جنگ اماراتی علیه تصمیم قطر
گروه انرژی| نادی صبوری|
شدیدترین واکنش پس از خروج قطر از اوپک از سوی وزارت خارجه امارات متحده عربی انجام شد. انور قرقاش وزیر «مشاور» در امور خارجه امارات در اکانت توییترش این اقدام قطر را موجب انزوای سیاسی بیشتر این کشور خواند. به تکاپو افتادن امارات فقط به وزارت امور خارجه محدود نشده است، رسانه‌های انگلیسی‌زبان مستقر در ابوظبی از دیروز موجی از مطالب را در خصوص چرایی تصمیم قطر به خروج انتشار دادند. بسیاری از این مطالب باسوگیری‌هایی به دلیل تنش میان روابط دوحه-ابوظبی همراه بوده است اما در میان آنها یک تحلیل که از سوی رابین میلز مدیرعامل شرکت نفتی اماراتی قمر انرژی نوشته شده است، به دلیل اشارات بعضا تاریخی‌اش سخنانی جالب توجه را مطرح می‌کند. «تعادل» بدون تایید ادعای طرح شده از سوی میلز محتوای این تحلیل را برای نشان دادن فضای میان امارات و قطر به دنبال اقدام دوحه برای خروج از اوپک ترجمه و برای مطالعه خوانندگان فراهم کرده است. این تحلیل را در ادامه می‌خوانید.
هنگامی که نمایندگان کشورهای عضو اوپک، برای نشست روز پنجشنبه این سازمان در شهر دیپلماتیک وین دور هم جمع شوند، یک عضو آخرین سفر خود را انجام می‌دهد. سعد الکعبی وزیر انرژی قطر روز دوشنبه اعلام کرد که این کشور از اول ژانویه سال 2019 میلادی به عضویت خود در سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام خاتمه خواهد داد.
«قگزیت» (عبارتی متناظر با برگزیت که برای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا انتخاب شد) یک شوک است اما پس از تغییرات آشفته‌ای که اوپک طی 3 سال اخیر از سر گذراند، ضربه سختی نیست. سوال‌های بزرگ اما این هستند که چرا دوحه تصمیم گرفت اوپک را ترک کند و این اقدام برای آینده سازمان چه معنایی خواهد داشت؟
قطر عضو بنیان‌گذار اوپک محسوب نمی‌شود اما نخستین کشوری است که در سال 1960 به 5 عضو اصلی پیوست و در سال 1961 وارد سازمان شد. اکنون قطر نخستین عضو خاورمیانه‌ای اوپک است که از سازمان جدا می‌شود. با وجود این سابقه کشورهایی که سازمان را ترک کرده‌اند وجود دارد.
گابن در سال 1995 از سازمان جدا شد و دوباره در سال 2016 به آن پیوست. اندونزی در سال 2009 عضویتش را تعلیق کرد، در سال 2016 به اوپک بازگشت و در پایان همان سال به این دلیل که خود را «واردکننده خالص» نفت خام می‌دانست به دلیل عدم تمایل به مشارکت در طرح کاهش تولید نفت خام دوباره عضویتش را به تعلیق در آورد. اکوادور در سال 1992 به دلیل عدم توانایی در پرداخت حق عضویت 2 میلیون دلاری اوپک از سازمان خارج شد و در سال 2007 دوباره به آن پیوست. سازمان همچنین خود اعضای جدیدی را پذیرفت: آنگولا در سال 2007، گینه استوایی در سال 2017 و جمهوری کنگو در ژوئن سال جاری.
کشورهایی که اوپک را تاکنون ترک کرده‌اند همگی کشورهایی با تولید کم نفت خام و در نتیجه تاثیر کم بر تصمیم‌گیری‌ها بوده‌اند. تولید نفت خام قطر 610 هزار بشکه در روز است که تنها 2 درصد تولید نفت خام اوپک را شامل می‌شود. قطر البته روزانه 1 میلیون و 300 هزار بشکه تولید میعانات گازی و 120 میلیارد متر مکعب صادرات گاز طبیعی دارد.
سعدالکعبی وزیر انرژی قطر که ابتدای ماه نوامبر جایگزین محمد بن صالح الساده وزیر پیشین این کشور شد، گفته است که قطر همچنان پیرو چارچوب کلی حاکم بر تعاملات تولیدکنندگان نفت خام خواهد بود.
هر چند قطر طی توافق کاهش تولید نفت خام متعهد شده بود که تولید خود را روزانه 30 هزار بشکه کم کند اما وضعیت میدان‌های نفتی این کشور به شکلی است که جز از طریق سرمایه‌گذاری‌های خیلی سنگین امکان افزودن به حجم تولید به میزان قابل توجهی وجود ندارد.
پس خروج قطر از اوپک نه تولید این کشور را افزایش خواهد داد و نه طرح کاهش تولید نفت خام اوپک را تضعیف خواهد کرد. به دنبال بایکوت کردن قطر از سوی عربستان سعودی و امارات، اوپک تنها سازمانی بود که این کشورها بطور فعالانه‌ای با یکدیگر در تعامل بودند. از سوی دیگر «نزاع» در اوپک چیز جدیدی نیست. در دوران جنگ ایران و عراق در حالی که محمد جواد تندگویان وزیر وقت نفت ایران در اسارت عراق بود، ایران به خاطر ترتیب الفبایی، تنها یک صندلی که آن اندونزی بود با عراق فاصله داشت. با در نظر داشتن این مسائل، خروج دوحه از اوپک کمی گیج‌کننده به نظر می‌رسد.
