احیای شعار مائویستی «خودکفایی» در چین

گروه جهان| طلا تسلیمی|

شی جین‌پینگ رییس‌جمهوری چین، اخیرا با اشاره به دشواری‌های جدید در دستیابی به فناوری خارجی، شعار قدیمی مائوئیستی «خودکفایی» را احیا کرده است تا شرکت‌های دولتی کشورش را به ساخت تجهیزات پیشرفت‌های ترغیب کند که در حال حاضر از خارج وارد می‌شوند. شی جین‌پینگ سعی دارد در میانه عقب‌نشینی امریکا به سمت حمایت‌گرایی، چین را به قهرمان جهانی شدن تبدیل کند؛ اما احیای شعار «خودکفایی» بیشتر بر اهمیت سیاست‌های تجاری برای تغییر شکل زنجیره‌های تامین جهانی تاکید دارد. به‌نوشته فایننشال تایمز، وزارت بازرگانی ایالات متحده اوایل امسال شرکت‌های امریکایی را از فروش قطعات به شرکت «زد تی ای» که یک شرکت تولیدات تجهیزات مخابراتی چینی است، باز داشت؛ اگرچه این تحریم پس از مدتی لغو شد، اما نتیجه‌اش این بود که آسیب‌پذیری چین را در برابر چنین تحریم‌هایی آشکار کرد.

شی جین‌پینگ سپتامبر در دیدار از شرکت تولیدات تجهیزات و ماشین‌آلات معدن «اولین صنایع سنگین چین» در سفر به استان هِیلانگجیانگ در شمال شرقی کشور به کارگران گفت: «دستیابی به فناوری پیشرفته و فناوری کلیدی در سطح بین‌المللی دشوار و دشوارتر می‌شود. یک‌جانبه‌گرایی و حمایت‌گرایی تجاری افزایش یافته و ما را وادار کرده است تا در مسیر خودکفایی گام‌برداریم.»

مساله جالب این بود که تلویزیون مرکزی چین ویدیوی اظهارات شی‌ جین‌پینگ را برای نمایش در برنامه اخبار شامگاهی ویرایش و بخش اول اظهارات او را حذف کرد. در نسخه بین‌المللی روزنامه «پیپلز دیلی» که سخنگوی حزب کمونیست به شمار می‌رود نیز حذفیات مشابهی صورت گرفت. برخی از ناظران سیاسی در تفسیر این اصلاحات، آنها را منعکس‌کننده نگرانی مسوولان تبلیغاتی دانستند مبنی بر اینکه اظهارات شی جین‌پینگ می‌تواند به مثابه اعتراف او به استفاده چین از مالکیت مشترک اجباری شرکت‌ها خارجی و دزدی برای دستیابی به مالکیت معنوی خارجی همانطور که کاخ سفید و دیگر منتقدان ادعا می‌کنند، انگاشته شود.

انتخاب شرکت «اولین صنایع سنگین چین» به عنوان پس‌زمینه‌ای برای سخنرانی شی‌ جین‌پینگ هم اهمیت نمادیم دارد. این شرکت در سال 1954 با کمک اتحاد جماهیر شوروی و به عنوان بخشی از اولین برنامه پنج ساله چین تاسیس شد. این برنامه که پیش‌نویس یک برنامه‌ریزی اقتصادی به سبک و سیاق شوروی بود، مبارزه‌ای طولانی علیه ایالات متحده را پس از جنگ دو کره، ترسیم می‌کرد. مجسمه بزرگ مائو زدونگ هنوز هم در مقابل دفاتر اصلی این کارخانه قابل مشاهده است. شی جین‌پینگ درخواست خود را برای «خودکفایی» بار دیگر در دیدن از شرکت تولیدات تجهیزات «گری الکتریک» در استان گواندونگ تکرار کرد.

وندی لوترت دانشجوی پست دکترا در علوم سیاسی چینی در دانشگاه‌های کلمبیا و هاروارد و یکی از نویسندگان گزارش «آسیا سوسایتی» درباره شرکت‌ها با مالکیت دولتی، در این باره گفت: «اظهارات شی جین‌پینگ با احیای مفهوم مائوئیستی خودکفایی نشان‌دهنده این مساله است که شرکت‌های دولتی با پیشقدم شدن در تلاش‌ها برای دستیابی به برتری در فناوری‌های کلیدی، نقشی قابل‌توجه و حتی برجسته‌تر از گذشته ایفا خواهند کرد.»

واژه خودکفایی در دوران مختلف تاریخی حکومت حزب کمونیست در چین برای اشاره به معانی گوناگونی به کار رفته است. مائو در دوران انقلاب فرهنگی از این واژه برای دفاع و حمایت از جدایی چین از سرمایه‌داری استثمارگر و نیروهای غربی، استفاده کرد. اما دنگ شیائوپینگ و دیگر اصلاح‌طلبان بعدها بار دیگر از این واژه برای ترغیب به معنای اتحاد بیشتر با اقتصاد جهانی استفاده کردند.

برنامه دولت چین موسوم به «ساخت چین 2025» که در سال 2015 و با هدف ترغیب به « نوآوری بومی» در بخش‌های کلیدی مانند نیمه هادی‌ها و وسایل نقلیه الکتریکی معرفی شد، نشان می‌دهد که حزب کمونیست خیلی قبل‌تر از تحریم‌های ایالات متحده علیه «زد تی ای» و جنگ تعرفه‌ای واشنگتن و پکن به کاهش وابستگی به فناوری خارجی متمایل بوده است.

بطور عمده، ملاحظات اقتصادی انگیزه اصلی چین برای اجرای این طرح محسوب می‌شود چراکه شرکت‌های چینی را قادر می‌سازد در صنایع نوظهور به رقابت در سطح جهانی بپردازند. این طرح همچنین هزینه‌های پرداختی به گروه‌های خارجی برای واردات قطعات و هزینه‌های حق امتیاز را کاهش می‌دهد. اما اکنون اقدام شی جین‌پینگ در احیای شعار «خودکفایی» نشان می‌دهد که تلاش‌های چین برای چیره‌دستی در فناوری پیشرفته از نظر ژئوپولیتیک نیز اهمیت بسزایی پیدا کرده است.

این مساله همچنین یکی از عواقب ناخواسته اقدامات امریکا در کنترل بر صادرات و محدودیت‌ها بر سرمایه‌گذاری خارجی به شمار می‌آید که با هدف دور نگه داشتن فناوری کلیدی از دست چینی‌ها به اجرا در آمد. کرگ آلن، رییس شورای بازرگانی ایالات متحده و چین در واشنگتن، گفت: «ایالات متحده کنترل صادراتی را یک اقدام مرتبط با امنیت ملی می‌داند. اما این سیاست سبب شده است که چین یک سری سیاست‌های صنعتی را با هدف الگوبرداری از همان فناوری‌ها به صورت بومی به اجرا درآورد تنها به این دلیل که ما فناوری‌های خود را به آنها نمی‌فروشیم. بدین‌ترتیب، می‌توان گفت یک تناقض داخلی بین این دو نقطه (هدف امریکا از سیاست‌ها و عواقب ناخواسته آنها) وجود دارد.»