افزایش سرمایه بانک توسعه صادرات چقدر ضرورت دارد؟

بانک توسعه صادرات یا اگزیم‌‌بانک ایرانی به عنوان پشتیبان اعتباری صادرات ایران، چند ماه پیش وارد بیست و ششمین سالگرد فعالیت خود شد. به واسطه پایین‌تر بودن نرخ بهره این بانک از یک‌سو و شعبه‌محور نبودن بانک توسعه صادرات از سوی دیگر، منابع مالی این بانک نه از سوی سپرده‌گذاران که عمدتاً از محل تامین مالی دولتی، خطوط اعتباری بانک مرکزی و منابع صندوق توسعه ملی تامین می‌شود.

بررسی آمارها نشان می‌دهد که سرمایه اگزیم‌‌بانک ایرانی طی یک و نیم دهه گذشته با نرخ میانگین 5.7 درصد در سال افزایش یافته است و ارزش حقیقی آن در حال حاضر به بیش از شش برابر سال 1370 رسیده است. افزون بر این برخی از تحلیل‌های داخلی و بین‌المللی، بانک توسعه صادرات را به عنوان یکی از سالم‌ترین بانک‌های کشور معرفی کرده است.

به واسطه نقش تسهیل‌کننده این بانک در فرآیند صادرات و با توجه به قطعیت نیاز اقتصادی ایران به گسترش صادرات غیرنفتی و تکیه بر ارزآوری بخش خصوصی، افزایش توان مالی و بهبود چارچوب قانونی فعالیت این بانک اقداماتی است که می‌تواند در شرایط فعلی به تقویت پشتیبان اعتباری صادرات در کشور بینجامد به‌خصوص اینکه با بازگشت تحریم‌ها اثر گشایش‌های محسوس حاصل برای اگزیم‌‌بانک ایرانی در حال رقیق‌تر شدن است.

پشتیبان اعتباری تجارت بانک توسعه صادرات در ادبیات بانکداری در دسته بانک‌های اگزیم (EX-IM) یا بانک‌های توسعه‌دهنده صادرات و واردات شناخته می‌شود، به عنوان تنها بانک تخصصی و توسعه‌ای و مجری سیاست‌های دولت در امر تامین مالی و تسهیل صادرات کشور و گسترش مبادلات تجاری بین‌المللی، تلاش می‌کند با اتکا به نیروی انسانی خود و استفاده از سرمایه دولت و سایر منابع مالی و بهره‌گیری از استانداردها، روش‌ها و فناوری‌های نوین بانکداری، انواع خدمات بانکی و بیمه‌ای را به صادرکنندگان کالاها و خدمات ارایه دهد.

در نظام بانکداری ایران که سهم عمده تامین مالی بر دوش نظام بانکی قرار دارد و بازارهای ثانویه برای پشتیبانی از بخش واقعی اقتصاد به عمق کافی نرسیده‌اند تامین منابع برای پشتیبان مالی و اعتباری از صادرات و واردات کشور بطور ویژه‌ای بر دوش «اگزیم‌بانک ایران» یعنی بانک توسعه صادرات قرار دارد.

بنابراین می‌توان گفت که رابطه مستقیمی بین توان فنی و سرمایه‌ای بانک توسعه صادرات و هارمونی تجاری کشور برقرار است. بر مبنای آمارهای موجود بانک توسعه صادرات ایران طی سال گذشته بالغ بر شش هزار میلیارد تومان و طی سه ماهه ابتدایی سال جاری در حدود 1.5 هزار میلیارد تومان اعتبار به بازرگانان ایرانی پرداخت کرده است. با کنار رفتن تحریم‌ها در سال گذشته بانک توسعه صادرات که سابقه همکاری بانکی با بیش از 100 کشور مختلف را دارد، نقش به مراتب پررنگ‌تری نسبت به گذشته‌ در اقتصاد ایران ایفا کرد.

هرچند خروج ترامپ از برجام ابهاماتی را برای کل اقتصاد ایران و بالاخص صنعت بانکداری کشور پدید آورده است، اما احتمال همکاری‌‌ها و خطوط ارتباطی مالی جدید کشور با سایر اعضای توافق هسته‌ای، امیدواری‌ها را نسبت به حداقل حفظ وضعیت کنونی تقویت کرده است و می‌توان انتظار داشت که صنعت بانکداری از خطوط جدید بتواند استفاده بهینه را برده و مشکلات احتمالی را دور بزند.

وضعیت سرمایه‌ای اگزیم‌بانک ایران

بخش قابل توجهی از منابع بانک‌های کشور در حال حاضر از سوی سپرده‌گذاران تامین می‌شود اما بانک توسعه صادرات که در حال حاضر در حدود 40 شعبه در کشور دارد به واسطه شعبه‌محور نبودن نمی‌تواند مانند سایر بانک‌های دولتی و خصوصی از منابع حاصل از سپرده‌گذاری بهره‌مند شود به‌خصوص اینکه به نظر می‌رسد نرخ سود سپرده‌گیری این بانک در سال‌های اخیر کمتر از نرخ‌های جذاب ارایه‌شده در جنگ پولی بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری بوده است. پس سپرده‌گذاران هم دسترسی کمتری به شعب و هم به احتمال فراوان تمایل کمتری به سپرده‌گذاری در این بانک دارند. بنابراین بخش قابل توجهی از منابع مورد نیاز برای فعالیت بانک توسعه صادرات به عنوان پشتیبان رشد تجاری کشور، باید از محل منابع عمومی کشور تامین شود.

می‌توان گفت که اتکای مالی بانک توسعه صادرات ایران عموماً بر تامین بخشی از منابع مالی از سوی دولت، خطوط اعتباری بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی قرار دارد. این بانک در سال گذشته از منابع صندوق توسعه ملی رقمی در حدود 800 میلیارد تومان جذب کرده است.