دسامبر؛ دوربرگردان تولید نفت

گروه‌ انرژی|علیرضاکیانی|

روز یکشنبه، یازدهمین نشست کمیته نظارتی اوپک و غیراوپک در حالی در ابوظبی برگزار شد که جمعه هفته گذشته، قیمت طلای سیاه برای دهمین روز متوالی سقوط کرد تا رکورد طولانی‌ترین روند نزول قیمت در 34 سال اخیر جابه‌جا شود. این روند مختصر به 10 روز اخیر نبود و در 5 هفته گذشته قیمت نفت از رکوردهای 4 ساله، 20 درصد ریزش داشته است. با وجود اینکه گزارش کمیته نظارتی تغییر استراتژی اوپک‌پلاس نسبت به تحولات بازار را خواستار شده اما دستورالعمل مشخصی را برای کاهش تولید ارایه نکرده است. عربستان اما به پیشواز مازاد عرضه در بازار نفت رفته و نه تنها از نیاز به کاهش روزانه 1 میلیون بشکه‌ای تولید اوپک‌پلاس سخن گفته، بلکه خبر کاهش 500 هزار بشکه‌‌ای تولید خود تا ماه دسامبر را اعلام کرده است. در بازار جهانی نفت، قیمت برنت نیز روز گذشته به این خبر واکنش نشان داد و بیش از 1 درصد افزایش قیمت را تجربه کرد.

بازار نفت «آبستن فرو افتادن به ورطه مازاد عرضه» است. این جمله آغازین گزارش سی‌ان‌بی‌سی از اوضاع دنیای نفت در روز گذشته بود. ارزیابی کمیته نظارتی تولید‌کنندگان متحد نفت یا اوپک پلاس نشان می‌دهد که «تولید نفت خام در جهان در حال افزایش است اما رشد تقاضا با این روند همراهی نمی‌کند». گزارش مذکور روز یک‌شنبه منتشر شد.  کمیته متشکل از چندین عضو سازمان کشورهای تولیدکننده نفت، اوپک و سایر صادرکنندگان اعلام کرده که شاید نیاز باشد تا «20 کشور تولیدکننده دور تازه‌ای از کاهش تولید را برای حفظ توازن بازار نفت آغاز کنند». اعلامیه کمیته نظارتی در حالی منتشر شد که افزایش عرضه و دورنمای تاریک تقاضا به کاهش چشمگیر قیمت نفت در 1 ماه اخیر و ورود بازار نفت به فاز «ریسک‌گریز» منجر شده است.

کمیته نظارتی اوپک و غیراوپک، پایبندی تولیدکنندگان حاضر در توافقنامه کاهش عرضه نفت را ۱۰۴ درصد اعلام کرده است. سی‌ان‌بی‌سی در تحلیل خود آورده است که اعلامیه کمیته نظارتی در تلاش است تا بستر ایجاد توافقی برای کاستن از حجم تولید را پیش از نشست رسمی اوپک در ماه میلادی آتی را فراهم آورد.

  صحنه‌چینی یک توافق جدید؟

اوپک و گروهی از تولید‌کنندگان نفت از جمله روسیه در ژانویه سال 2017 عملیات اجرایی کاهش تولید نفت را آغاز کردند. هدف از این اقدام رفع اشباع در بازار و از میان برداشتن مازاد عرضه‌ای بود که قمیت نفت را از حدود بشکه‌ای 100 دلار در سال 2014 به زیر قیمت 30 دلار در هر بشکه در سال 2016 رسانده بود. در ماه ژوئن سال جاری و بعد از اینکه معلوم شد که التزام امضاکنندگان توافق کاهش تولید به بیش از 100 درصد رسیده و قیمت‌ها نیز به رکورد سه‌ونیم ساله خود رسیده‌اند، اتحاد میان اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش به رهبری مسکو موافقت کرد تا میزان کاهش تولید را تسهیل کرده و حدود 1 میلیون بشکه عرضه خود را افزایش دهد.

از آن‌ زمان به بعد، 3 تولیدکننده سنگین‌وزن دنیای نفت یعنی ایالات‌متحده، روسیه و عربستان رکورد تولید خود را شکستند. در همین‌ مدت، تنش‌ها میان چین و امریکا بر سر وضع تعرفه از سوی واشنگتن بر کالاهای چینی بالا گرفته، نرخ‌های بهره افزایش یافته و بسیاری از کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور شاهد نوسان شدید نرخ ارز خود بوده‌اند. موارد فوق در کنار یکدیگر، دورنمای رشد اقتصاد جهانی و میزان تقاضا برای نفت را مغشوش کرده است.

در ماه گذشته، کمیته مسوول نظارت بر میزان وفاداری امضاکنندگان توافق به سهمیه‌های تولید، اعلام کرد که شاید اوپک‌پلاس در آینده مجبور به «تغییر مسیر» شود و دوباره تولید نفت خام را کاهش دهد. روز یکشنبه نیز، همین کمیته گفت که وضعیت کنونی «ایجاب می‌کند تا برای ایجاد توازن در بازار نفت استراتژی‌های جدیدی اتخاذ شود».

