اوپک منهای قطر
گروه انرژی|نادی صبوری|
قطر در تاریخ 1 ژانویه 2019 عضویت 57 ساله خود در اوپک را به پایان خواهد برد. خبری که با وجود تولید نه چندان زیاد قطر در نفت، به دلیل اثرگذاری این کشور در تاریخ اوپک بازتاب فراوانی یافت. سعد الکعبی وزیر انرژی قطر دیروز با اعلام خبر خروج این کشور از سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام این تصمیم را «استراتژیک» و در راستای اهداف بلندمدت دوحه برای توسعه بازار ال ان جی دانست. او البته در بخشی از صحبت‌هایش به کنایه گفته است که ادامه حضور در سازمانی که قطر نقشی در تصمیم‌گیری‌هایش ندارد برای این کشور کارآمد نیست. حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در انگلستان نیز در اکانت توییتر خود به این موضوع واکنش نشان داده و افزایش نقش کشورهای
غیر اوپک از جمله روسیه در تصمیم‌های این سازمان را موجب «تضعیف» ناکارآمدی این سازمان توصیف کرده است. وزیر انرژی قطر اعلام کرد این کشور تا ژانویه سال ۲۰۱۹ از سازمان کشورهای صادرکننده نفت اوپک خارج می‌شود. سعد الکعبی، وزیر انرژی قطر در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد تصمیم برای خروج از اوپک پس از بازبینی راه‌های پررنگ شدن نقش بین‌المللی قطر و طرح‌ریزی استراتژی بلندمدت این کشور گرفته شد.
تولید نفت قطر حدود ۶۰۰ هزار بشکه در روز است با این حال این کشور بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی مایع جهان است. قطر همچنین با عربستان سعودی که همسایه این کشور و بزرگ‌ترین صادرکننده نفت اوپک است، اختلافات دیپلماتیک شدیدی دارد. قطر با این تصمیم به بیش از نیم قرن عضویت خود در اوپک پایان می‌دهد.وزیر انرژی قطر روز دوشنبه گفت: این تصمیم به منزله یک تغییر فنی و استراتژیک بوده و تحت تاثیر انگیزه سیاسی نبوده است.تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک قرار است روز پنج شنبه با هدف رسیدن به توافق درباره کاهش احتمالی تولید نفت، در وین اتریش دیدار کنند.این نشست اکنون آخرین نشست قطر به عنوان عضو رسمی اوپک خواهد بود. این کشور از سال ۱۹۶۱ عضو اوپک بوده است.اقدام قطر در خروج از اوپک، همبستگی این گروه را درست زمانی که تلاش می‌کند اتحادش را برای کنترل بازار نفت حفظ کند، دچار شکاف خواهد کرد. تولید قطر که یازدهمین تولیدکننده بزرگ اوپک است، کمتر از دو درصد از کل تولید این گروه را تشکیل می‌دهد.وزیر انرژی قطر در کنفرانس مطبوعاتی روز دوشنبه گفت: قطر بنا دارد روی تولید گاز طبیعی متمرکز شود و به اوپک درباره تصمیم خود اطلاع داده است.او در بخشی از اظهارات خود عنوان کرده است: «ما نمی‌گوییم که می‌خواهیم از کسب و کار نفت خارج شویم اما این بازار اکنون توسط سازمانی کنترل می‌شود که توسط یک کشور خاص کنترل می‌شود.»
الکعبی البته تاکید کرده است قطر در نشست اوپک در روز جمعه این هفته شرکت کرده و به تعهداتش پایبند خواهد بود. وزیر انرژی قطر عنوان کرده است: «دوحه تمرکز بیشتر خود را بر بازار گاز خواهد گذاشت چرا که تلاش و کوشش برای فعالیت در قالب سازمانی که قطر تنها بازیگری کوچک در آن بوده و حرفش تاثیری ندارد، عمل‌گرایانه نیست»
پیش‌تر خالد الفالح وزیر انرژی عربستان در گفت‌وگو با خبرگزاری تاس روسیه اظهاراتی را در خصوص کارکرد اعضای اوپک در تصمیم‌گیری‌ها مطرح کرده بود. او در مقابل پرسش این خبرگزاری درباره مکانیزم «هر کشور-یک صدا» که چارچوب اصلی تصمیمات اوپک را تشکیل می‌دهد گفته بود: « مردم می‌دانند اگر ما بپذیریم که تولیدمان را 5 درصد کاهش دهیم این عدد عظیمی است. ما در طول اجرای طرح کاهش تولید، تولید نفت خام خود را روزانه 600 هزار بشکه کاهش دادیم. بنابراین وقتی ما دور میز می‌نشینیم صدای ما وزن بیشتری دارد. این باعث می‌شود اساسا رای‌گیری بی‌ربط باشد چرا که از پیش کشورها متقاعد شده‌اند» آرمیتا سن، تحلیلگر نفت در شرکت مشاوره «انرژی اسپکتس»
در این باره به بلومبرگ گفت: خروج از اوپک تا حد زیادی برای قطر سمبولیک است. تولید نفت این کشور محدود است و چشم‌انداز محدودی برای افزایش آن وجود دارد. البته در مقابل یک منبع در اوپک که نخواسته است نامش فاش شود به رویترز گفته است: «آن‌ها تولیدکننده کوچکی هستند اما نقش بزرگی را در تاریخ اوپک ایفا کرده‌اند.»
