حفره انرژی

مجید اعزازی|

دبیر گروه راه و شهرسازی|

 برخلاف توصیه‌های مکرر اغلب نمایندگان مجلس، کارشناسان اقتصادی و رسانه‌ها بر اصلاح فوری قیمت حامل‌های انرژی، آنگونه که رییس سازمان برنامه و بودجه کشور اعلام کرده است، حامل‌های انرژی در لایحه بودجه ۹۸ گران نمی‌شود. مساله‌ای که به عدم تعادل‌های اقتصاد ایران دامن می‌زند و رانت بهره مندی از سوخت حدود 8 هزار تومان را به جیب سه دهک بالایی جامعه سرریز می‌کند، البته به هزینه فشار مضاعف بر اقشار آسیب پذیر! عدم اصلاح قیمت حامل‌های انرژی همچنین زمینه‌های قاچاق روزانه 200 میلیارد تومان سوخت به کشورهای همسایه را هم فراهم می‌آورد و به سوء مصرف و اتلاف انرژی نیز دامن می‌زند. این در حالی است که به گفته یک مقام مسوول، دولت روزانه 70 میلیون دلار یارانه سوخت پرداخت می‌کند.  در این حال، مشخص نیست، چرا دولت از اصلاح قیمت سوخت و تخصیص درست و دقیق درآمدهای ناشی از آن به گروه‌های هدف امتناع می‌کند؟ البته این تصور وجود دارد که دولت به دلیل نگرانی از پیامدهای اجتماعی- اقتصادی این کار، از آن طفره می‌رود. اما این مساله‌ای است که پیش از این در سال 88 تجربه شده و دولت می‌تواند با اطلاع‌رسانی و توضیح شرایط به مردم از این نگرانی به سادگی عبور کند. در همین حال، برخی از کارشناسان مدیران ارشد دولت را مانع اصلاح قیمت‌های سوخت می‌دانند و برخی نیز بحران تئوریک دولت در انجام امور اقتصادی را مانع اصلاحات ساختاری اعلام می‌کنند. اما هیچ یک از این موانع، برای مردمی که در تنگنای اقتصادی زندگی می‌کنند، توجیه‌کننده بی‌توجهی دولت به این مساله نیست. و تاسف بر انگیزتر این است که دولت نه تنها به توصیه‌ها توجه نمی‌کند که حتی تاکنون حاضر به ارایه توضیح در این باره نشده است. قیمت حامل‌های انرژی، البته روی میزان مصرف انواع سوخت و همچنین اتلاف آنها نیز اثرگذار است و عاملی کلیدی به شمار می‌رود.‌ به گونه‌ای که هر چقدر قیمت حامل‌ها کمتر باشد، میزان سوء مصرف و اتلاف آنها افزایش خواهد یافت. محسن دلاویز، مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت دیروز در گفت‌وگو با یک روزنامه دولتی، ‌آخرین آمارهای مرتبط به این مساله را اعلام کرده است. به گفته او، در سال 1395، میزان کل تولید انرژی، بیش از 9 میلیون بشکه معادل نفت خام در روز بوده که از این میزان، بطور متوسط نزدیک به 5.5 میلیون بشکه معادل نفت خام در روز وارد سیستم عرضه انرژی اولیه شده است. از مقدار انرژی ذکر شده، پس از کم کردن تلفات نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌های نفت و گاز و همچنین سیستم‌های انتقال و توزیع در سطح انرژی ثانویه، روزانه مقدار 3.7 میلیون بشکه معادل نفت خام انرژی تحویل سیستم تقاضا یا همان مصرف‌کنندگان نهایی شده است. میزان اختلاف در ارقام ارایه شده، حاکی از تلفات سیستم عرضه انرژی کشور معادل روزانه 2.1 میلیون بشکه معادل نفت خام است. به گفته او، وضعیت شاخص مصرف در بخش خانگی به عنوان بزرگ‌ترین بخش مصرف‌کننده انرژی، حدود ۳ برابر متوسط جهانی یعنی ۱۶۰ کیلووات ساعت به ازای هر متر مربع در سال است.در بخش صنعت نیز به عنوان دومین بخش مصرف‌کننده انرژی روزانه ۹۰۰ هزار بشکه معادل نفت خام انرژی مصرف می‌شود. در بخش حمل و نقل به عنوان سومین بخش مصرف‌کننده نیز، روزانه ۸۷۰ هزار بشکه معادل نفت خام انرژی در سال ۱۳۹۰ مصرف شده است که با سطح استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. در چنین شرایطی، بی‌گمان اصلاح قیمت انرژی نه تنها یکی از اولویت‌های اقتصاد ایران به شمار می‌رود که اصلی اجتناب ناپذیر است. امید که دولت تا پیش از تقدیم لایحه بودجه سال آینده در این زمینه تغییر رویکرد دهد.