وین زیر سایه دوحه

رییس شرکت مشاوره انرژی SVB در پاسخ به «تعادل»: آینده اوپک از آنچه به آن عادت داریم متفاوت است

گروه انرژی| نادی صبوری|

نشستی که صفت «سرنوشت‌ساز» به صفت لاینفک آن تبدیل شده است، امروز در وین با حضور تولید‌کنندگان نفت خام اوپک و غیر اوپک برگزار می‌شود. نشستی که پیش‌بینی می‌شود طی آن تصمیمی برای کاهش دست کم روزانه 1 میلیون و 200 هزار بشکه از نفت خام موجود در جهان گرفته شود. اما یک روز مانده به برگزاری نشست 175 سازمان اوپک، حواشی خروج قطر از این سازمان تمام اخبار را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. خروج قطر از اوپک، با وجود تولید نه چندان بالای این کشور سرفصلی جدید را در تحلیل‌ها و اخبار حوزه انرژی باز کرده است، نقش قطر در بازار ال ان جی باعث می‌شود هر چند این کشور در عرصه نفت وزنه سنگینی نیست اما یک تامین‌کننده مهم انرژی باشد که رفتارهایش برای تحلیلگران با اهمیت است. از طرف دیگر غرب که از ابتدای تاسیس اوپک با فلسفه ایجاد این کارتل دچار مشکل بوده و تلاش‌هایی را نیز برای به رسمیت نشناختن آن در ابتدا به خرج داده بود، به نظر از موضوع مسرور می‌آید. رسانه‌های غربی بیشترین حجم تحلیل‌ها را در خصوص «تضعیف» بیش از پیش اوپک با خروج قطر منتشر کرده و حتی مایکل کوهن رییس بخش تحقیقات انرژی بانک بارکلیز در گفت‌وگویی با سی ان بی‌سی تلاش کرده است حدس بزند اگر قرار باشد کشوری دیگر نیز از اوپک خارج شود آن کشور «عراق» خواهد بود. سارا وخشوری رییس شرکت اس وی بی‌انرژی نیز از دسته کارشناسانی است که اعتقاد دارد خروج قطر از اوپک نشانگر تضعیف روابط میان اعضای این سازمان است. وخشوری در گفت‌وگو با «تعادل» اعتقاد دارد که همزمان با قدرت گرفتن رابطه میان اوپک (در واقع عربستان) با کشورهای غیر اوپکی (روسیه) این احساس که اوپک دیگر تضمین‌گر منافع اعضا نیست در میان کشورهای عضو شدت گرفته است. چیزی که خروج از قطر را نیز می‌توان از آن دریچه تحلیل کرد.

الجزیره شبکه خبری نزدیک به قطر نیز در گزارش‌های مختلفی، به ابعاد و تبعات خروج دوحه از اوپک پرداخته است. الجزیره انگلیسی در یک گزارش خروج این کشور از اوپک را ضربه‌ای به نفوذ «در حال کاهش» اوپک در آستانه نشست 6 دسامبر توصیف کرده است.

در حال حاضر تحلیل‌ها در تصمیم دوحه به 2 دسته کلی تقسیم می‌شوند، بخش نخست همچنان به دنبال ریشه‌یابی چرایی این تصمیم هستند و بخش دوم به تبعات و حواشی آن برای اوپک و برای بازار نفت می‌پردازند.

دیروز فوربز در مطلبی که در دسته نخست جای می‌گرفت نوشت که قطر به عربستان سعودی نشان داد به جای قطع کردن رابطه با ایران یا خاموش کردن الجزیره، اوپک را ترک می‌کند. این مطلب همانطور که این عبارات بر می‌آید انگیزه دوحه از چنین تصمیمی را تماما سیاسی توصیف می‌کرد.

