بارقه در آسمان خط لوله صلح
وزیر نفت ایران از «غلام سرورخان» برای سفر به تهران دعوت کرده است
گروه انرژی|
صد روز از آغاز به کار دولت جدید پاکستان به رهبری عمران‌خان سپری شد و بدین مناسبت وزیر نفت و منابع طبیعی این کشور، غلام سرورخان، در شامگاه جمعه در نشستی خبری به تشریح دست‌آوردهای صد روزه دولت تحریک انصاف در زمینه انرژی، نفت و گاز پرداخت. با وجود آنکه سرورخان نیز به سیاق نخست‌وزیر پاکستان، عمران‌خان، در خصوص خط لوله گازی ایران-پاکستان بر عزم کشورش بر اجرای این پروژه تأکید کرد، اما هنوز نشانه‌های عملی تصمیم دولت تحریک انصاف بر اجرای تعهدات قرارداد خط لوله صلح دیده نمی‌شود و وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان نیز در نشست جمعه شب خود اذعان کرد که با وجود دعوت رسمی وزیر نفت ایران از وی برای سفر به تهران و گفت‌وگو در خصوص آینده پروژه خط لوله گازی ایران- پاکستان، طرف پاکستانی هنوز برنامه‌ریزی‌ها برای انجام این سفر را انجام نداده است. غلام سرورخان البته از احتمال بازنگری در قرارداد پاکستان در خصوص واردات ال ان جی از قطر نیز صحبت به میان آورده است. قراردادی که در دولت پیشین پاکستان منعقد شده و در زمان خود عزم پاکستانی‌ها در اقدام جدی در قبال خط لوله IP را زیر سوال برده بود. در این گزارش به این موضوع پرداخته‌ایم که انتظارات از یک تغییر جدی در سیاست‌های پاکستان در قبال خط لوله صلح با روی کار آمدن دولت جدید چه بوده و تا چه اندازه با واقعیت منطبق است؟
غلام سرورخان، وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان شامگاه جمعه به مناسبت یکصدمین روز فعالیت دولت تحریک انصاف به بیان دستاوردهای این دولت در زمینه انرژی، نفت و گاز پرداخت. همانطور که می‌شود پیش‌بینی کرد، خط لوله صادراتی گاز ایران-پاکستان که در دهه اخیر همواره بحثی داغ بوده است، یکی از مهم‌ترین بخش‌های اظهارات سرورخان را به خود اختصاص داده است. این موضوع زمانی پررنگ‌تر شده است که خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران نیز در این نشست حضور داشته است. غلام سرورخان در این برنامه عنوان کرده است: «دولت جدید این کشور به ریاست «عمران خان»، خواهان تکمیل خط لوله صادرات گاز از ایران موسوم به خط لوله صلح است.» او خطاب به خبرنگار ایرانی گفته است: «پاکستان پروژه را اجرا خواهد کرد.»
خط لوله انتقال گاز ایران- پاکستان قرار بود در قالب بخشی از قرارداد موسوم به خط لوله صلح که گاز ایران را به پاکستان و هند می‌رساند انجام شود؛ اما با وجود آنکه ایران لوله‌گذاری در خاک خود را پیش از موعد به پایان رساند، پیشرفت این پروژه در داخل خاک پاکستان همچنان روی رقم صفر درصد مانده است. ضرب‌الاجل تعیین شده در این قرارداد همزمان با پایان سال 2014 میلادی به پایان رسید و پیشرفت پروژه در خاک این کشور در این مدت همچنان صفر بوده است.
عمران‌خان، رهبر حزب تحریک انصاف در اظهارنظرهای انتخاباتی خود در مردادماه بر لزوم از سرگیری اجرای خط لوله ایران-پاکستان و دریافت گاز طبیعی از ایران اشاره کرده بود و با پیروزی وی امیدها برای به سرانجام رسیدن این پروژه افزایش یافت. اکنون، پس از گذشت 100 روز از به قدرت رسیدن عمران‌خان، وزیر نفت و منابع طبیعی دولت تحریک انصاف، سرورخان، همچنان بر عزم جدی پاکستان به دریافت گاز ایران از طریق خط لوله آی-پی تأکید می‌کند؛ چیزی که در دولت پیشین پاکستان به فراموشی سپرده شده بود.
وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان شامگاه جمعه در نشست خبری خود و در پاسخ به پرسش خبرنگار جمهوری اسلامی ایران عنوان کرده است: «اخیرا تیم کارشناسی جمهوری اسلامی ایران برای از سرگیری مذاکرات در خصوص پروژه خط لوله گاز با ایران به اسلام‌آباد سفر کرده است و پاکستان نیز علاقه دارد این خط لوله را با توجه به نیاز روز افزون این کشور به انرژی کامل کند.» سرورخان همچنین با اشاره به تحریم‌های ایالات متحده امریکا علیه ایران، گفته است: «دولت پاکستان تصمیم خود را بر اساس منافع خود اتخاذ می‌کند.»
با این حال، با وجود آنکه دولت عمران‌خان از زمان روی کار آمدن بارها جدیت خود در پیشبرد پروژه گازی ایران-پاکستان را در «کلام» اعلام کرده است، هنوز نشانه‌هایی از اقدامات عملی در این راستا دیده نمی‌شود و بازتاب این بی‌عملی در اظهارات وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان در نشست خبری جمعه شب نیز نمایان اشت. سرورخان در بخشی از نشست خبری خود عنوان کرده است: «از همتای ایرانی خود برای سفر به تهران دعوتنامه‌ای دریافت کرده‌ام ولی تاکنون جزییات دیدار و سفر با وزیر نفت ایران برنامه‌ریزی نشده است.»
