عبور آسوده تجدیدپذیرها از نوسان ارزی
گروه انرژی| فرداد احمدی |
در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر در نقاط مختلف دنیا، حساسیت بسیار بالایی نسبت به رشد یا افول اقتصاد جهانی داشته است. به عنوان مثال در همین چند ماه گذشته تهدید اقتصاد جهانی به واسطه جنگ تجاری امریکا و چین ضربه‌های سنگینی را بر پیکر تجدیدپذیرها در سطح جهان وارد کرد. این الگو در ایران نیز تکرار شد و نوسانات ارزی اوایل سال 1397، نگرانی‌ها را نسبت به وضعیت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برانگیخت و معضل افزایش هزینه‌های واردات تجهیزات فنی و مهندسی ساخت واحدهای تولید انرژی تجدیدپذیر را بر دیگر معضلات این صنعت اضافه کرد. اما دیروز سیدمحمد صادق‌زاده، رییس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر پیام روشنی به علاقه‌مندان سرمایه‌گذاری تجدیدپذیری داد: «خسارت ناشی از نوسانات ارزی به دلیل کاهش 2.5 برابری هزینه‌های تأمین تجهیزات قابل جبران است.» صادق‌زاده از رشد بالای این صنعت با وجود تحریم‌ها و نوسانات ارزی خبر داد و بیان کرد این صنعت همچنان برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی توجیه‌پذیر است. وی همچنین اعلام کرد که با تعریف متغیری به نام «ضریب آمادگی ساعتی» در محاسبات مربوط به نرخ خرید برق تجدیدپذیر، دولت برق را 30 تا 40 درصد گران‌تر خریداری می‌کند و این امر کمک شایانی به توسعه تجدیدپذیرها خواهد کرد. شرح مطلب را در ادامه می‌خوانید:
هر یک از ما می‌توانیم با صرف هزینه 7 الی 8 میلیون تومانی، با اشغال فضایی 20 متری از پشت بام خانه خود، به اندازه یک کیلووات ساعت انرژی تولید کنیم و ضمن استفاده شخصی، مازاد آن را به دولت بفروشیم. این چکیده سخنان رییس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر بود که دیروز در نشست خبری مطرح کرد. به گفته محمد صادق‌زاده برای ساخت واحد خورشیدی به ازای هر کیلووات ساعت برق، 7 الی 8 میلیون تومان هزینه مورد نیاز است. این در حالی است که پیش از افزایش نرخ ارز این رقم 5 الی 6 میلیون تومان بوده است. وی درباره قیمت ایجاد یک واحد خورشیدی، گفت: «کوچک‌ترین واحد خورشیدی یک کیلووات است، اما بطور متوسط این واحدها با مقیاس پنج کیلوواتی احداث می‌شوند که برای ساخت یک واحد پنج کیلوواتی نیز به ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان سرمایه نیاز است.» صادق‌زاده با تاکید بر اینکه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نسبت به سال قبل حدود ۷۰ درصد رشد داشته است، پیش‌بینی کرد که سال آینده شاهد رشد ۴۰ درصدی واحدهای تولید انرژی تجدیدپذیر در ایران باشیم. وی با تأکید بر اینکه نرخ رشد 40 درصدی نیز بسیار بالا محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: «سرمایه‌گذاری در صنعت تجدیدپذیرها با حضور بالای مردم همراه است و این در شرایطی است که دو واقعیت برای قیمت برق اتفاق افتاده که منشأ جهانی و منشأ داخلی دارد.» بنا به گفته وی: «از سال ۱۳۹۵ که نرخ‌های خرید تضمینی برق طراحی شد، تاکنون حدود ۲.