در گزارش جدید کمیته وزارتی مشترک نظارت آمده است که این «کمیته با بررسی وضعیت فاندامنتال عرضه و تقاضای نفت خام در بازار جهانی و با درنظر گرفتن عدم‌قطعیت‌های موجود دریافته است که در سال 2019 عرضه نفت از میزان نیاز جهانی پیشی خواهد گرفت». گزارش نهاد نظارتی اوپک‌پلاس در ادامه آورده است: «همچنین، کمیته متوجه شده است که کم‌فروغ شدن افق‌های رشد اقتصادی جهانی و وجود عدم قطعیت‌های بازار، ممکن است تبعاتی برای تقاضای نفت در سال 2019 به همراه داشته باشد و در نهایت به افزایش شکاف میان عرضه و تقاضای نفت منتهی شود».

خالد الفالح دیروز یعنی یک روز پس از نشست کمیته نظارتی اوپک و غیراوپک، در کنفرانس آدیپک در ابوظبی گفت که بر اساس بررسی‌های و تحلیل‌های سازمان کشورهای تولیدکننده نفت، اوپک و 10 متحدش نیاز دارند تا تولید خود را نسبت به سطح تولید اکتبر 1 میلیون بشکه کاهش دهند تا از خطر اشباع در ابتدای سال 2019، جلوگیری شود. وی همچنین با اذعان به «عدم توصیه مشخص کمیته نظارتی برای کاهش تولید» گفت که تا زمان برگزاری نشست وزرای اوپک در تاریخ 6 و 7 سپتامبر در وین، شرایط بازار احتمالا دستخوش تغییر شود».

وزیر انرژی عربستان اضافه کرد: «ما منعطف خواهیم بود. فروض بسیاری هستند که احتمالا طی 2 تا 3 هفته آتی تغییر کنند». با وجود این وی اعلام کرد که اوپک و متحدانش «هر آنچه لازم باشد» را برای حفظ توازن بازار انجام خواهند داد. اس‌اند‌پی گلوبال پلاتس در گزارش خود از این کنفرانس و نشست نظارتی اوپک نوشت که از قرار، عربستان خود می‌خواهد پیشتاز ماجرای کاهش تولید باشد.

  عربستان خودسری نمی‌کند

عربستان سعودی، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در اوپک و بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در جهان قصد دارد تا عرضه نفت خود را تا 500 هزار بشکه در روز تا ماه سپتامبر کاهش دهد. خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان این اظهارات را روز یک‌شنبه و پس از پایان نشست کمیته نظارتی با سی ان بی‌سی مطرح کرد. او با اشاره به این‌موضوع عنوان کرد:  ماه گذشته بازار با «واکنشی هیجانی» قیمت نفت را تا حدی افزایش داد که رکورد 4 ساله قیمت جابه‌جا شد.« وی در ادامه متذکر شد که بیشتر از 20 درصد کاهش قیمت طی 5 هفته اخیر نشان از این دارد که «حالا سرمایه‌گذاران نیز، به نحوی دیگر، نسبت به این مساله واکنشی هیجانی نشان می‌دهند».

با این همه، وزیر نفت عربستان با اعلام اینکه عربستان «قصد گرفتن تصمیمات خودسرانه در بازار نفت را ندارد» تلاش کرد تا بازار‌های جهانی نفت را آرام کند. وی روز گذشته در کنفرانس ادیپک گفت: «عربستان سعودی خودسرانه دست به کاهش تولید دست نخواهد زد. در ماه دسامبر، با افزایش عرضه از سوی دیگر تولیدکنندگان نفت، من فکر می‌کنم که مشتریان روند افزایش حجم ذخایر را متوقف کنند. تقاضای آنها در دسامبر در حدود نیم میلیون بشکه نسبت به نوامبر کاهش خواهد یافت. ما هم با این مسیر همراهی خواهیم کرد چرا که نمی‌خواهیم حجم ذخایر نفت افزایش یابند».

روند وقایع در بازار نفت در روز دوشنبه واکنشی چشمگیر به طرح مساله کاهش تولید نشان داد. رویترز در گزارش روزانه خود از بازار نفت نوشت که قیمت‌ها روز دوشنبه تحت تاثیر خبر کاهش صادرات عربستان در ماه دسامبر، بیش از 1 درصد افزایش یافت. به گزارش این خبرگزاری، قیمت نفت خام دریای شمال در بازار لندن در ساعت 9: 24 صبح، با افزایشی 92 سنتی، بشکه‌ای 71 دلار و 10 سنت معامله شد. بهای قراردادهای آتی نفت خام امریکا، وست‌تگزاس‌اینترمدیت نیز 50 سنت افزایش یافت و هر بشکه از آن 60 دلار و 69 سنت به فروش رسید.