تناقض در نظر و عمل سیاستمداران دولت جدید پاکستان موضوعی است که «روزنامه تعادل» در گذشته نیز آن را مورد بررسی قرار داده است. در این راستا، پیش‌تر عباس ملکی، محقق ارشد در پروژه سیاست‌گذاری انرژی، مرکز مطالعات بین‌المللی در موسسه تکنولوژی ماساچوست (ام‌ای تی)، در گفت‌وگو با «روزنامه تعادل» گفته بود: «منافع پاکستان در روابط با ایران قابل توجه است، اما در نظام بین‌الملل جدید که پاکستان آن را یک نظام سلسله مراتبی به رهبری امریکا درک می‌کند، اتفاق قابل ملاحظه‌ای در روابط ایران و پاکستان نخواهد افتاد.»
ملکی در توضیح چرایی این امر عنوان کرده بود « در درجه نخست تحریم‌های جدید امریکا علیه ایران در حال شروع شدن است و در وهله دوم، پاکستان خود در فهرست خاکستری گروه ویژه اقدام مالی در پولشویی (FATF) قرار دارد و به راحتی نمی‌تواند منابع مالی از بیرون از کشور جذب نماید.»
موضوع سومی که ملکی بر آن تاکید داشت «رابطه نزدیک» سیاست خارجی پاکستان با ارتش این کشور است. او در این خصوص عنوان کرده بود: «ارتش از عمران‌خان در انتخابات حمایت کرد و بنابراین تصور نمی‌شود که در سیاست خارجی پاکستان تغییر عمده‌ای رخ دهد. چهارم، عمران‌خان نیز همچون دیگر رهبران پاکستان به روش‌های چینی توجه ویژه نشان می‌دهند. یعنی مدل مبتنی بر فضای سیاسی محدود و گسترش فعالیت‌های اقتصادی با قوانین بازار برای رفع فقر در جامعه. بنابراین احتمال یک معجزه در روابط ایران و پاکستان کم است.»
کشوری که تشنه گاز است
البته با تمام این تفاسیر، نیاز گازی پاکستان قابل چشم‌پوشی نیست. وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان در بخش دیگری از سخنانش در نشست خبری شامگاه جمعه در خصوص طرح‌های انرژی و گازی این کشور گفت: «دولت جدید پاکستان برای تامین نیازهای انرژی خود، در سه پروژه انتقال گاز از ایران به پاکستان موسوم به «آی - پی»، طرح انتقال گاز از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند موسوم به «تاپی» و اجرای خط لوله گاز در زیر دریا را پیگیری می‌کند.»
اجرای خط لوله گاز در زیر دریا که وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان در خصوص آن اظهارنظر کرده است مربوط به طرحی است که سال 2017 میلادی از سوی دولت پاکستان در دست بررسی بوده و در این طرح، روسیه، پاکستان، جمهوری اسلامی ایران و هند مشارکت دارند.
وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان همچنین در بخش دیگری از این نشست خبری در خصوص قراردادهای امضا شده از سوی دولت پیشین پاکستان در موضوع خرید (ال - ان - جی) از قطر نیز گفته است: «قرارداد خرید LNG از قطر، امضا شده از سوی دولت پیشین پاکستان، باید مجددا مورد بازنگری و مذاکره قرار گیرد تا در خصوص شفافیت این قرارداد اطمینان حاصل شود.» این قرارداد یکی از مواردی بود که در زمان انعقاد باعث شد عزم پاکستان در خصوص پیگیری جدی خط لوله گازی ایران-پاکستان مورد تردید قرار گیرد.
به گزارش ایرنا ایده احداث خط لوله صلح در سال 1990 مطرح شد و قرار بود این خط لوله که گاز ایران را به پاکستان و هندوستان منتقل کند پیام‌آور صلح و دوستی در شبه‌قاره باشد. با توجه به اینکه توافق شده بود هند و پاکستان برای تامین امنیت این خط لوله، اختلافات خود را کاهش دهند، این خط به خط لوله صلح موسوم شد. بر اساس توافق اولیه، قرار بود این خط لوله دو هزار و 700 کیلومتری، گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند.
پیش بینی شده بود که در صورت توافق نهایی، یکهزار و 100 کیلومتر از این خط لوله در ایران، یکهزار کیلومتر در پاکستان و 600 کیلومتر در هند احداث شود. طبق طرح اولیه قرار بود روزانه 150 میلیون مترمکعب گاز ایران به هند و پاکستان صادر شود که 90 میلیون مترمکعب آن برای هند و 60 میلیون مترمکعب آن برای پاکستان در نظر گرفته شده بود.
پاکستان به بهانه تحریم‌ها و فشارهای خارجی، تاکنون به تعهدات خود برای تکمیل خط لوله آی-پی در خاک خود عمل نکرده است. اسلام‌آباد می‌گوید سخت در تلاش است تا با احداث این خط در خاک خود (بیش از 700 کیلومتر)، هر چه سریع‌تر زمینه واردات گاز طبیعی از ایران را فراهم کند.