قطر عنوان کرده است که با هدف افزایش تمرکز بر بازار گاز از سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام خارج می‌شود اما واقعیت این است که عضویت در اوپک تاکنون نیز مانعی برای چنین تمرکزی نبوده است. شرکت آرامکو عربستان و آدنوک امارات نیز برنامه‌های زیادی برای توسعه بازار گاز خود دارند اما عضویت در اوپک مانع پیشبرد آن نشده است. دوحه ممکن است تصور کند که با بودن درون اوپک باید تضامینی را ارایه کند اما با ایستادن خارج از آن، مانند کشوری چون عمان می‌تواند هر زمانی که خواست به طرح کاهش تولید نفت خام بپیوندد. در طول دوران همکاری اوپک و روسیه این احتمال به طرز فزاینده‌ای شدت گرفت که تصمیمات اوپک در جایی بیرون از وین اتخاذ می‌شود.
امارات و کویت عربستان را حمایت می‌کنند و بیشتر تولیدکنندگان دیگر کوچک هستند. عراق تنها کشوری است که سطح و پتانسیلی از تولید را دارد که بتواند مستقلانه عمل کند. مرکز مطالعات و تحقیقات نفتی ملک عبدالله در عربستان مطالعه‌ای را با هدف ترسیم آینده بازار نفت در وضعیتی «بدون اوپک» انجام داده است، این مطالعه از سیاست‌گذاری دولت عربستان دور است و در حال حاضر حتی یک گزینه هم نیست اما حرکت قطر ممکن است از این حرکت نیز فراتر بوده و به دنبال برنامه‌ریزی برای سناریویی از بازار نفت است که در آن تولیدکنندگان جدا از هم فعالیت کرده و بازار نفت دیگر سازمان‌یافته و چارچوب‌مند نیست. با این حال مهم‌ترین محرک سیاسی برای اتخاذ چنین موضعی از سوی دوحه، می‌تواند یکی از مشهورترین حاشیه‌سازان سیاسی این روزها یعنی دونالد ترامپ باشد. ترامپ مکررا علیه اوپک توییت کرده و از تولیدکنندگان حاشیه خلیج فارس خواسته است که سطح تولید خود را بالا ببرند تا قیمت‌ها پایین بیاید. ترامپ همچنین لایحه‌ای را تحت عنوان «نوپک» به کنگره برده است که به دنبال کسب اجازه برای اقدام قانونی علیه سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام است. هدف دوحه از خروج از اوپک ممکن است به دست آوردن دل رییس‌جمهور دمدمی‌مزاج و کسب اعتبار سیاسی برای خرج کردن در آینده باشد.
خشم ابوظبی
اعلام خروج قطر از اوپک بلافاصله وارد وادی سیاسی شد، در حالی که محمد بن حمد الرومهی وزیر انرژی عمان در واکنش به این خبر عنوان کرد که اطمینان دارد کشورهایی چون امارات در واکنش به این اقدام قطر از فروم GECF (سازمان کشورهای صادرکننده گاز) که دوحه میزبان آن است خارج خواهند شد، انور قرقاش وزیر «مشاور» در امور خارجه امارات عنوان کرد: « جنبه سیاسی تصمیم قطر برای ترک اوپک به معنای قبول افول نقش و تاثیرگذاری این کشور در سایه انزوای سیاسی آن است.»
دیروز ابتدا وزیر انرژی عمان ضمن ابراز تعجب از تصمیم ناگهانی قطر برای خروج از اوپک، اظهار کرد این کشور ممکن است با انتقام جویی از سوی سایر اعضای این گروه روبرو شود.
محمد بن حمد الرومهی، وزیر انرژی عمان در مصاحبه با پایگاه خبری «اس اند پی پلاتس» گفت: قطر عضو بسیار فعال اوپک بود. عمان عضو اوپک نیست اما به همراه سایر تولیدکنندگان که در راس آنها روسیه قرار دارد اوپک را در استراتژی مدیریت بازار نفت همراهی می‌کند. وزیر انرژی عمان با اشاره به این که قطر میزبانی سازمان کشورهای صادرکننده گاز را در دوحه برعهده دارد، گفت: شماری از کشورها ممکن است به دلیل موضع اخیر قطر، از این سازمان خارج شوند. من می‌توانم با اطمینان به شما بگویم که امارات متحده عربی از این سازمان خارج خواهد شد. تصور نمی‌کنم آنها و کشورهای دیگری مانند الجزایر که عضو اوپک هستند، به حضورشان ادامه دهند. وزیر انرژی عمان گفت: اماراتی‌ها و مصری‌ها که با قطر مشکل دارند و تلاش می‌کنند این کشور را منزوی کنند و قطر با این اقدام خود را منزوی کرده است. در ادامه اما این موضوع که امارات نه از سمت وزارت انرژی بلکه از سمت وزارت امور خارجه به خروج قطر از اوپک واکنش نشان داد، از حاشیه‌های پیش روی این مسئله خبر داد. رویترز دیروز به نقل از انور قرقاش وزیر «مشاور» در امور خارجه امارات نوشت: « تصمیم دوحه برای ترک اوپک نشان‌دهنده سقوط تاثیر این کشور در عرصه بین المللی است.» قرقاش در اکانت توییتر خود نوشت: «انگیزه اقتصادی این تصمیم در حال حاضر اهمیت کمی دارد و این اقدام را در حال حاضر توجیه نمی‌کند»لازم به ذکر است که در امارات 2 فرد با عنوان وزیر امور خارجه و وزیر «مشاور» در امور خارجه فعالیت می‌کنند. عبدالله بین زاید النهیان وزیر امور خارجه و قرقاش وزیر «مشاور» در امورخارجه این کشور هستند.
