هدیه سال نو اوپک به نفت
با مستثنی شدن ایران، اوپک و غیر اوپک توافق کردند روزانه 1 میلیون و 200 هزار بشکه از عرضه نفت خام کم کنند
گروه انرژی| نادی صبوری |
اوپک پلاس روزانه یک میلیون و 200 هزار بشکه از عرضه نفت خام خود خواهد کاست. این جمله ساده البته به سادگی به دست نیامده و حاصل 2 روز مذاکره و چانه‌زنی میان وزرای کشورهای تولید‌کننده نفت خام بوده است. گیر کار نیز درخواست ایران برای مستثنی شدن از طرح بود. خواسته ایران در نهایت و بعد از کشیده شدن نشست اوپک به روز دوم مورد پذیرش قرار گرفت. گزارش پیش رو تلاش کرده است تمام حواشی و اتفاقات مهم رخ داده در دو روز 6 و 7 دسامبر در وین را پوشش دهد. منبع تهیه این گزارش در وهله نخست پخش زنده وب سایت اوپک و بعد از آن اکانت توییتر خبرنگاران و تحلیلگران و رسانه‌های بین‌المللی بوده است.
فضای پیش از نشست
وین خود را آماده سال نو کرده است، تولیدکنندگان نفت اما دغدغه‌های دیگری دارند. قطر تصمیم خود برای خروج از اوپک را اعلام کرده است، ترامپ به سبک و سیاق چند وقت اخیرش درباره تولید اوپک توییت کرده است اما اتفاقی خارج از چارچوب نیز رخ می‌دهد. بلومبرگ خبری با این محتوا را منتشر می‌کند که برایان هوک دیپلمات ارشد امریکایی که مسوول تحریم نفتی ایران است یک روز پیش از آغاز نشست اوپک در وین با خالد الفالح وزیر انرژی عربستان دیدار کرده است. خبر از طرف منابع رسمی تایید نمی‌شود، ایران از طریق بیژن زنگنه وزیر نفت به این موضوع واکنش نشان داده و عنوان می‌کند که چنین دیداری اگر با هدفی غیر از درخواست عضویت امریکا در اوپک مطرح شده است اقدامی «غیر حرفه‌ای»، «ناشیانه» و «مداخله‌جویانه» به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد فضای اوپک بیش از هر زمان دیگری «سیاسی» شده است. همه‌چیز نشان از یک روز دشوار و تصمیمات متاثر از عوامل سیاسی را دارد. احتمالا «نفت» حرف آخر را نخواهد زد.
روز نشست
اظهاراتی از سوی وزیر نفت عمان مبنی بر اینکه احتمالا سطح کاهش تولید یک میلیون بشکه در روز است مطرح می‌شود، انتظار بازار اعدادی فراتر از این است و در نتیجه قیمت در ابتدای روز پنجشنبه 6 دسامبر به 60 دلار در هر بشکه کاهش می‌یابد. اتوموبیل‌های حامل وزرای کشورهای عضو اوپک و هیات همراهشان یکی پس از دیگری در خیابان هلفراستروفراشتراسه وین روبروی پلاک 10، جایی که از سال 2009 به منظور میزبانی اوپک ساخته شده است می‌ایستند و وزرا وارد ساختمان می‌شوند.
عقربه بزرگ ساعت‌های سفید رنگ سالن کنفرانس اوپک روی 9 و عقربه کوچک روی 6 قرار می‌گیرد. وین آماده شروع نبرد می‌شود، تنها مانع وجود پرشمار خبرنگاران از اغلب رسانه‌های مطرح دنیاست که جو مک مانیک یک تحلیلگر نفتی در گفت‌وگو با خبرنگار پخش زنده اوپک به آن اشاره کرده و می‌گوید: «این‌بار از همه جا از سی‌ان‌ان، تلویزیون‌های بین‌المللی و بسیاری که تا به حال در نشست شرکت نمی‌کردند به اینجا آمده‌اند. این نشان می‌دهد اوپک در کنار غیر اوپک قدرت زیادی یافته است»
بعد از حدود 40 دقیقه، در حالی که منشی برنامه تقریبا از ترک نشدن سالن توسط خبرنگاران کلافه شده است، آخرین نفرات نیز سالن را ترک می‌کنند. سهیل بین مزروعی وزیر انرژی امارات نشست را با خوشامدگویی به وزیر جدید نفت عراق و طرح عمومی موضوع ترک اوپک توسط قطر آغاز می‌کند. دوربین تیم سه نفره قطر را که بعد از پایان صحبت‌های مزروعی برای همیشه ساختمان اوپک را ترک خواهند کرد نشان می‌دهد. هر چند همه واقف هستند که روابط بین قطر و امارات تا چه اندازه تیره است، بن مزروعی که ریاست دوره‌ای اوپک را در دست دارد و در واقع به نمایندگی از کارتل در حال صحبت است برای قطر آرزوی موفقیت می‌کند. اظهارات کلی در خصوص تلاش‌ها برای تعادل‌بخشی به بازار ادامه می‌یابد و در نهایت دوربین‌ها خاموش می‌شود تا نبرد اصلی آغاز شود.
