نرخ ارز با بیماران خاص سر سازگاری ندارد
ریحانه جاویدی|
نابسامانی وضعیت اقتصاد کشور و نوسان نرخ ارز، گرچه کیفیت زندگی بیشتر اقشار جامعه را تغییر داده، اما فشار مضاعفی را بر بیماران خاص و خانواده‌هایشان تحمیل کرده است. پاییز سال گذشته با مصوبه هیات دولت، یارانه داروهای خارجی برای بیماران خاص حذف شد و در لایحه بودجه 1397 با وجود آنکه چهار بیماری جدید به فهرست بیماری‌های خاص اضافه شد، اما بودجه‌ای برای آن در نظر گرفته نشد. چنین وضعیتی وقتی با افزایش نرخ ارز که از ابتدای امسال روند صعودی داشته است، پیوند خورد، اقتصاد سلامت را با چالش جدی رو به رو کرد تا جایی که کارشناسان سلامت معتقدند این نوسان غیرقابل پیش‌بینی، به برنامه‌های حمایتی دولت آسیب جدی وارد کرده و ضمانت اجرایی آن را کم می‌کند، با این حال مبتلایان به بیماری‌های خاص همچنان چشم امید به یارانه‌های دولتی دارند و دولت مسوول مستقیم هموار کردن وضعیت بهداشت و درمان مردم است چرا که اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برخورداری از خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی را در زمره حقوق همگانی دانسته و دولت را مکلف کرده است که از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت‌های مالی را برای یک یک افراد کشور در این خصوص تامین کند. علاوه بر آن ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه نیز دولت را مکلف کرده است نسبت به طراحی و اجرای برنامه‌های لازم برای کاهش درصد مواجهه خانوارها با هزینه‌های کمرشکن سلامت از طریق ارتقا و تعمیم بیمه‌های اجتماعی درمانی اقدام کند. از طرف دیگر به موجب قانون بودجه سال 97 نیز دولت باید خدمات دارویی را ازطریق استحقاق سنجی به صورت برخط به افراد نیازمند به خدمات دارویی ارایه کند. در طرح تحول سلامت نیز برنامه حفاظت مالی از بیماران صعب العلاج، خاص و نیازمند، به عنوان یکی از بسته‌های حمایتی طرح تحول نظام سلامت مورد تاکید قرار گرفته است. از همین رو روز گذشته وزارت بهداشت، درمان آموزش پزشکی از ابلاغ بسته‌های حمایتی برای ۱۳۱هزار بیمار خاص و صعب‌العلاج خبر داد تا به وظایفی که قانون بر عهده این وزارتخانه گذاشته است، جامه عمل بپوشاند.
آنطور که رییس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزارت بهداشت، اعلام کرد این بسته‌ها مبتلایان به بیماری‌های تالاسمی، هموفیلی، دیالیز خونی، دیالیز صفاقی، ام اس، EB (پروانه‌ای)، MPS، پیوند کلیه، پیوند کبد، پیوند قلب، پیوند پانکراس، پیوند روده و پیوند ریه را تحت پوشش قرار می‌دهد تا اندکی از بار مالی این بیماران کم شده و اندکی از فشار گرانی دارو و خدمات پزشکی و درمانی از دوششان برداشته شود. مهدی شادنوش، درباره جزییات این بسته حمایتی بیان کرد: « طبق وعده‌ای که از قبل به بیماران خاص و صعب‌العلاج کشور داده شده، بسته حمایتی از دهم آذرماه امسال قابلیت اجرایی پیدا کرده است. در این بسته، حفاظت مالی بیماران خاص و صعب العلاج در برابر هزینه‌های بالای این بیماران که مشکلات زیادی را برای خانواده آنها می‌تواند به وجود آورد، دیده شده است. در این بسته پوشش حداکثری سهم بیمار برای خدمات تایید شده در دستورالعمل دیده شده است. همچنین بیماران آسیب‌پذیر به منظور هدفمندسازی پرداخت یارانه سلامت به آنها شناسایی شدند.»
او با اشاره به اینکه بیماران می‌توانند تمام خدمات درمانی و دارویی‌شان را در بیمارستان‌های دانشگاهی دریافت کنند، افزود: « در صورتی که مرکز دانشگاهی موردی از زیرساخت‌های ارایه این خدمات را نداشته باشد با تعرفه‌های مشخص می‌تواند در قالب قراردادهایی این خدمات را به بخش‌های دیگری خارج از دانشگاه برون سپاری کند. خدماتی که در این بسته برای بیماران خاص و صعب‌العلاج دیده شده است، شامل خدمات تشخیصی، درمانی، دارویی و توانبخشی است.»
