«روس‌ها» نرفته‌اند

گروه انرژی| نادی صبوری|

تنها یک روز پس از آنکه رویترز در گزارشی مدعی «تعلیق» فعالیت شرکت نفتی CNPC در پروژه فاز 11 پارس جنوبی شد، روزنامه روسی «ودوموستی» در گزارشی به نقل از 3 منبع آگاه نوشت  که شرکت روسنفت تصمیم گرفته است از موافقتنامه اصولی که با شرکت ملی نفت ایران برای سرمایه‌گذاری 30 میلیارد دلاری در پروژه‌های نفت و گاز ایران منعقد کرده بود کنار برود. این خبر در ادامه بازتاب زیادی در رسانه‌های بین‌المللی یافت و در نهایت در وب‌سایت اویل‌پرایس به گزارشی تبدیل شد که ادعا می‌کند روس‌ها به طور کلی از پروژه‌های نفتی ایران کنار رفته‌اند.  خبر اویل‌پرایس اما دارای ابهاماتی است. برای مثال در بخشی از این گزارش ادعا شده است که شرکت زاروبژنفت همکاری خود با شرکت دانا انرژی را به پایان برده است، در حالی که پیگیری تعادل از یک منبع آگاه در شرکت دانا انرژی نشان می‌دهد که زاروبژنفت به دنبال تحریم‌های امریکا سهام خود را به شرکت دولتی نفتی «پرومسیریوایمپورت» انتقال داده و جلسه‌ها و همکاری دانا انرژی با روس‌ها در قالبی دیگر در حال ادامه است.

ورود شرکت‌های نفتی روس‌ها به ایران، در چند سال اخیر آغاز شد. این اتفاق در راستای آغاز دوره‌ای جدید از همکاری 2 کشور رقم خورد که وارد فضای شراکت تجاری شدند. تا قبل از این روس‌ها نقش قابل توجهی در پروژه‌های حوزه انرژی نداشتند. «تعادل»  درست 2 سال پیش در چنین روزی در گزارشی با عنوان «نفت مناطق مرکزی در قرق روس‌ها» نوشت که تا این روز مطالعه  7میدان نفتی که در منطقه شرکت نفت مناطق مرکزی قرار می‌گرفتند به 4 شرکت نفتی روس سپرده شده است. البته قراردادهای مطالعاتی به شرکت‌ها با ملیت‌های مختلف سپرده شده بود.

از میان تمام این قراردادهای مطالعاتی با روس‌ها در ادامه نیز به آن افزوده شد البته موارد کمی به قرارداد قطعی تبدیل شدند. یکی از این موارد قرارداد «بهبود، بازیافت و افزایش تولید» 2 میدان نفتی آبان و پایدار غرب بود که 14 مارس 2018  به صورت مشترک میان زاروبژنفت از روسیه و دانا انرژی  از ایران منعقد شد.

31 اکتبر امسال اما خبرگزاری تاس روسیه نوشت که زاروبژنفت به دنبال تحریم‌های امریکا سهم خود در این میادین را به   شرکت دولتی نفتی «پرومسیریوایمپورت» فروخته است. در این خبر البته اطلاعاتی در خصوص اینکه آیا همکاری این شرکت با دانا انرژی در اشکال دیگر ادامه خواهد یافت یا نه منتشر نشد.

این موضوع از این جهت با اهمیت بود که پایه و اساس شکل‌گیری شرکت «زاروبژنفت» از ابتدا با دیگر شرکت‌های نفتی تفاوت دارد. شرکت زاروبژنفت در سال 1967 و با تصمیم وزارت نفت اتحاد سابق جماهیر شوروی تأسیس شد. هدف از تأسیس این شرکت فراهم آوردن کمک به کشورهای دوست و هم پیمان شوروی‌سابق در زمینه مسائل نفتی صنعت نفت و دیگر بخش‌های پایه‌یی اقتصاد بود. اساسا هدف از تأسیس این شرکت فعالیت در خارج از مرزهای روسیه و در کشورهای شریک شوروی بوده‌است.

