ابهام در آینده روابط تهران- ریاض
گروه ایران|
پیام تهران به ریاض مذاکره مستقیم است؛ اما از آن سو تنها پیام خصم مخابره می‌شود. داستان هم روشن است، ایران از مذاکره یک برد-برد می‌خواهد، مانند آنچه در برجام به دست آورده بود، اما سعودی‌ها چنین نمی‌خواهند؛ چراکه آرزوهای دیگری دارند. نشستن بر جایگاه «قدرت اول منطقه» آرزوی سعودی‌ها است، آرزویی که برآورده شدنش یک ایران ضعیف می‌خواهد که مانع یکه تازی آل‌سعود نشود. برای همین است که عربستان سیاست کشاندن درگیری‌های قومی و مذهبی به داخل ایران را در پیش گرفته است. این را هم نه در لفافه یا پنهان که اعلام عمومی کرده است. وزیر دفاع عربستان گفته بود که «تلاش خواهیم کرد که نبرد را به سوی آنها بکشانیم، به داخل ایران، نه عربستان سعودی.» عملیات گروه‌های تروریستی در ایران هم حرف‌های مقام سعودی را تایید می‌کند؛ چنانکه یکی دو سالی است گروه‌های تروریستی در ایران فعال‌تر از قبل شده‌اند، یک‌روز به بهارستان حمله می‌کنند و نقشه به خون کشیدن خانه ملت را می‌کشند، روز دیگر هم به رژه‌ای نظامی در اهواز حمله می‌کنند.
ادعای سعودی ها
سعودی‌ها می‌گویند درگیری را به داخل ایران می‌کشانند تا به ادعای خود از سیاست ایران برای قرارگیری در مرکز ثقل دنیای اسلامی جلوگیری کنند. این ادعای محمد بن سلمان ولیعهد سعودی است. او از روزی که در عربستان به قدرت رسیده، سیاستش را بر پایه خصم با ایران بنا نهاده است. وقتی هم که از او درباره مذاکره با ایران پرسیده می‌شود، این اتفاق را غیرممکن می‌داند. بن سلمان مدعی بود دلیل عدم مذاکره با ایران، عقاید افراط‌گرایانه تهران است که معتقد است باید با تسلط برای کشورهای اسلامی، زمینه ظهور حضرت مهدی(عج) را فراهم کند. او در ادعایی دیگر گفته بود که «می‌دانیم که یکی از هداف رژیم ایران رسیدن به مرکز ثقل عالم اسلام یعنی مکه است اما ما منتظر نمی‌مانیم تا آنان جنگ را به داخل خاک سعودی بکشانند بلکه تلاش ما این است که این نبرد در طرف آنان، داخل ایران روی دهد نه در عربستان سعودی.»
سعودی‌ها حضور نظامی در یمن و کشتار مردم این کشور را هم با همین بهانه توجیه می‌کنند. آنها مدعی هستند ایران از حوثی‌ها حمایت می‌کند و برنامه‌اش این بوده که با ساقط کردن حکومت قانونی یمن و استقرار یک حکومت وابسته به خود در آن کشور، زمینه گسترش حضور داعش در یمن را فراهم آورد تا از آنجا بتوانند امنیت عربستان سعودی را مورد تهدید قرار دهد.
گفت‌وگوی سیاسی جایگزین رفتارهای خصمانه
ادعاهایی که مقامات ایران آن را قویا رد می‌کنند. سیاست جمهوری اسلامی هم خلاف ادعای سعودی‌ها را نشان می‌دهد، چنانکه از روز آغازین درگیری‌ها در یمن، ایران پیشنهاد راه‌حل سیاسی داد؛ چنانکه برای سوریه هم همین پیشنهاد را داشت. محمد جواد ظریف که ریاست دستگاه دیپلماسی ایران را در دست دارد بازهم پیشنهادش همین است. هم برای یمن، هم برای سوریه و هم برای رابطه با عربستان. او به تازگی در گفت‌وگو با روزنامه قطری «العربی الجدید» این موضع ایران را تکرار کرده است. او در پاسخ به سوالی در رابطه با مذاکره با عربستان گفته است: «برای عادی‌سازی روابط با عربستان هیچ مشکلی نداریم و این مساله به ریاض باز می‌گردد و به بازنگری در رفتار آنها که می‌تواند تنش منطقه را کاهش دهد، باز می‌گردد، همه این سیاست‌هایی که ایران، سوریه، عراق، قطر و یمن را هدف قرار داده است از سوی عربستان است نه ایران.»
وزیر امور خارجه ایران به گزارش روزنامه نیویورک تایمز مبنی بر تلاش مقامات سعودی برای ترور مقامات ایرانی از جمله سردار قاسم سلیمانی هم واکنش نشان داده و اعلام کرده که تهران از این برنامه سعودی‌ها اطلاع داشته است. به گفته ظریف این سیاست‌های عربستان جدید نیست و ایران از آن مطلع بوده است. وزیر خارجه ایران معتقد است «عربستان تلاش می‌کند که سلطه خود را تحمیل کند و اخبار اخیر تمام ادعاهایی که می‌گویند ایران فعالیت‌هایی علیه ریاض انجام می‌دهد را نقض و عکس آن را ثابت می‌کند، عربستان است که از ایجاد تنش حمایت می‌کند تا ایران را هدف قرار دهد.»
شایعات مذاکره محرمانه
اما ناظران اعتقاد دارند ناکامی در جنگ یمن و به تازگی رسوایی قتل جمال خاشقجی که سعودی‌ها را با فشار بین‌المللی روبرو ساخته، احتمالا آنان را مجبور به تغییر در سیاست‌هایشان می‌کند. چنانکه برخی رسانه‌های عرب مدعی هستند عربستان برای مذاکره با ایران، دست‌کم درباره بحران یمن پیش‌قدم شده است. این را یک سایت مصری مدعی شده بود. سایت «خلیج آنلاین» ادعا کرد که طی هفته‌های گذشته «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه عربستان با هدف دستیابی به تفاهم با ایران تماس‌های سری با این کشور برقرار کرده است. این سایت خبری به نقل از یک منبع دیپلماتیک عالیرتبه نوشته بود که «الجبیر در تماس‌های خود با ایران راجع به برخی مسائل منطقه‌ای از جمله موضوع یمن گفت‌وگو
کرده است.»
اگرچه مقامات سعودی واکنشی به این خبر نداشتند، اما در ایران این خبر تایید نشد. هرچند مقامات وزارت خارجه سعی کردند با جملات تردید آمیز نسبت به این خبر واکنش نشان دهند. تا آنجا که ظریف در واکنش به این خبر آن را تکذیب نکرد؛ اما گفت که در رابطه با صحت این موضوع هیچ اطلاعی ندارد. در عین حال او افزود که «به نظر این مساله ممکن نیست.»
حال باید دید سعودی‌ها چه واکنشی به موضع سیاسی ایران نشان می‌دهند، موضعی که از برقراری روابط سیاسی میان دو کشور و همکاری کشورهای منطقه حمایت می‌کند. این موضع سیاسی ایران تا آنجاست که ظریف پس از فروپاشی خلافت داعش در سوریه و عراق مجددا طرح همکاری‌های منطقه‌ای را به روزرسانی کرد و به عنوان مثال در مقاله‌ای که در تاریخ بهمن ماه سال گذشته در روزنامه «ینی شفق» ترکیه نوشت، برای چندمین بار پیشنهاد ایجاد یک «مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای در خلیج‌فارس» را تکرار کرد.