شادنوش بیان کرد: « تامین داروی این بیماران براساس برنامه مجلس شورای اسلامی با تاکید و اولویت بر مصرف داروهای تولید داخل است و اگر دارویی تولید مشابه داخلی نداشته باشد، مطابق قانون از این بیماران حمایت‌های لازم صورت می‌گیرد. همچنین داروهای مورد نیاز این بیماران باید در مراکز ارایه خدمت تامین شود و طبق قانون کلی طرح تحول نظام سلامت باید از هرگونه ارجاع بیمار به خارج از بیمارستان پیشگیری شود. خدمات دندانپزشکی هم برای تمامی بیماران خاص و صعب‌العلاج در این بسته تعریف شده است و طبق آن باید به این بیماران خدمت ارایه شود.»
رییس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزارت بهداشت با بیان اینکه این بسته سالیانه حدود ۴هزار میلیارد ریال بودجه نیاز دارد، افزود: « در این بسته تمام خدمات بیماران خاص رایگان می‌شود و تنها در پیوندها فرانشیزی که از قبل هم وجود داشت دریافت می‌شود. تاکنون ۱۳ بیماری در این بسته حمایتی گنجانده شده وطی هفته‌های آتی بسته حمایتی بیماران SMA نیز تکمیل و ابلاغ خواهد شد که امیدواریم به واسطه آن بتوانیم اندکی از دغدغه‌های خانواده آنها را کاهش دهیم. خدمات بیماران سرطانی و پیوند مغز استخوان نیز به صورت جداگانه و در آینده‌ای نزدیک ابلاغ می‌شود به دلیل اینکه نیازمند زیرساخت‌هایی است که باید تکمیل شود. با وجود این از مجلس شورای اسلامی درخواست کردیم تا بیماری‌های بیشتری در این بسته پوشش داده شوند. امسال ۴۰ بیماری را به دولت پیشنهاد کردیم تا پس از ارسال و موافقت مجلس آن افراد هم بتوانند از حمایت‌های وزارت بهداشت بهره مند شوند. امیدواریم که مجلس شورای اسلامی با تخصیص ردیف مستقل برای بیماران خاص و صعب‌العلاج در برنامه‌های اعتباری، اعتبار واقع بینانه‌ای را برای حمایت از بیماران خاص و صعب العلاج در نظر بگیرد.»
آفت اقتصاد غیرقابل پیش‌بینی، برای بسته‌های حمایتی
با وجود ابلاغ بسته حمایتی وزارت بهداشت برای 131 هزار بیمار خاص و صعب العلاج، کارشناسان سلامت معتقدند نوسان نرخ ارز همچنان بر کیفیت درمان و تامین داروهای این قشر از جامعه تاثیرگذار خواهد بود. حسین صادقی، دکترای اقتصاد سلامت درباره تاثیر تورم و رشد نرخ ارز بر شاخص‌های سلامت به تعادل گفت: « نوسان ارز بر خدمات بهداشتی، تشخیصی و درمانی اثرگذار بوده و سبب افزایش هزینه تمام شده خدمات می‌شود. به هرحال از آنجا که بودجه حوزه سلامت برای وزارت بهداشت بطور مشخص تعریف و تعیین شده است، با بروز تحولات ارزی مراکز درمانی همانند بیمارستان‌ها به دلیل همین تغییرات دچار کسری بودجه شده و چالش‌هایی را تجربه خواهند کرد. بی شک زمانی که نوسان‌اقتصادی در جامعه‌ای مکرر وارد شود، همه آسیب می‌بینند، اما افراد و گروه‌هایی همانند بیماران خاص و سخت درمان که مشکلات مضاعفی دارند، اثرگذاری بیشتری از این وضعیت خواهند داشت. بنابراین برای تسهیل روند زندگی آنها باید دولت به شناسایی افراد مورد نظر بپردازد و سپس بسته‌های کامل حمایتی برای آنها تعریف کند؛ بطوری که این افراد دیگر دغدغه‌هایی همانند امور درمانی و مسائل مالی را نداشته باشند.»