در حالی که روز سه‌شنبه مدیر یک شرکت نفتی در یک رسانه نفتی اماراتی که مواضع شدیدا ضد قطر را دنبال می‌کند خروج قطر از اوپک را به نوعی برای به دست آوردن دل ترامپ توصیف کرده بود، فوربز نیز در بخشی از مطلب خود دیدگاه مشابهی را تکرار کرده و نوشته است: «قطر با اتکا به ثروت گازی خود از اوپک خارج می‌شود و از طرف دیگر دل دولت ترامپ را به دست می‌آورد»

فوربز همچنین می‌نویسد: «ترامپ در حالی که در ابتدا با اقدام عربستان و امارات برای بلاک کردن قطر همراهی و همدلی به خرج می‌داد حالا در حال درخواست عقب‌نشینی از ریاض و ابوظبی است. به نظر می‌رسد اقدام اخیر قطر تلاش برای متقاعد کردن ترامپ برای فشار بیشتر به عربستان و امارات در این زمینه باشد»

فوربز «تغییر در ساز و کار» اوپک را عامل دوم محرک قطر برای تصمیم خروج می‌داند. تغییری که تولیدکنندگان کوچک را به حاشیه برده است.

تغییر اوپک موضوعی است که سارا وخشوری رییس شرکت اس وی بی‌انرژی نیز در گفت‌وگو با «تعادل» به آن می‌پردازد. او می‌گوید: «پویایی درون اوپک در حال تغییر است، به خصوص حالا که روسیه در حال همکاری با اوپک است و از طریق مذاکرات و روابط نزدیکش با عربستان سعودی تاثیر بالایی را روی ساز و کار تصمیم‌گیر‌ی‌ها دارد. روابط عربستان سعودی و امریکا و تاثیرات آن بر تصمیمات نیز عامل دیگری است.»

او ادامه می‌دهد: «همانطور که روابط میان اوپک و غیر اوپک به ویژه روسیه تقویت می‌شود می‌شود انتظار ضعیف شدن روابط میان اعضای اوپک را داشت. این به خصوص از این ناشی می‌شود که برخی اعضا احساس می‌کنند منافعشان در اوپک تحقق نمی‌یابد. » وخشوری اعتقاد دارد این روند در عملکرد اوپک و واقعیات آن به شکلی که به آن عادت داریم، دگرگونی ایجاد کند.

اندرو کریچلو روزنامه‌نگار مطرح اقتصادی نیز در گفت‌وگویی با سی‌ان‌بی‌سی خروج قطر از اوپک را «ریسکی سیستماتیک» برای آینده سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام توصیف می‌کند. او معتقد است هر چند قطر تولیدکننده کوچک نفت خام است اما در سال‌های اخیر وزنه دیپلماتیکی در اوپک محسوب می‌شده است.

  مورد پیچیده عراق

در حالی که در اغلب تحلیل‌ها، موضوع عدم تامین منافع کشورها با تولید نفت کم در اوپک مطرح شده و به نوعی از احتمال خروج این دسته از تولیدکنندگان صحبت شده است، سی ان بی‌سی در یک تحلیل پای «عراق» به عنوان دومین تولیدکننده نفت خام در اوپک را پیش کشیده و به نقل از مایکل کوهن رییس بخش تحقیقات نفت بانک بارکلیز نوشته است که اگر قرار باشد کشوری دیگر غیر از قطر نیز اوپک را ترک کند این کشور «عراق» خواهد بود. کوهن می‌گوید: «تصور می‌کنم در میان همه کشورهای عضو اوپک، عراق بوده که در شش یا هشت ماه گذشته برجسته و متمایز بوده است. عراق مرتبا از هدف تولید خود فراتر رفت و بنابراین اگر محدودیت تولید نفت خام شدید باشد، عراق ممکن است احساس کند به نفعش است دیگر عضو اوپک نباشد.

کشورهای عضو اوپک قرار است امروز 6 دسامبر در وین جمع شوند و راجع به تصمیم کاهش تولید نفت خام صحبت کنند.

سی ان بی‌سی در ادامه مطلب خود می‌نویسد: «عراق که دومین تولیدکننده بزرگ عضو اوپک در میان ۱۵ کشور عضو این گروه است پس از سال‌ها جنگ و تحریم، هنوز با زیرساخت ضعیف و فقر دست و پنجه نرم می‌کند و بنابراین انگیزه دارد که شیرهای نفت خود را باز نگه دارد. طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، بیش از ۹۰ درصد درآمد دولت عراق از نفت است.»

