نفت ایران؛ نقطه ثقل سناریوهای ثبات بازار
برنت در آستانه نشست اوپک‌پلاس به کانال 2.8 درصد رشد کرد
گروه انرژی|علیرضاکیانی|
3 روز مانده تا شروع نشست وزرای سازمان کشورهای صادرکننده نفت در وین، قیمت برنت در یک بازگشت توفانی با حدود 3 درصد رشد، به کانال 62 دلار صعود کرد. عامل نخستی که به افزایش قیمت نفت در روز اول شروع هفته کاری بازار کمک کرد را می‌توان خبر «آتش‌بس موقت» میان پکن و واشنگتن و موافقت آنها برای ادامه مذاکرات در عین توقف روند وضع تعرفه بر کالاهای یکدیگر به مدت 90 روز دانست. عامل دوم اما انتظار معامله‌گران برای شروع نشست اوپک در تاریخ 6 دسامبر است. در این میان آینده وضعیت قیمت در بازار در یادداشتی از سوی یکی از مدیران باسابقه صنعت نفت، بررسی شده است. نیک باتلر، نایب‌رئیس پیشین بریتیش‌پترولیوم و استاد کنونی دانشگاه کینگ لندن اعتقاد دارد که عامل تعیین‌کننده میزان و سهم کاهش در نشست اوپک، دورنمای وضعیت صادرات نفتی ایران است.
روز دوشنبه، پس از اینکه ایالاتمتحده و چین موافقت کردند تا پس از چندین روز تنش تجاری، «آتش‌بسی 90 روزه» را بین خود اعلام کنند و چند روز پیش از نشست این هفته وزرای اوپک، قیمت نفت افزایش یافت. انتظار می‌رود که حاصل نشست مقامات اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت، کاهش تولید طلای سیاه باشد.
اوراق آتی هر بشکه نفت خام امریکا، وست‌تگزاس‌اینترمدیت، در ساعت 3:58 به وقت گرینویچ با 2 دلار و 73 سنت یا 5.4 درصد افزایش قیمت نسبت به آخرین روز کاری هفته گذشته، 53 دلار و 63 سنت معامله شد. قیمت نفت خام دریای شمال، برنت، نیز روز گذشته 2 دلار و 80 سنت یا 4.8 درصد افزایش یافت تا هر بشکه از آن در قیمت 62 دلار و 30 سنت معامله شود. از سوی دیگر، عامل دیگری که به افزایش قیمت نفت خام امریکا منجر شد، انتشار این خبر بود که کانادا می‌خواهد ایالت آلبرتا را مجبور کند تا تولید نفت را به میزان 8.7 درصد یا 325 هزار بشکه در روز کاهش دهد. کانادا دلیل این تصمیم را مشکلات خط‌لوله و ذخیره نفت اعلام کرد. بیشتر نفت آلبرتا به ایالاتمتحده صادر می‌شود.
استفان اینس، رئیس شرکت معاملات اوراق آتی اونادا در منطقه آسیاپاسیفیک در این‌باره به رویترز گفت که تصمیم آلبرتا «اقدامی بی‌سابقه برای متوقف کردن بحران در صنعت نفت کانادا» است.
آشتی موقت
چین و ایالاتمتحده در ملاقاتی که در انتهای هفته پیش در حاشیه اجلاس گروه 20 در بوینوس‌آیرس داشتند، موافقت کردند تا برای حداقل 90 روز از اعمال تعرفه دیگری بر کالاهای یکدیگر بپرهیزند. دو طرف اعلام کرده‌اند که در این مدت قصد دارند تا برای حل مشکلاتی که تاکنون لاینحل مانده پاسخی بیابند.