شب وین
ریسه‌هایی که به مناسبت نزدیک بودن سال نو دور ساختمان اوپک کشیده شده‌اند، روشن می‌شوند. شب شده است اما پرچم سفیدى از محل نشست وزرای کشورهای عضو اوپک دیده نمی‌شود. نشست بسیار فراتر از انتظار طولانی شده است و اخبار نیمه رسمی نشان می‌دهد موضوع اختلاف «اندازه کاهش تولید» و کشورهایی هستند که خواهان «مستثنی» شدن از کاهش تولیدند. وزیر نفت ایران در اظهاراتش پیش از شروع نشست عنوان می‌کند که گزارش‌های مختلف نشان از وجود چیزی بین یک میلیون و 300 هزار بشکه در روز تا 2 میلیون و 400 هزار بشکه در روز مازاد عرضه دارد. به غیر از لیبی که وضع متفاوتی دارد، بیژن زنگنه وزیر نفت ایران از همان ابتدا اعلام کرده است که «طبیعی» است ایران زیر بار کاهش تولید نرود. خالد الفالح وزیر انرژی عربستان نیز از ابتدا با ساز ناکوک وارد شده و گفته است اگر همه کشورها آماده کاهش تولید نیستند صبر می‌کنیم تا بقیه هم آماده باشند. نشست بدون نتیجه خاصی و به شکلی بی‌سابقه بدون برگزاری نشست خبری پایان می‌یابد. بیژن زنگنه وزیر نفت ایران که چهره‌ای بسیار خسته دارد در ویدیویی دیده می‌شود. پرسش‌ها را با کلماتی کوتاه جواب می‌دهد و می‌گوید که این نشست بسیار سخت بوده است، «سخت‌تر از همیشه».
پس از آنکه نشست 6 دسامبر بدون نتیجه پایان می‌یابد، بهای نفت خام برنت 3 درصد کاهش یافته و به 60 دلار و 6 سنت می‌رسد.
روز دوم
صبح دیگری با طعم نفت در وین آغاز می‌شود، ولی این‌بار تفاوتی عمده با روز قبل دارد. طبق برنامه قرار بر این بوده است که یک روز پس از نشست اوپک، در روز دوم در ساعت 30: 9 صبح نشست اوپک با کشورهای غیر اوپک آغاز شود. به دلیل به توافق نرسیدن اوپک این ماجرا به شکل رسمی اتفاق نمی‌افتد اما الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه وارد بازی می‌شود.
دیگر مشخص شده است که یکی از مشکلات اصلی و در واقع اصلی‌ترین مشکل درخواست ایران برای مستثنی شدن از طرح کاهش تولید است. برای اغلب ناظران این موضوع توجیهی ندارد، ایران همین حالا نیز به دلیل وضع تحریم‌های ایالات متحده بخش قابل توجهی از صادرات و به تبع آن تولید نفت خام خود را از دست داده است. این سهم به دیگر تولیدکنندگان اوپک می‌رسد و طبیعی است که ایران از طرح کاهش تولید مستثنی شود.
خالد الفالح وزیر انرژی عربستان اما پایش را در یک کفش کرده است، یا همه یا هیچ کس. الفالح صبح را با گفتن این جمله به خبرنگاران آغاز می‌کند: «به اینکه توافقی امروز صورت گیرد چندان مطمئن نیستم». این اظهارات الفالح روند قیمت را نزولی می‌کند. اقدامی که یکی از تحلیلگرها معتقد است الفالح برای کشاندن بقیه به میز مذاکره آن را انجام داده است.