مایکل کوهن برای پشتیبانی ادعای خود در خصوص عراق به دیدار دو ماه پیش خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی از بغداد اشاره می‌کند، هر چند می‌گوید به این دلیل که موضوع گفت‌وگو علنی نشد از مفاد آن بی‌اطلاع است. او می‌گوید: «ما از ماهیت این مکالمات آگاهی نداریم اما به وضوح در مورد همراهی عراق نگرانی وجود دارد»

طبق گزارش رسانه‌ها، فالح با همتای عراقی خود و عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق برای مذاکره در خصوص افزایش همکاری در بخش انرژی و برق دیدار کرد. امریکا برای مقابله با گسترش نفوذ ایران در کشور همسایه‌اش، عربستان را به گسترش سرمایه‌گذاری و بازسازی عراق تشویق کرده است.

البته عملکرد عراق حداقل تا به این جای کار نشانی از تمایل این کشور برای خروج از اوپک با وجود نقد این کشور به ساز و کار تصمیم‌گیری‌ها ندارد. در همین راستا دیروز ثامر غصبان که به تازگی به وزارت نفت عراق منصوب شده است در یک بیانیه گفته است: «اوپک باید برای دستیابی به ثبات بیشتر در بازار نفت پس از سقوط شدید بهای نفت خام در مدت اخیر، به صورت همزمان استراتژی‌های میان‌مدت و بلندمدت را مد نظر داشته باشد. در این بیانیه عنوان شده است که عراق، دومین تولید‌کننده نفت خام اوپک به دنبال این است که در تلاش‌ها برای کمک به ثبات بازار نفت، مثبت و سازنده باشد و قیمت‌ را حمایت کند.

غصبان در این بیانیه تاکید کرده است که اوپک نیاز دارد نه فقط به راه‌حل‌های کوتاه‌مدت مانند کاهش تولید بلکه به توسعه راه‌حل‌های جدید و طرح‌ها برای پاسخ به چالش‌های موجود بپردازد.

او در پایان این بیانیه اظهار کرده است: «ما به گزارش کمیته فنی درباره شرایط بازار نفت گوش می‌کنیم و درباره این مسائل و پیشنهادها برای رسیدن به توافق میان تولیدکنندگان به منظور پرداختن به کاهش قیمت نفت بحث

خواهیم کرد.»

صنعت نفت عراق از زمان تهاجم امریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، موفق‌ترین تحول را در میان صنایع این کشور داشته است و تولید نفت عراق در اکتبر به رکورد ۴.۷۶ میلیون بشکه در روز رسید. تولید فزاینده این کشور و لیبی، در افزایش عرضه جهانی در پاییز امسال نقش داشت. ثامر غضبان، وزیر نفت عراق در اواخر اکتبر اعلام کرد تولید بیشتر نفت، اولویت اصلی این کشور است. این موضوع نه در کوتاه‌مدت بلکه در بلندمدت نیز هدف اصلی عراق است. شرکت ملی نفت بصره اعلام کرده قصد دارد تولیدش را از ۳.۲ میلیون بشکه در روز فعلی به ۵ میلیون بشکه در روز در هفت سال آینده افزایش دهد.

  اثر بر بازار

قطر با تولید روزانه 600 هزار بشکه نفت خام تنها 2 درصد از تولید نفت خام کل اوپک را تشکیل می‌دهد. همین مساله باعث می‌شود اغلب تحلیل‌ها تاثیر خروج این کشور از کارتل را ناچیز توصیف کنند. سارا وخشوری رییس شرکت مشاوره انرژی اس وی بی‌در این خصوص به «تعادل» می‌گوید: «بیرون رفتن قطر از اوپک هیچ تاثیر چشمگیری برقیمت‌های جهانی نفت خام نخواهد گذاشت. تولید نفت خام قطر (برعکس تولید گازش) در قیاس با دیگر تولیدکنندگان حاشیه خلیج فارس محدود است و ظرفیت تولید شناور که باعث ایجاد تاثیر در قیمت‌ها می‌شود در این کشور وجود ندارد»