اطمینان بخشی اوپک پلاس به بازار

گروه انرژی| نادی صبوری|

 الجزیره دیروز میزبان وزرا و نمایندگان کشورهای جمع اوپک پلاس؛ بود، نشستی که بدون توصیه‌ای رسمی در خصوص افزایش سطح تولید نفت خام به پایان رسید. این دومین بار در طول چند سال اخیر بوده است که این شهر زیبا میزبانی محافل نفتی را بر عهده داشته است. دفعه پیش به توافق اولیه اوپکی‌ها برای کاستن از حجم تولید باز می‌گشت؛ این‌بار اما هدف نشست صرفا «بررسی» وضعیت بازار عنوان شد و در عدم حضور برخی از وزرای کشورهای نفتی، امکان تصمیم‌گیری در این نشست اساسا وجود نداشت. مهم‌ترین پیام روز گذشته شاید در این جمله خالد الفالح وزیر انرژی عربستان سعودی نهفته باشد: «هر کاری لازم باشد برای بازار انجام خواهیم داد، عربستان سعودی روزانه 1 میلیون و 500 هزار بشکه ظرفیت شناور تولید نفت دارد». عبارتی که می‌تواند به نوعی تا حدودی خیال آشفته بازار و دونالد ترامپ از بابت کاسته شدن از عرضه نفت خام ایران را آرام کند. ترامپ چند روز پیش در توییتی با لحنی تند اوپک را «مونوپولی» خوانده و به نوعی هشدار داده بود که اوپکی‌ها قیمت‌های نفت را به سمت بالا هل ندهند. بررسی مواضع مختلف مطرح شده از سوی افراد متفاوت در نشست دیروز نشان می‌دهد تولیدکنندگان اوپک پلاس بیشتر از هر چیز به دنبال رساندن این پیام به بازار هستند که تمام اتفاقات در خرید و فروش نفت اکنون تحت بررسی و رصد است و اقدام در زمانی که احساس شود انجام خواهد شد.

«نفت یک اسلحه نیست و نباید از آن برای آسیب رساندن به رقبا و تحقق اهداف سیاسی استفاده کرد». این جملاتی است که بیژن زنگنه وزیر نفت ایران 28 سپتامبر سال 2016 در نشست اعضای اوپک در الجزیره مطرح کرد. دیروز و 2 سال پس از بیان این اظهارات، نشست اعضای اوپک پلاس گروهی که به کشورهای شرکت‌کننده در توافق کاهش تولید اطلاق می‌شود، در نبود زنگنه که اعلام کرده بود این نشست را مهم نمی‌داند برگزار شد.

چند روز پیش از برگزاری این نشست دونالد ترامپ که اخیرا بارها اوپک را مورد انتقاد قرار داده با لحنی تند اوپکی‌ها را متهم به ایجاد مونوپولی برای بالا بردن قیمت‌ها کرده بود، در چنین فضایی وزارت نفت ایران از طریق وبگاه خود تلاش بر این داشته است که هرگونه تصمیم برای جایگزینی نفت خام ایران از طریق کشورهای اوپک را «فرمانبرداری از امریکا» معرفی کند.

آن‌طور که خبرگزاری‌ها مخابره کرده‌اند در نشست اوپک پلاس که با حضور خالد الفالح وزیر انرژی عربستان، الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه، محمد بارکیندو دبیرکل اوپک و شمار دیگری از وزرا و حسین کاظم‌پور اردبیلی نماینده ایران در اوپک برگزار شد، از هدف جدیدی برای سطح تولید نفت خام صحبتی نشده است.

بلومبرگ دیروز در گزارشی نوشت که تولید نفت خام اوپک و متحدانش اکنون روزانه 500 هزار بشکه کمتر از سطح توافق شده در نشست ماه ژوئن این سازمان است. اوپک پلاس در روز 22 ژوئن در یکی از «سیاسی‌ترین» نشست‌های اوپک توافقی کردند که معنای نهایی آن افزوده شدن چیزی در حدود روزانه 1 میلیون بشکه به سطح عرضه نفت خام موجود در بازار بود. به گزارش «تعادل» آنها پیش‌تر طبق «طرح کاهش تولید» سطح عرضه نفت خام خود را به منظور حذف مازاد عرضه و تقویت قیمت‌ها تولیدشان از ابتدای سال 2017 تا نشست ژوئن 2018 کاهش داده بودند.