صفحه توییتر وزارت انرژی روسیه عکسی را از الکساندر نواک وزیر انرژی این کشور در حال دیدار و صحبت با بیژن زنگنه وزیر نفت ایران منتشر می‌کند، تحلیلگران بر این تصور هستند که نواک در حال میانجی‌گری برای یافتن راهی بین ایران و طرح کاهش تولید است. همزمان با این جلسه، خبرنگاران و منابع خبری شایعه‌ای را در توییتر و به دنبال آن رسانه‌های بین‌المللی منتشر می‌کنند. شایعه ادعا دارد ایران حاضر است به صورت «نمادین» شرکت کردن در کاهش تولید را قبول کند. حدود 30 دقیقه بعد صفحه توییتر وزارت نفت ایران به نقل از یک منبع آگاه می‌نویسد که ایران نه «نمادین» و نه «غیر نمادین» با طرح کاهش تولید نفت خام همراهی نخواهد کرد. همزمانی انتشار این شایعه با دیدار زنگنه و نواک این ظن را ایجاد می‌کند که روسیه پیشنهاد‌دهنده پذیرفتن «نمادین» به ایران بوده است.
روی کاغذ اصرار عجیب عربستان به اینکه ایران نیز جزئی از طرح کاهش تولید نفت خام باشد عجیب به نظر می‌رسد. ایران در ماه اکتبر روزانه 3 میلیون و 296 هزار بشکه نفت خام تولید کرده است. این رقم کاهشی 156 هزار بشکه‌ای را نسبت به ماه قبل از آن نشان می‌دهد. این رقم تنها 10 درصد از تولید نفت خام اوپک است و انتظار می‌رود با توجه به تحریم‌های امریکا روندی شدیدا کاهشی داشته باشد. از سویی اگر این پیش‌فرض را مد نظر قرار دهیم که عربستان طبق یک طرح خواهان این بوده است که هر عضو اوپک 2 درصد از تولید نفت خام خود بکاهد بر سهم ایران تاثیر ویژه‌ای نخواهد گذاشت.
افرادی که اخبار اوپک را دنبال می‌کنند، خوب می‌دانند در چنین مواقعی که وضع پیچیده می‌شود عواملی بیرون از ساختمان سفید اوپک در وین تعیین‌کننده خواهد بود، فضای رسانه‌ای در این لحظات حرف نخست را می‌زند. چیزی که عربستان همواره از آن بهره می‌گیرد. پیگیری فضای شبکه اجتماعی توییتر و هشتگ #OOTT که در این مواقع ترند می‌شود می‌تواند جو را به خوبی نشان دهد. در همین لحظات است که جان کمپ یکی از تحلیلگران مطرح نفتی می‌نویسد: «اصرار الفالح بر مستثنی نشدن ایران از توافق را متوجه نمی‌شوم، ایران همین حالا نیز نمی‌تواند به اندازه ظرفیتش تولید و صادرات کند. الفالح با این اصرار کنترل سیاست نفتی پادشاهی را به دست تهران سپرده است. جنبه‌ای از رفتار که احتمالا اکنون متوجه آن نیست.»
آن‌طور که خبرگزاری روسی تاس پیشتر نوشته است الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه تصمیمات حساس را در نشست با اوپک با ولادیمیر پوتین هماهنگ می‌کند، البته قطعا افراد دیگری نیز تعیین‌کننده هستند که شاید به وضوح پوتین در تصمیم‌سازی‌ها نقش ندارند.
پایان انتظارها
در نهایت لحظه موعود فرا می‌رسد. شنیده‌ها از این حکایت دارند که اوپک روزانه 800 هزار بشکه و غیر اوپک روزانه 400 هزار بشکه از عرضه نفت خام خود خواهند کاست. سهم هر کشور مشخص نیست اما ایران و لیبی از طرح مستثنی شده‌اند.
نخستین اخبار منتشر شده در مورد جزییات کاهش تولید از این حکایت دارد که روسیه باید روزانه 230 هزار بشکه از تولید نفت خام خود بکاهد. برای نهایی شدن این اعداد باید منتظر تمام شدن نشست رسمی اوپک و غیر اوپک بود که حوالی ساعت 17:30 به وقت تهران و 15:00 به وقت وین شروع شد.
بهای نفت خام در واکنش به اعلام خبر توافق اوپک و غیر اوپک برای کاستن روزانه یک میلیون و 200 هزار بشکه از عرضه، 5.4 درصد افزایش یافت. بهای نفت خام برنت با افزایش 3.26 دلاری در هر بشکه به 63 دلار و 32 سنت در هر بشکه رسید. آن‌طور که اخبار منتشر شده حکایت دارند هر کدام از اعضای اوپک به غیر از ایران، ونزوئلا و لیبی باید تولید خود را 3.5 درصد کاهش دهند.