او افزود: « با توجه به تجربیات گذشته باید متولیان امر نسبت به اینگونه تحولات ارزی آمادگی داشته و شرایط پیش رو را پیش‌بینی کنند؛ چرا که اقتصاد سلامت بطور کامل تابع شرایط اقتصاد کلان جوامع است. از این رو عوامل متعددی در این قضیه اثرگذاراست. مسائلی همانند رشد تورم و کاهش ارزش پول ملی بر حوزه سلامت نیز موثر خواهد بود. به خصوص که چنین نوسان بیشتر در کشور ما غیرقابل پیش‌بینی بوده و ناگهانی بروز می‌کند. این در حالی است که در بسیاری از کشورها چنین نوسان و تحولات اقتصادی وجود دارد، اما بیشتر این مسائل قابل پیش بینی و منطقی به نظر می‌رسد، برای نمونه از پیش تعریف شده که در سال جدید پنج درصد بر تورم افزوده شود. در واقع همین روند غیرقابل پیش‌بینی بودن نوسان اقتصادی وضعیت مدیریت و برنامه‌ریزی حوزه سلامت را دشوار کرده است.»
وضعیت شکننده داروسازی‌ها در برابر ارز
صادقی در تحلیل وضعیت قیمت دارو و تاثیرگذاری آن بر بیماران خاص بیان کرد: « در بحث تولید داروهای داخلی ما وابسته به ارز هستیم؛ چراکه مواد اولیه آن وارداتی است. به همین دلیل بسیاری از تولید کنندگان داخلی متقاضی افزایش قیمت محصولات خود هستند. در واقع شرکت‌های یاد شده در برابر نوسان ارزی وضعیت شکننده‌ای دارند؛ زیرا سال‌هاست با وجود ادعای تولید داخل از حمایت‌های ارزی وزارت بهداشت برخوردار بوده‌اند.»
این فعال حوزه سلامت با اشاره به دلایل ضعف این عرصه در برابر تحولات اقتصادی افزود: “ زمانی ما برای مسائل خود قادر به برنامه‌ریزی هستیم که بتوانیم آینده پیش رو را ببینیم و توان پیش بینی داشته باشیم. درحالی که ما همواره درحوزه سلامت با این نگرانی دست به گریبانیم که تحولات ارزی قرار است چه بلایی سر برنامه‌ریزی‌های ما بیاورد؟ به هرروی با افزایش نوسان‌های ارز انتظار می‌رود قیمت داروها نیز افزایش یابد، اما در ماه‌های اخیر وزارت بهداشت به‌شدت در برابر این قضیه مقاومت نشان می‌دهد. درحالی که این نحوه مقاومت دستوری مساله دیگری را در نظام سلامت ایجاد می‌کند.»
او بیان کرد: « با تکلیف بر کاهش قیمت داروی داخلی، تولید کننده به دلایل اقتصادی رغبتی به تولید نخواهد داشت و از طرف دیگر وارد کننده نیز به سوی واردات کالاهای ارزانقیمت می‌رود. به این ترتیب کمبودهایی در جامعه بروز می‌کند و سرانجام نیز دولت مقوله اصلاح قیمت‌ها را پیش خواهد گرفت، چنان که در گذشته دارویی که ۱۰ هزار تومان قیمت داشته را دولت ۷۰۰۰ تومان‌اش را متعهد شده است، درحالی که امروز همین دارو ۱۲ هزار تومان شده، اما تعهد دولت همچنان ۷۰۰۰ تومان است؛ به این ترتیب سهم خریدار افزایش یافته است. از این رو برای مدیریت این نوسان ارزی باید صندوقی ایجاد شود که از فعالان این حوزه در برابر تحولات حمایت کرده و زمینه ساز ثبات در اقتصاد سلامت کشور باشد. این در شرایطی است که وزارت بهداشت به دلیل منابع محدود توان برنامه‌ریزی، جبران و مدیریت نوسان پیش رو را ندارد. در سال‌های گذشته با نوسان ارز و رسیدن قیمت دلار به بیش از ۳۰۰۰ تومان، مسوولان وقت وزارت بهداشت اعلام کردند با ارسال اسامی بیماران، بودجه‌ای برای تأمین داروی آنها تخصیص می‌یابد که تا امروز چنین نشده است حال باید دید بسته حمایتی جدید چقدر به اجرا می‌رسد.»