یکی از پارامترهایی که در تغییر مشی اوپک پلاس تاثیر مستقیم داشته آغاز تحریم نفت خام ایران از سوی امریکا در نوامبر 2018 است. هنوز مشخص نیست که این تحریم‌ها چقدر روی صادرات نفت خام ایران تاثیر دارد اما برخی پیش‌بینی‌ها از جمله پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی پتانسیل این اتفاق را تا نزدیک به 2 میلیون بشکه در روز برآورد کرده‌اند.

نگرانی بازار نفت خام از این اتفاق، قیمت‌ها را در سطوح 80 دلار به ازای هر بشکه حفظ کرده است. بلومبرگ دیروز در گزارشی نوشت که بهای نفت خام در سال جاری میلادی 18 درصد رشد را تجربه کرد.

کشورهای عضو اوپک و متحدان در راس آنها روسیه در نشست ماه ژوئن توافق کرده بودند که سطح پایبندی خود به توافق کاهش تولید را به 100 درصد کاهش دهند، این بدین معناست که کاهش تولید صورت گرفته در میان این کشورها از سطح توافق شده در دسامبر 2016 بیشتر بود. به گزارش بلومبرگ اما در ماه آگوست نیز این پایبندی 129 درصد بوده است.

در همین راستا سهیل المزروعی وزیر انرژی امارات دیروز و در حاشیه نشست وزرایی اوپک پلاس در الجزیره به خبرنگاران گفت: « کار اصلی همچنان تلاش برای رساندن سطح پایبندی به صد در صد است.»

طبیعتا چنین عبارتی به معنای افزایش تولید نفت خام است. در تکمیل این ادعا اظهارات خالد الفالح وزیر انرژی عربستان نیز قابل توجه است. الفالح با تاکید بر اینکه اوپک پلاس با توجه به شرایط بازار هر کار لازم را انجام خواهد داد ظرفیت شناور تولید نفت خام عربستان را 1 میلیون و 500 هزار بشکه در روز اعلام کرده است.

دیروز حسین کاظم‌پور اردبیلی که به عنوان نماینده ایران در جلسه حاضر شده بود به رسانه‌ها گفت که ایران با بازگشت به پایبندی صد در صدی مشکلی ندارد اما افزایش تولید بیشتر از آن سطح پذیرفته نخواهد شد.

ایران بر این باور است که عربستان در مورد ظرفیت شناور تولید خود اغراق می‌کند؛ این ادعا به این استدلال مجهز است که عربستان تنها یک بار توانسته پیک تولید بالای 12 میلیون بشکه در روز را بزند. این ایده البته منحصر به ایران نیست و در میان فعالان بازار نیز تعبیر «پادشاه بدون لباس» برای ادعای سعودی‌ها در خصوص ظرفیت مازاد تولید تعبیری پرطرفدار است. در همین راستا دیروز آمنه بکر خبرنگار سرشناس سعودی با پروموت کردن اظهارات وزیر انرژی این کشور در این خصوص که سعودی‌ها خواهند تولید نفت خام خود را روزانه 1 میلیون و 500 هزار بشکه افزایش دهند و این افزایش را «هفته‌ها» حفظ کنند نوشت: «برای کسانی که فکر می‌کنند وقتی پای ظرفیت مازاد به میان بیاید سلطان هیچ لباسی به تن نخواهد داشت، من فکر می‌کنم سلطان لباس‌های طراحی شده زیادی در قفسه دارد اما آنقدر گران‌قیمت هستند که نمی‌تواند آن را خرج هر موقعیتی کند.»