جنگ تجاری میان دو قدرت بزرگ اقتصادی جهان اثر زیادی روی تجارت جهانی بر جای گذاشته و به نگرانی درباره کاهش نرخ رشد اقتصادی دامن زده است. نفت خام در لیست چند صد کالایی که هر یک از طرفین با تیر تعرفه‌ها آنها را نشانه گرفته بودند، جایی نداشت. با وجود این معامله‌گران عقیده داشتند که تاثیر مثبت این آتش‌بس بر بازار نفت نیز اثر می‌کند. بانک مورگان استنلی روز دوشنبه در یادداشتی در واکنش به اتفاقات بازار نوشت: «موافقت چین و امریکا بر ادامه مذاکرات در 90 روز آتی آن‌هم در شرایطی که تعرفه جدیدی روی کالاهای طرفین وضع نمی‌شود بازار را به نحو مثبتی غافلگیر کرد». این بانک در یادداشت خود اضافه کرد که مذاکرات تجاری «پرتلاطم» خواهد بود. همچنین مورگان استنلی اعتقاد دارد که به دلیل ادامه صحبت‌ها میان پکن و واشنگتن، «رشد اقتصاد جهانی در سال 2019 به طور جزئی کاهش خواهد یافت».با نگاه به جلو، رویترز می‌نویسد که معامله‌گران در بازار به طور ویژه به نشست وزرای سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدان آن به رهبری روسیه، در روز 6 دسامبر در وین چشم دوخته‌اند. انتظار می‌رود که این گروه در واکنش احتمال فزاینده ایجاد مازاد عرضه که به کاهش 33 درصدی قیمت نفت از ماه اکتبر به این سو منجر شده، تصمیم به کاهش تولید بگیرد. هنوز در مورد میزان کاهش مورد نظر اوپک‌پلاس هیچ اظهارنظر رسمی مطرح نشده است اما ناظران انتظار دارند که حجم این دور از کاهش تولید حدود 1 تا 1 میلیون و 400 هزار بشکه در روز نسبت به سطح تولید در ماه اکتبر باشد. سطح تولید اوپک در ماه اکتبر، به بیشترین میزان از دسامبر سال 2016 رسید.
نشست سرنوشت‌ساز
نتیجه نشست این هفته اوپک در وین نامعلوم است. کاهش قیمت برنت به پایین 60 دلار در هر بشکه و سیر کردن قیمت وست‌تگزاس اینترمدیت در محدوده 50 دلار در هر بشکه برای بسیاری از تولیدکنندگان «دردناک» توصیف شده است چرا که اقتصادی بسیاری از این کشورها به درآمدهای نفتی وابسته است. با این وجود و همانطور که پیش‌تر اشاره شد، نه در مورد میزان و نه در مورد سهم کاهش صحبت رسمی مطرح شده است.
نیک باتلر، نایب رئیس پیشین شرکت بریتیش‌پترولیوم که هم‌اکنون رئیس موسسه سیاست‌گذاری در دانشگاه کینگ لندن است در یادداشتی با اشاره به این موضوع در فایننشال‌تایمز نوشت که مهم‌ترین فاکتور تاثیرگذار اما مغفول در محاسبه سهم و میزان کاهش تولید، «تاثیر کاهش بر بازار آن‌هم پس از اعمال تحریم‌های نفتی ایالاتمتحده علیه ایران است». وی در یادداشت خود این سوال را مطرح می‌سازد که «آیا امریکا موفق خواهد شد درآمد نفتی ایران را به نحوی کاهش دهد تا این کشور به میز مذاکرات بازگردد؟».
افزایش قیمت برنت در سال جاری تا مرز 86 دلار در هر بشکه و شکستن رکوردهای 4 ساله ناشی از ترس بازار از تاثیر اقدامات دولت ترامپ برای حذف ایران از بازار نفت بود. باتلر متذکر می‌شود که این مسئله می‌توانست «روزانه تجارت جهانی را از 2 میلیون 500 هزار بشکه نفت ایران محروم سازد» و به «کمبود واقعی عرضه فیزیکی نفت برای نخستین بار در دهه‌های اخیر» دامن زد. از آن زمان تا کنون، تاثیرات منفی تنگنای عرضه به واسطه سیر وقایع تلطیف شده است. نایب‌رئیس پیشین «بی‌پی» استدلال می‌کند که عامل نخستی که به کاهش اثر منفی تحریم نفتی ایران کمک کرده، اعطای معافیت از سوی دولت ایالاتمتحده به مشتریان اصلی نفتی ایران مانند هند، ژاپن، کره‌جنوبی و چین، طی 6 ماه آتی است. این مسئله به بازار اجازه می‌دهد تا نسبت به جریان یافتن بیش از نیمی از نفت ایران به سمت طرف تقاضا اطمینان حاصل کند.
عامل دوم سیاست دونالد ترامپ در تقابل با ولیعهد عربستان است. رییسجمهور ایالاتمتحده به خوبی توانسته محمد بن سلمان را در «گوشه رینگ» قرار دهد. قتل روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست به ترامپ این فرصت را داد تا از شاهزاده جوان حمایت کند. بهای این حمایت اما «افزایش تولید نفت عربستان سعودی در چند هفته گذشته به بیش از
11 میلیون بشکه در روز است». افزایش تولید عربستان عاملی مهم در کاهش قیمت نفت در هفته‌های پس از اکتبر بوده؛ مسئله‌ای که تشکر توئیتری کاخ‌سفید را نیز در پی داشته است.باتلر در یادداشت خود می‌آورد که تاثیر آنی این دو عامل کاهش شدید قیمت نفت خام بوده است چرا که با «پر شدن حفره‌های عرضه، جایی برای کمبود و افزایش قیمت باقی نمی‌ماند». اما آنچه در این معادله مشکل‌زا شده، سرعت کاهش قیمت‌هاست. از نگاه اوپک، سقوط سریع قیمت نفت نشان از وجود مازاد عرضه دارد و همین مسئله سازمان کشورهای صادرکننده نفت را به فکر کاهش تولید انداخته است.