۵ برابر هزینه سرمایه‌گذاری ایجاد نیروگاه تجدیدپذیر کاهش پیدا کرده است، به‌گونه‌ای که اگر در سال ۱۳۹۵، هر یک واحد نیروگاه خورشیدی به ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ یورو سرمایه نیاز داشت، اکنون این میزان به ۶۰۰ تا ۷۰۰ یورو کاهش یافته است.» ماجرا از این قرار است که با توجه به آنکه در سال ۱۳۹۵ اغلب سرمایه‌گذاری‌ها در این صنعت خارجی بود، ایران توانسته است فناوری این حوزه را تا حد زیادی توسعه دهد، از این‌رو اکنون خط تولید تجهیزات ۷۰ تا ۸۰ درصد نیروگاه‌های کشور در داخل تولید می‌شود و میزان تولید پنل‌های خورشیدی در داخل به ۳۰۰ مگاوات افزایش یافته است. رییس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر همچنین از افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیر خبر داد و افزود: «با توجه به اینکه نرخ ارز افزایش یافته، اما هزینه ساخت تجهیزات نیروگاه‌ها دو تا ۲.۵ برابر کاهش یافته است، باز هم سرمایه‌گذار ۳۰ تا ۴۰ درصد دچار مشکل می‌شود. از این‌رو تدابیری را در نظر گرفته‌ایم تا سرمایه‌گذار با مشکل مواجه نشود، به گونه‌ای که علاوه بر قیمت پایه، ضرایبی را تحت عنوان آمادگی ساعتی برای نیروگاه‌ها در نظر گرفته که این مساله موجب می‌شود ۳۰ تا ۴۰ درصد قیمت خرید برق افزایش یابد.» به گفته وی، ضریب آمادگی ساعتی بدین معناست که اگر نیروگاهی در زمان پیک به تولید برق اقدام کند، برق آن را ۳۰ تا ۴۰ درصد گران‌تر خریداری می‌کنیم که این مساله می‌تواند هم به نفع کشور و هم به نفع سرمایه‌گذاران باشد. با این تفاسیر نیروگاهی که اکنون با قرارداد ۴۹۰ تومانی به ازای هر کیلووات‌ساعت برق در حال فعالیت است، با اعمال ضریب آمادگی ساعتی ۶۰۰ تومان در هر کیلووات ساعت برق از آن خریداری می‌شود که این مساله نه تنها موجب بازگشت سریع سرمایه می‌شود، بلکه نرخ بازگشت داخلی در این روش به بیش از ۲۰ درصد می‌رسد. صادق‌زاده در پاسخ به پرسش روزنامه تعادل مبنی بر اینکه با توجه به گسترش تکنولوژی فنی احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر و کاهش 2.5 برابری هزینه احداث این نیروگاه‌ها، رقابت‌پذیری سرمایه‌گذاری در این نیروگاه‌ها چقدر در مقایسه با سرمایه‌گذاری‌های واحدهای فسیلی توجیه‌پذیرتر شده است؟ گفت: «اکنون هزینه سرمایه‌گذاری در هر دو نوع برابر شده است. در واحدهای خورشیدی بین 600 تا 700 یورو به ازای افزایش هر کیلووات انرژی سرمایه‌گذاری مورد نیاز است و در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی نیز تقریبا همین عدد مورد نیاز است، اما اختلاف در ضریب تولید و قیمت است. ضریب تولید نیروگاه‌های حرارتی بین 60 تا 70 درصد است، اما ضریب تولید نیروگاه‌های خورشیدی در حدود 17 درصد است. بدین معنی که به ازای یک سرمایه‌گذاری مساوی در هر کدام از این نیروگاه‌ها، نیروگاه‌های سیکل ترکیبی در حدود 5 برابر بیشتر برق تولید می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت که هزینه تمام شده نیروگاه‌های سیکل ترکیبی 5 برابر کمتر از نیروگاه تجدیدپذیر خواهد بود. به همین دلیل متوسط خرید از نیروگاه‌های حرارتی حدودا 3 الی 4 برابر کمتر از نیروگاه‌های تجدیدپذیر است.»
ضمانت قوی‌تر برای پرداخت بدهی
بر اساس قانون سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر باید از منبع اخذ عوارض از مردم تأمین شود. بدین شرح که در سال گذشته 8 درصد از عوارض مندرج در فیش قبوض مردم قرار بود به تجدیدپذیرها اختصاص یابد. عوارض جمع‌آوری و به خزانه واریز شد، اما سازمان برنامه و بودجه مبلغ اختصاص یافته به تجدیدپذیرها را در منابع دیگری خرج کرد و دست تجدیدپذیرها خالی ماند. به همین دلیل امسال، مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی کرد که عوارض برق امسال بطور 100 درصد تخصیص یافته تلقی شود تا ضمانت محکمی برای پرداخت‌ها به تولیدکنندگان انرژی تجدیدپذیر باشد.