به گزارش رویترز وزیر انرژی عربستان دیروز در تکمیل مواضع خود اعلام کرده است که کشورش توانایی افزایش تولید را دارد اما به نظرش اکنون بازار مشکل کمبود عرضه ندارد و حتی یک پالایشگاه را سراغ ندارد که به دنبال نفت خام باشد و آن را پیدا نکند.

البته تنها عربستان نیست که می‌تواند در صورت بروز کمبود عطش بازار به نفت خام را با ظرفیت مازاد سیراب کند، روسیه نیز دیگر پیشران این اتفاق است هر چند حداقل با اتکا به اظهارات مسوولانش باید گفت کمتر تمایل دارد اقدامی انجام دهد که «دزدیدن سهم بازار نفت خام ایران» تعبیر شود.

الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه دیروز با تکرار مواضع پیشین خود اعلام کرد که هیچ افزایش تولید «فوری» احتیاج نیست اما جنگ تجاری امریکا و چین از یک سو و موضوع تحریم نفت خام ایران از سوی دیگر چالش‌های پیش روی بازار هستند.

 ترامپ چه می‌خواهد

در این میان دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا که اوایل تابستان از برجام خارج شده و دستور از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران از 4 نوامبر را صادر کرد خواهان حداقلی کردن تاثیر خروج بشکه‌های نفت خام ایران از بازار است.

 او که اخیرا نیز از نقش اوپک در روند قیمت‌ها اظهار نارضایتی کرده بود روز پنجشنبه در توییتی نوشت که کشورهای خاورمیانه بدون امریکا چندان از پس تامین امنیت خود بر نمی‌آیند اما از سوی دیگر قیمت‌های نفت خام را به سوی بالا هل می‌دهند.

افزایش قیمت نفت به معنای افزایش قیمت بنزین برای مصرف‌کنندگان امریکایی است، چیزی که ترامپ آن را به ویژه قبل از انتخابات کنگره در ماه نوامبر اصلا نمی‌خواهد.

محمد بارکیندو دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام دیروز در اظهاراتی که به سختی می‌توان آن را پاسخی به توییت رییس‌جمهوری ایالات متحده ندانست گفته است که اوپک نه یک مونوپولی و نه یک کارتل است.

اما دلیل برگزاری نشست اوپک پلاس در «الجزیره» به نوعی دومین سالگرد گردهمایی پیشین اعضای اوپک در این شهر محسوب می‌شد.

الجزایر در دوران کاهش قیمت نفت خام، سفرهای متعددی را به پایتخت‌های کشورهای عضو اوپک برای نزدیک کردن مواضع آنها به یکدیگر در دستور کار سران خود قرار داد. به همین جهت اوپک پلاس در نشست دیروز از «عبدالعزیز بوتفلیقه» رییس‌جمهوری الجزایر به دلیل تلاش‌های وی در جهت نزدیک کردن دیدگاه کشورهای عضو به هم در خصوص بازار نفت تقدیر کرد.

نورالدین بوطرفا وزیر وقت انرژی الجزایر در سال 1396 به فاصله‌ای کوتاه 2 بار به تهران سفر کرد تا بتواند ایران را که آماده افزایش تولید در فضای پسابرجام شده بود، با تصمیم اوپک برای طرح کاهش تولید همراه سازد.

  خروجی نشست؟

آن‌طور که به نظر می‌رسد مهم‌ترین خروجی نشست دیروز برای بازار نفت «رصد» بازار توسط بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام و مطمئن ساختن بازار از بابت «اقدام در صورت نیاز» است. هر چند اظهارات مطرح شده از سوی وزرای مختلف از تفاوت دیدگاه در خصوص آینده حکایت دارد. برای مثال در حالی که وزرای کشورهایی چون عربستان و امارات به نوعی سعی کرده‌اند بازار را از بابت کمبود عرضه مطمئن سازند، وزیر انرژی عمان در اظهاراتی متفاوت گفته است که بازار نفت خام از لحاظ فاندامنتال در ثبات است و با یا بدون ایران دچار وضعیت پنیک نخواهد شد.