تشتت داخلی، بلای جان ظرفیت‌های باقی‌ مانده برجام

حسن فروزان‌فرد|

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران|

با وجود همه مشکلاتی که به دلیل اعمال تحریم‌های یکجانبه‌گرایانه امریکا علیه کشور ایجادشده، امروز شاهدیم که در گفت‌وگوهای متعدد بر همراهی جامعه جهانی با ایران در مقابله با تحریم‌ها تأکید و از آن به عنوان یک ظرفیت صحبت می‌شود. در این میان نباید فراموش کرد که این ظرفیت و فرصت با به کارگیری مجموعه‌ای از رفتارهای حرفه‌ای در چارچوب دیپلماسی فعال کشور که به «برجام» منجر شده به وجود آمده است. با استناد به همین تفاهم‌نامه بین‌المللی و تلاش‌های صورت گرفته از جانب گروه مذاکره‌کننده ایران بود که امروز اتحادیه اروپا همراه با ما به مقابله با یکجانبه گرایی امریکا برخاسته است.

اگر کسی ادعا کند که اقتصاد کشور تحت تاثیر تحریم‌های این دوره آسیب نخواهد دید، به این معنی است که به هیچ‌وجه اقتصاد ایران را نمی‌شناسد. اما نباید فراموش کرد که این دوره از تحریم‌های امریکا قابل مقایسه با دوره‌های پیشین نیست و بهره‌مندی از عدم همراهی جهان با امریکا در گروی اتحاد ملی و تقویت دیپلماسی اقتصادی است که تجربه آن را در برجام شاهد بودیم. امروز ظرفیت دیپلماسی ایران به مرتبه‌ای رسیده که می‌تواند آثار این دوره تحریم‌ها را با وجود اینکه هجومی‌تر و هدفمندتر از دوره‌های گذشته است خنثی سازد. معتقدم بهره‌مندی از ظرفیت پیش‌آمده، در گروی اتخاذ یک رویکرد برد-برد است. به این معنی که اگر کشوری برای همکاری با ما اعلام آمادگی کرده است باید هر دو نفع ببریم. با توجه به موقعیت ایران در فضای بین‌المللی اگر در برابر تحریم‌ها به دنبال حفاظت از منافع خود هستیم، بنابراین نباید توقع نفع گرایی یک‌جانبه باشیم. در حال حاضر زمان آن فرارسیده است که استراتژی کشور بر محور گفت‌وگو، ایجاد منافع اقتصادی و سیاسی مشترک و تمرکز بر بازارهای هدف گذاشته شود. یکی از خطاهای بعد از برجام این بود بلافاصله بعد از توافق با اروپا، نحوه مذاکره و گفت‌وگوی خود را با شرکای تجاری پیشین ازجمله چینی‌ها که مدت‌ها شریک ما در مناسبات اقتصادی بودند تغییر دادیم و در مذاکرات مان وقتی بحث قیمت پیش می‌آمد، هشدار می‌دادیم که مراقب قیمت دادن‌تان باشید، چراکه الآن اتحادیه اروپا در کنار ایران است و فعالان اقتصادی ما مجبور نیستند که بر مبنای آنچه شما می‌گویید، عمل کنند. اما متأسفانه دیدیم که الآن قاعده بازی با اعمال تحریم‌های امریکا تغییر کرده است. در همان زمان ضروری بود تا ریسک ایران در برابر برجام به‌خوبی سنجیده می‌شد و پس‌ از آن تصمیم می‌گرفتیم که با شرکای تجاری پیشین خود چگونه وارد صحبت شویم. بااین‌حال، به نظر می‌رسد زمان گفت‌وگو و انعقاد قراردادهای بلندمدت با کشورهایی که همکاری خود را با ایران اعلام کرده‌اند، فرا رسیده و نباید در این زمینه تعلل کرد. شاید برخی ادعا کنند که دوره بستن این قراردادها یا گفت‌وگوها به پایان رسیده و ایران صرفاً زمانش را در راه این گفت‌وگوها هدر خواهد داد؛ اما معتقدم که حتی اگر این قراردادها در کوتاه‌مدت به نفع کشور نباشد، قطعاً در بلندمدت برای کشور مزایای فراوانی به همراه خواهد داشت.  دیگر اقدام مهمی که به نظر می‌رسد در شرایط فعلی ضروری است و باید علاوه بر سطح کلان جامعه، در سطح خرد هم نهادینه شود، دوری جستن از تشتت آرا و اتحاد است که نمونه آن را در زمانی‌ که تیم مذاکره‌کننده کشور موفق به پیروزی در برجام شد شاهد بودیم که چطور همه ارکان نظام پشت دیپلماسی اقتصادی کشور قرار گرفتند و در همان زمان هم با وجود اختلاف نظرهایی که وجود داشت، اما برای رسیدن به نتیجه مطلوب همه با هم متحد شدند. امروز هم با آن زمان تفاوتی ندارد و در صورتی که تشتت داخلی درباره موضوعات مختلف مربوط به تحریم‌ها وجود داشته باشد، بدون شک ظرفیت‌های ایران در عرصه بین‌الملل هم به خطر خواهد افتاد.