کشورهای موسس اوپک
پس از اینکه پنج کشور شامل ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا در سال ۱۹۶۰ اوپک را تاسیس کردند، قطر نخستین کشوری بود که به این گروه پیوست. این گروه در سال ۱۹۷۳ پس از اینکه تولید نفت را کاهش داد و کشورهای متحد با رژیم صهیونیستی در جنگ با مصر را هدف تحریم قرار داد، شهرت جهانی پیدا کرد.
در تاریخ اوپک، سه کشور این سازمان را ترک کرده‌اند اما دوباره به اوپک پیوستند. اکوادور پس از بحران اقتصادی و سیاسی، در سال ۱۹۹۲ اوپک را ترک کرد و عضویتش تا سال ۲۰۰۷ معلق شد. گابن در سال ۱۹۹۵ از اوپک خارج شد اما در سال ۲۰۱۶ مجددا به این گروه پیوست. اندونزی پس از اینکه به مدت چند سال به واردکننده بزرگ نفت تبدیل شد، عضویتش در اوپک را در سال ۲۰۱۶ تعلیق کرد.وزیر انرژی قطر در بیانیه‌ای گفته است: به منظور تحکیم موقعیت قطر به عنوان یک تامین کننده انرژی مطمئن در جهان، ما اقداماتی برای بازبینی نقش قطر و مشارکت این کشور در صحنه انرژی بین‌المللی برداشتیم. برای ما روشن شده که دستیابی به اهداف بلندپروازانه ما بی‌تردید مستلزم تلاش‌های متمرکز، تعهد و پایبندی برای حفظ و تحکیم موقعیت قطر به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده LNG جهان است.
شکیب خلیل سیاستمدار الجزایری که بین سال‌های 1999 تا 2010 وزارت نفت این کشور را بر عهده داشت در خصوص ترک اوپک از سوی قطر به رویترز می‌گوید: «این اتفاق می‌تواند نقطه عطفی در خصوص حرکت اوپک به سوی روسیه، عربستان و ایالات متحده باشد.»
او تاثیر خروج قطر از اوپک را یک تاثیر «روانی» می‌داند که می‌تواند مثالی برای دنبال شدن از سوی دیگر اعضای اوپک در پاسخ به تصمیمات «یک‌جانبه» عربستان در طول یک دهه اخیر باشد.
عربستان سعودی در کنار امارات متحده عربی دیگر عضو اوپک و چند کشور عرب دیگر از جمله بحرین و مصر از ماه ژوئن سال 2017 قطر را به خاطر آنچه «حمایت از تروریسم» ادعا می‌کردند، بایکوت کردند. قطر همواره چنین ادعایی را تکذیب کرده و عنوان کرده است که این تحریم‌ها با هدف کاهش قدرت این کشور عملیاتی شده‌اند. الکعبی که نماینده قطر در اوپک محسوب می‌شود گفته اینکه تصمیم برای خروج از این سازمان سیاسی نبوده و به اهداف بلندمدت این کشور در خصوص توسعه بازار ال‌ان‌جی و رساندن تولید به 110 میلیون تن تا سال 2040 بازمی‌گردد.
یک منبع در اوپک در پاسخ به این پرسش رویترز که آیا خروج قطر از سازمان بر تصمیم اوپک در نشست 6 دسامبر اثر می‌گذارد و آن را پیچیده می‌کند گفته است: «با وجود اینکه از دست دادن یک عضو اتفاقی غم‌انگیز برای اوپک است اما این روی تصمیم این نشست اثری نخواهد گذاشت» در حالی که وزیر اسبق انرژی الجزایر اقدام قطر در خروج از اوپک را قابل تکرار شدن توسط دیگر کشورها دانسته است، حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در انگلستان در واکنش به خبر خروج قطر از اوپک نوشت: « وزیر انرژی قطر اعلام کرد که این کشور ماه آینده از اوپک خارج می‌شود. عربستان و همسایگان مدت‌هاست سیاست تحریم همه‌جانبه علیه قطر را ادامه داده‌اند. تلاش عربستان به تحمیل سیاست‌های خود علیه اوپک و افزایش نقش کشورهای غیر اوپک مانند روسیه نیز کارآمدی این سازمان را تضعیف نموده است.»
هنوز مشخص نیست این اظهارات از سوی آقای بعیدی‌نژاد بیانگر موضع شخصی او بوده یا مواضع دولت ایران را نشان می‌دهد. ایران در کنار عربستان سعودی، عراق، کویت و ونزوئلا 5 عضو موسس سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام به شمار می‌روند.
