاری در میان جوانان بالاتر برود چرا که کارفرمایان ترجیح می‌دهند با اشتغال پاره وقت که دستمزد کمتری دارد و استفاده از نیروی کار با تجربه‌تر چرخ اقتصادی واحد یا بنگاه خود را بچرخانند. رقم بیش از 11 میلیون نفری افرادی که کار اضافه در هفته انجام می‌دهند حاکی از آن است که چنانچه دستمزد کافی به کارگران و کارمندان پرداخت شود، خود به خود فضا برای اشتغال بیشتر فراهم می‌شود. باید توجه داشت سیاست‌های اشتغال‌زا در کشور عمدتا این مورد را نادیده می‌گیرد که دستمزد کافی از مهم‌ترین دلایل افزایش انگیزه و بالاتر بردن بهره‌وری نیروی کار در ایران است ولی در مقابل کارگری که در هفته کار اضافی انجام می‌دهد و فرصت فراغت کافی ندارد، با کاهش بهره‌وری دست و پنجه نرم خواهد کرد و همین امر می‌تواند کیفیت تولید یا خدمات را در اقتصاد ایران کاهش دهد. در شرایطی که به دلیل تحریم‌ها افق کشور رشد منفی اقتصادی را نشان می‌دهد استفاده از چنین حربه‌هایی می‌تواند تا حدودی از سیل بیکاری در کشور کم کند.

سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از کل اشتغال کشور تنها 23.8 درصد بوده ولی در مقابل سهم این بخش از بیکاری به 39.5 درصد رسیده است. به تعبیری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی سهم بالایی در میان بیکاران کشور دارند و به نوعی می‌توان ادعا کرد که یافتن کار برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی سخت‌تر است. در میان زنان سهم بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به رقم باور نکردنی 64.2 درصد بالغ می‌شود، یعنی حدود دو سوم زنان بیکار در ایران فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند و زنان با تحصیلات کمتر یک سوم بیکاران را تشکیل می‌دهند. مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌تر نسبت به بالا رفتن نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در کشور هشدار داده بود. براساس آماری که این مرکز منتشر کرده بود در سال 84 نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان 20 درصد بود ولی با گذشت یک دهه این رقم به 40 درصد و در سال 1396 به حدود 50 درصد رسیده که در نوع خود نگران‌کننده است.

  استان زنجان موفق در کاهش نرخ بیکاری

در میان استان‌های کشور بیشترین نرخ بیکاری به استان کرمانشاه تعلق گرفته است؛ در حالی که میانگین کشوری نرخ بیکاری 12.1 درصد است، در این استان، نرخ بیکاری به 16.4 درصد رسیده است و پس از آن نیز استان کهگیلویه و بویر احمد با نرخ بیکاری 15.5 درصد قرار دارد. از نکات جالب این آمار نرخ بیکاری بالا در دو استان صنعتی اصفهان و خوزستان است. در این دو استان نرخ بیکاری در حالی به 15 درصد رسیده که به دلیل وجود مراکز صنعتی مهم کشور در این استان‌ها این رقم جای شگفتی دارد. در اصفهان نرخ بیکاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 1.4 درصد رشد داشته و در خوزستان یک درصد که به نظر می‌رسد نوسانات قیمت ارز و افزایش نرخ تورم از عوامل مهم بالا رفتن نرخ بیکاری در این استان‌ها است.

استان تهران نیز نرخ بیکاری 13.3 درصدی را از خود به جای گذاشته که 1.6 درصد از میانگین کشوری بالاتر است. در استان تهران نرخ بیکاری ظرف یکسال گذشته 0.6 درصد بیشتر شده است. کمترین نرخ بیکاری کشور هم به دو استان زنجان و سمنان تعلق گرفته است که تنها 7.1 درصد بیکاری در آنها وجود داشته است. نرخ بیکاری سمنان نسبت به مدت مشابه سال گذشته 0.3 درصد بیشتر شده اما در زنجان نرخ بیکاری نسبت به تابستان 96 به مراتب بهبود یافته و از 9.4 درصد به 7.1 درصد رسیده که نسبت به نقاط دیگر کشور عملکرد مناسبی در کنترل و کاهش نرخ بیکاری در این استان مرکز کشور را نشان می‌دهد.