همه راه‌ها به ایران ختم می‌شود
«آیا این سطح قیمت ماندگار خواهد ماند»؟ استاد دانشگاه کینگ لندن عقیده دارد که پاسخ این پرسش اکنون به ایران وابسته است و اینکه آیا تهران «در برابر فشارهای ایالاتمتحده همچنان برای متوقف ساختن برنامه اتمی خود مقاومت کند یا به این نتیجه برسد که مصالحه راه بهتری برای رسیدن به منافع است».پاسخ به این سوال‌ها از نگاه باتلر به «قضاوت درست از توازن قدرت‌ها» باز می‌گردد. وی در یادداشت خود می‌نویسد: «دونالد ترامپ می‌خواهد تا شروع کارزار انتخاباتی‌اش برای انتخابات سال 2020، ایران پای میز مذاکره باشد. از طرفی وارد کردن ایالاتمتحده به یک درگیری دیگر در خاور میانه که نتایج آن غیرقابل پیش‌بینی‌است برای ترامپ هزینه‌هایی در بر دارد». حال اگر دولت ایران بر موضع خود پافشاری کرده و از مذاکره مجدد روی توافق بین‌المللی روی برنامه اتمی خود سر باز زند، «ایالاتمتحده باید تصمیم بگیرد که تا چه میزان می‌خواهد با سخت کردن شرایط برای ایران از طریق لغو معافیت‌ها و افزایش تحریم‌ها ادامه دهد». از نگاه نیک باتلر، دولت ایران که هم‌اکنون از حمایت اتحادیه اروپا نیز برخوردار است، «راه مطمئن‌تری» را پیش خواهد گرفت. باتلر می‌نویسد: «ایران مصالحه‌های کوچکی را انجام خواهد داد تا امریکا را به پای میز مذاکره بکشاند و جلوی اعمال تحریم‌های جدید از سوی آقای ترامپ را بگیرد».محاسبات برخی از ناظران سیاسی مانند استن گرینبرگ، محقق حزب دموکرات در امریکا، حاکی از این است که «شانس آقای ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو شکننده است». در این صورت، ایران می‌تواند در حال حاضر زمان بخرد. باتلر عقیده دارد که در این شرایط، اتحادیه اروپا ممکن است «نقش واسط» میان تهران و واشنگتن را ایفا کند. وی ادامه می‌دهد که اگر این فرض درست باشد، این احتمال وجود دارد که «حجم زیادی از صادرات ایران در چند ماه آتی به سمت بازار روانه شود». بر اساس آخرین داده‌های پلاتس، صادرات روزانه نفت ایران در ماه نوامبر حدود 800 هزار بشکه بوده است که این میزان 1 میلیون و 500 هزار بشکه کمتر از متوسط 6 ماهه اخیر یعنی 2 میلیون و 400 هزار بشکه در روز است. بازگشت این میزان صادرات «تنها ممکن است به میزان مازاد عرضه در بازار بیفزاید و فشار کاهشی بر قیمت‌ها را تشدید کند». نایب‌رئیس پیشین «بی‌پی» در ادامه می‌افزاید که صنعت نفت جهانی برخلاف صندوق‌های پوشش‌ریسک یا معامله‌گران، نگاه بلند مدتی به بازار انرژی دارد و از همین رو این موقعیت را به خوبی درک می‌کند. رهبران صنعت نفت با دیده تردید نسبت به افزایش قیمت‌ها نگاه کرده‌اند و برنامه‌های تجاری خود را «بر اساس بازگشت قیمت‌ها به محدوده 50 تا 65 دلار در آینده نزدیک» تنظیم کرده‌اند. با وجود این، استاد دانشگاه کینگ تاثیر نوسانات سیاسی در این روند را «اجتناب ناپذیر» قلمداد می‌کند. وی می‌نویسد: «می‌توان به سناریو دیگری نیز فکر کرد و آن اینکه تحریم‌ها علیه ایران شدت یابد و صادرات ایران برای یک مدت قابل‌توجه محدود شود. از همین رو هم عرضه ایران می‌تواند دستخوش نوسانات باشد و در محدوده 500 هزار بشکه در روز تا 2 میلیون و 500 هزار بشکه در روز آمدورفت داشته باشد».