در این راستا، رییس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر با بیان اینکه در قانون بودجه سال ١٣٩٧ معادل ١٢٨٠ میلیارد تومان اعتبار از محل عوارض برق پیش‌بینی شد تا به دو بخش تجدیدپذیرها و برق‌رسانی روستایی اختصاص یابد، اظهار کرد: «تاکنون ٥٨٠ میلیارد تومان از این محل از مشترکان دریافت شده است.» وی افزود: «از این میزان تاکنون ٤٢٠ میلیارد تومان توسط سازمان برنامه و بودجه پرداخت شده است که امیدواریم تا پایان سال کل مبلغ پیش‌بینی شده یعنی ١٢٨٠ میلیارد تومان اختصاص یابد.» صادق‌زاده در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر افزایش عوارض برق و زمان تخصیص این مبلغ به تجدیدپذیرها، اظهار کرد: «براساس لایحه بودجه سال ۱۳۹۸، عوارض برق از 8 درصد به ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت، البته این مساله به هیات دولت و مجلس شورای اسلامی پیشنهاد شده، اما با توجه به نگاه مثبت دولت و مجلس شورای اسلامی به این حوزه به نظر نمی‌رسد که مورد حمایت قرار نگیرد.» رییس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر در پاسخ به این سوال که آیا نرخ پایه خرید تضمینی برق نیز افزایش خواهد یافت، ادامه داد: «اگر منابع لازم برای انجام این کار فراهم شود، به گونه‌ای که بتوان صورت حساب‌های ناشی از این افزایش نرخ را پرداخت کنیم، قطعا در نرخ پایه نیز افزایش قیمت خواهیم داشت.»
رشد سریع تجدیدپذیرها
صادق‌زاده در خصوص اینکه آیا توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در حالت رکود قرار دارد، بیان کرد: «بطور متوسط در هر هفته، یک نیروگاه بزرگ تجدیدپذیر و 100 الی 150 نیروگاه کوچک‌مقیاس تجدیدپذیر در کشور به بهره‌برداری می‌رسد.» وی تصریح کرد: «تاکنون بیش از ۲۰۰۰ واحد کوچک مقیاس خورشیدی به بهره‌برداری رسیده و تا آخر سال نیز ۱۰۰۰ واحد دیگر به بهره‌برداری خواهد رسید. اکنون 1 درصد از برق تولیدی کشور توسط واحدهای تجدیدپذیر تولید می‌شود و پیش‌بینی می‌کنیم در 4 سال آینده به سهم 5 درصدی ذکر شده در برنامه ششم توسعه دست یابیم.» رییس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر از استقبال سرمایه‌گذاران داخلی از صادرات برق تجدیدپذیر به کشورهای همسایه خبر داد. وی در این باره گفت: «در حال حاضر سه شرکت داخلی که در استان مرکزی و استان‌های غربی کشور واقع شده است، پروانه و مجوز رسمی از صادرات برق را به دو شرکت عراقی و یک شرکت افغانستانی دریافت کرده‌اند.»
هزینه بالای نیروگاه‌های زباله‌سوز
اگرچه انرژی تولید شده توسط نیروگاه‌های زباله‌سوز با هزینه بالاتری تولید می‌شود که گاهی تا سه برابر هزینه تولید انرژی تجدیدپذیر می‌شود، هدف اصلی ایجاد آنها با انگیزه‌های محیط زیستی است. در استان‌های شمالی که چند سالی است با معضل دفع زباله مواجه هستند، چنین واحدهایی می‌تواند مفید واقع شود. در این رابطه رییس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر پاسخ داد: «با توجه به اینکه نیروگاه‌های زباله‌سوز آلودگی‌های زیست محیطی را کاهش می‌دهند در اولویت قرار دارند، اما برای اینکه یک نیروگاه زباله‌سوز استاندارد ایجاد کنیم، هزینه زیادی را باید متحمل شویم.» صادق‌زاده با بیان اینکه هزینه تمام شده برق این نوع نیروگاه دو تا سه برابر نیروگاه‌های تجدیدپذیر است، ابراز کرد: «در حال حاضر، هفت نیروگاه پسماند زباله‌سوز فعال در کشور وجود دارد که به زودی نیز با نیروگاهی که در شمال کشور به بهره‌برداری می‌رسد، تعداد این نیروگاه‌ها به هشت نیروگاه ارتقاء می‌یابد.» وی با تأکید بر لزوم همکاری شهرداری‌ها بیان کرد: «ما با قیمت جذاب ۳۷۰ تومان، برق این نیروگاه‌ها را خریداری می‌کنیم، اما لازم است که شهرداری‌ها نیز در این زمینه به ما کمک کنند تا بتوانیم این نیروگاه‌ها را توسعه دهیم.»