این شرکت در سال‌های ابتدایی تاسیس و تا زمان فروپاشی شوروی در کشورهایی چون عراق، سوریه، کوبا و ویتنام پروژه‌های نفتی اجرا می‌کرد، با فروپاشی شوروی دچار بحران شد اما دوباره قد علم کرد و پروژه‌هایی را در عراق به دست گرفت. زاروبژنفت پیش از این در برخی همسایه‌های ایران و کشورهای منطقه فعالیت‌های نفتی انجام داده‌بود اما هیچ‌گاه پای این شرکت به صنعت ایران باز نشده‌بود.تمام این مسائل باعث می‌شد، کنار کشیدن کامل چنین شرکتی از 2 میدان نفتی آبان و پایدار غرب به دلیل تحریم عجیب به نظر برسد.

در حالی که اویل پرایس در گزارش روز گذشته خود بدون اشاره به فروش سهم زاروبژنفت به شرکت «پرومسیریوایمپورت» از خروج زاروبژنفت نوشته است، یک منبع آگاه در شرکت دانا انرژی  به «تعادل» می‌گوید که همکاری با «روس‌ها» در این پروژه طبق برنامه در حال پیشروی است و کارها و جلسات همان‌طور که قرار بوده است انجام می‌شود.

این اظهارات نشان می‌دهد اگرچه زاروبژنفت سهم خود را به شرکت دولتی روسیه انتقال داده است اما این می‌تواند به معنای قطع کامل همکاری در پروژه نباشد. اویل پرایس در گزارش خود نوشته است که زاروبژنفت تمام «پروژه‌هایش» در ایران را ترک کرده است.

    مورد روسنفت

اما موضوع دیگری که اویل پرایس در گزارش خود به آن پرداخته است، موضوع «خروج» شرکت روسنفت از ایران است. این گزارش مدعی می‌شود که روسنفت  تصمیم گرفته است که از ایران و از امکان سرمایه‌گذاری 30 میلیارد دلاری در پروژه‌های نفت و گاز در این کشور خارج شود.  طبق اطلاعاتی که «تعادل» ازقراردادهای منعقد شده در شرکت ملی نفت در دست دارد، روسنفت روی کاغذ تنها یک تفاهم‌نامه با NIOC در 1 نوامبر2017 منعقد کرد که موضوع آن نیز به صورت عمومی اطلاع‌رسانی نشد. در آن زمان رویترز به نقل از ایگور سچین مدیرعامل روسنفت که از نزدیکان ولادیمیر پوتین محسوب می‌شود نوشت که وسنفت روسیه و شرکت ملی نفت ایران موافقت‌نامه‌ای اصولی به مبلغ 30میلیارد دلار منعقد کرده‌اند که طبق این قرارداد دو شرکت ایرانی و روس بر روی تعدادی از پروژه های راهبردی همکاری خواهند کرد.  سچین در ادامه عنوان کرده بود: «امضای  این موافقت اصولی مقدمه ای برای متن اصلی قرارداد است که طی یک سال آینده تکمیل خواهد شد. این پروژه با هدف تولید یک میلیون و یکصد هزار بشکه نفت در روز معادل ۵۵ میلیون تن نفت در سال تعریف شده است.» در ادامه هیچ گاه خبری در خصوص تبدیل شدن این موافقتنامه به قرارداد منتشر نشد.  اما چیزی که میان روس‌نفت و شرکت ملی نفت ایران در نوامبر 2017 امضا شد «نقشه راه» و «چارچوب کلی یک همکاری استراتژیک بود». آن‌طور که وب‌سایت شرکت روس‌نفت این چارچوب را توصیف می‌کند این سند، منافع بلند مدت دو طرف در تعریف پروژه‌ها و همکاری‌های بلند مدت دو جانبه از جمله حوزه‌های اکتشاف و تولید، خدمات میدان و آموزش نیروی متخصص را تایید می‌کند.

در واقع اساسا آن‌چه که دیروز برخی رسانه‌ها تحت عنوان «قرارداد 30 میلیارد دلاری» میان روسنفت و شرکت ملی نفت ایران از آن یاد کردند، نه یک قرارداد بلکه سندی برای نشان دادن علاقه دو طرف به همکاری بلند مدت است. به همین واسطه است که تعبیر «خروج» روسنفت از آن چندان دقیق به نظر نمی‌رسد.

«تات‌نفت»، «لوک‌اویل» و «گازپروم» از دیگر شرکت‌های حوزه انرژی روسیه به حساب می‌آیند که در مرحله مطالعات میدان‌های نفتی با ایران همکاری داشتند.