پیتر کرنان، تحلیلگر انرژی در مجله اکونومیست درباره تحولات اخیر در بازار نفت گفت: «پس از اینکه قیمت‌های نفت طی یک ماه گذشته در نتیجه افزایش عرضه نفت خام به خصوص از سوی امریکا، روسیه و عربستان سعودی حدود ۲۰ درصد کاهش پیدا کرد، اوپک به خنثی کردن ریسک‌های نزولی متمرکز شده است و عربستان سعودی پا پیش گذاشته و اعلام کرده صادراتش را کاهش خواهد داد».

بر اساس گزارش رویترز، یک نگرانی بزرگ برای عربستان سعودی و سایر تولیدکنندگان خاورمیانه‌ای اوپک، افزایش تولید امریکا است. طبق آمار شرکت بیکر هیوز، شمار دکل‌های حفاری نفت امریکا هفته گذشته ۱۲ حلقه افزایش یافته و به ۸۸۶ حلقه رسید که منعکس‌کننده رشد بیشتر تولید این کشور در آینده است.

  ساز مخالف مسکو؟

صدای مسکو اما، در استقبال از کاهش تولید به اندازه عربستان رسا نبود. وزیر انرژی روسیه، الکساندر نواک در نشست مشترکی که با همتای سعودی خود روز یک‌شنبه برگزار کرد گفت که هنوز قانع نشده است که در سال 2019 بازار نفت دچار مازاد عرضه خواهد شد اما با این همه، احتمال کاهش تولید نفت از سوی اوپک‌پلاس را «بالا» ارزیابی می‌کند. الکساندر نواک، روز یک‌شنبه اظهار کرد: «پیش‌بینی‌ها از مازاد عرضه بازار در اوایل سال ۲۰۱۹ از یک تا ۱.۴ میلیون بشکه در روز متغیر است. این به معنای آن است که ائتلاف اوپک و غیراوپک متشکل از ۲۵ کشور احتمالا ناچارند افزایش تولید یک میلیون بشکه در روز که در ماه ژوئن با آن موافقت کرده بودند را معکوس کنند».

با وجود این، وزیر انرژی روسیه از اظهارنظر قطعی در مورد سیاست کشور متبوعش در روزهای آتی در بازار نفت اجتناب کرد. وی در نشست کمیته نظارتی گفت: «ما به زمان بیشتری برای ارزیابی وضعیت نیاز داریم. روسیه به تعهداتش در هر توافق تولیدی که به نفع این کشور باشد عمل خواهد کرد، اما بسیاری از شرکت‌های نفتی روسیه مشتاق هستند تولید خود را افزایش دهند و از همین حالا این پرسش را مطرح کرده‌اند که چه میزان باید تولید خود را کاهش دهند؟» تولید روسیه اخیرا به 11 میلیون و 400 هزار بشکه در روز افزایش پیدا کرده است و هم‌اکنون این کشور بعد از ایالات‌متحده بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام در دنیا است. همین‌طور، روسیه در کنار عربستان سعودی، نقشی اساسی در ایجاد اتحاد نفتی اوپک‌پلاس ایفا کرده است.

  غایبان پرهیاهو

قیمت نفت خام در ابتدای ماه اکتبر به بالاترین میزان خود از سال 2014 به این سو رسید. عامل اصلی پشت این افزایش قیمت، نگرانی‌ها درباره تاثیر تحریم‌های ایالات‌متحده روی صادرات نفت ایران و تبعات آن برای طرف عرضه در بازار نفت جهانی بود. یک هفته پیش، تحریم‌های نفتی ایران به مرحله اجرا گذاشته شد اما ترامپ به 8 مشتری اصلی نفت ایران اجازه داد تا برای 180 روز به واردات نفت از سومین تولیدکننده بزرگ اوپک ادامه دهند. در مباحث مطرح شده در نشست‌ روز یک‌شنبه کمیته نظارتی و کنفرانس روز دوشنبه صحبت چندانی از ایران وایالات‌متحده به میان نیامد اما انتظار می‌رود که مباحث مربوط به تاثیر تحریم‌های ایران بر بازار جهانی و واکنش‌ها رییس‌جمهور امریکا به احتمال کاهش عرضه نفت و افزایش قیمت آن تا پیش از نشست وزرای اوپک‌پلاس در وین بیشتر به میان آیند.

باب دادلی مدیرعامل شرکت بى‌پی دیروز در حاشیه کنفرانس آدیپک ابوظبی در تحلیل وقایع روزهای اخیر در بازار نفت به خبرنگار بلومبرگ گفت: « موضوع کاهش عرضه نفت خام ایران عدم اطمینانی بزرگ را برای بازار نفت خام ایجاد کرده بود، با از بین رفتن این نااطمینانی به دنبال معاف شدن 8 مشتری نفتی ایران از تحریم‌ها، بازار در این جنبه واکنش نشان داد قیمت‌ها آماده این شده بودند که با کمبود عرضه ایران مواجه شوند اما این اتفاق نیفتاد و در نتیجه روند کاهشی آغاز شد. موضوع ساده است». او همچنین تاکید کرد که عربستان در حال تلاش به «شکل» دادن به قیمت نفت است.