کاهش 15 درصدی جابه‌جایی پول با محدودیت سقف تراکنش
92 میلیون کارت فعال در شبکه بانکی
گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|
کاهش ۵۳ میلیونی از تعداد و ۴۰هزار میلیارد تومان ارزش تراکنش‌های شاپرکی در آبان ماه ۹۷ به نسبت ماه گذشته، نشان‌دهنده موثر واقع‌شدن سیاست ارزی بانک مرکزی در اجرای بخشنامه اصلاح مبلغ تراکنش‌های بانکی دارد که در داخل و خارج کشور، مبلغ تراکنش‌های بانکی را با کاهش مواجه کرد و به دنبال آن با کاهش تراکنش‌های بانکی، به کنترل نرخ‌ها در بازار ارز و سکه منجر شد.
به گزارش «تعادل»، گزارش عملکرد نظام بانکی و شرکت‌های پرداخت در شبکه شاپرک در آبان 97 نشان می‌دهد که یک میلیارد و ۷۹۵ میلیون تراکنش با ارزش 221 هزار میلیارد تومان در شبکه الکترونیک پرداخت پردازش‌شده که به نسبت مهرماه با کاهش ۲.۸۹ درصدی از تعداد که بالغ بر بیش از ۵۳ میلیون تراکنش می‌شود، مواجه شده است. این در حالی است که مبلغ تراکنش‌های شاپرکی با کاهش بی‌سابقه ۱۵.۴۲ درصدی نسبت به شهریور ماه با بیش از 40 هزار میلیارد تومان، همراه شده است.
همچنین تراکنش‌های آبان 97 به نسبت ماه مشابه سال 96 و در یکسال اخیر از نظر تعدادی 28.6 و از نظر ریالی 59 درصد رشد داشته که در مقایسه با تورم نقطه به نقطه 45 درصدی در یکسال اخیر به معنای رشد 14 درصدی ارزش حقیقی تراکنش‌هاست.
میانگین رقم هر تراکنش نیز معادل 123 هزار تومان است و نسبت دهک دهم با بالاترین ارقام تراکنش به دهک اول با کمترین ارقام تراکنش به 790 رسیده و نشان می‌دهد که نوسان و اختلاف قابل توجهی در ارقام تراکنش هابا بالاترین و پایین‌ترین ارقام وجود دارد.
بطور میانگین هر ایرانی 21 تراکنش در هر ماه داشته و به ازای هر ایرانی معادل 2 میلیون و 600 هزار تومان در ماه پول جابه‌جا شده است. از سوی دیگر، به ازای هر 10 هزار نفر بالای 18 سال کشور معادل 1520 ابزار پرداخت وجود دارد که 1172 عدد آن کارتخوان فروشگاهی، 189 عدد موبایل و 159 عدد ابزار اینترنتی بوده است.
همچنین 95 درصد تراکنش‌ها برای خرید کالا و خدمات و کمتر از 5 درصد برای قبض و خرید شارژ بوده است. این آمار به‌خوبی روشن می‌کند که کاهش ۲.۸۹ درصدی از تعداد تراکنش‌ها توانسته منجر به افت ۱۵.۴۲ درصدی از ارزش ریالی تراکنش‌های شاپرکی شود که بیانگر این نکته است که روند نزولی در مبلغ تراکنش‌ها به‌صورت عمده در مبالغ بالا بوده و خود شاهدی بر موثر واقع‌شدن سیاست ارزی بانک مرکزی در ایجاد محدودیت خرید با کارتخوان‌ها برای هر کارت به مبلغ ۵۰ میلیون تومان در هر شبانه‌روز دارد.میانگین مبلغ هر تراکنش نیز در آبان به 123 هزار تومان رسیده که برای کارتخوان فروشگاهی 128 هزار تومان، برای موبایل 7 هزار تومان و برای اینترنت 179 هزار تومان بوده است. مقایسه عملکرد یکسال اخیر نیز نشان می‌دهد که تعداد و مبلغ تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی، موبایل و اینترنت تغییر چندانی نداشته است. سهم خرید کالا از تعداد تراکنش 82 درصد، مانده‌گیری بیش از 5 درصد و قبض، خرید شارژ تلفن همراه نزدیک به 13 درصد بوده است. از نظر مبلغی نیز سهم خرید کالا بیش از 95 درصد و سهم قبض و شارژ تلفن کمتر از 5 درصد بوده است.
بیشترین تعداد تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی دارای مبلغی بین 5 تا 15 هزار تومان، بوده که 25 درصد زیر 5 هزار تومان، 38 درصد بین 5 تا 25 هزار تومان، 30درصد بالای 25 هزار تومان بوده است. 407 میلیون تراکنش زیر 5 هزار تومان، 610 میلیون تراکنش ارقام 5 تا 25 هزار تومان، 476 میلیون تراکنش بالای 25 هزار تومان بوده است. در مجموع 90 درصد تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی زیر 500 هزار تومان بوده است. در ابزار اینترنتی نیز 29 درصد بین 5 تا 15 هزار تومان، 79 درصد مبلغی کمتر از 25 هزار تومان بوده است.
در ابزار موبایلی نیز 40 درصد زیر 2 هزار تومان، 65 درصد زیر 5 هزار تومان، بوده است که دلیل آن استفاده عموم جامعه از کارت‌های شارژ با مبلغ در حدود 5 هزار تومان بوده است. همچنین اقبال فراوان ابزار پذیرش موبایلی به منظور تهیه کارت‌های شارژ اپراتورهای مختلف، حضور حداکثری تراکنش‌های موبایلی در دامنه مبلغی کمتر از 5 هزار تومان را توجیه می‌کند. متوسط مبلغ هر تراکنش در ابزار فروشگاهی نیز نشان می‌دهد که دهک اول کم رقم، بالای 1500 تومان و دهک دهم بالاترین رقم بالای 1.2 میلیون تومان بوده است. و در ابزار اینترنتی نیز رقم 900 تومان تا 1.4 میلیون تومان بوده است.
به عبارت دیگر، بطور متوسط 90 درصد تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی مربوط به خرید کالا و خدمت با مبلغ کمتر از 100هزار تومان بوده است.
اثر بخشنامه اصلاح مبلغ تراکنش‌های بانکی
به گزارش ایبنا، کارشناسان اقتصادی فعالیت پوزهای متصل به شبکه پرداخت کشور در خارج از مرزهای ایران و همچنین فعالیت سفته‌بازان و دلال‌های خارج نشین که در کشورهای همسایه که با کارتخوان بانک‌های داخلی اقدام به خریدوفروش ارز در مبالغ بالا می‌کردند را یکی از دلایل موثر هرج‌ومرج در بازار ارز می‌دانستند که با تغییر رییس‌کل بانک مرکزی و روی کار آمدن عبدالناصر همتی رسیدگی به این موضوع در دستور کار رگولاتور بازار پول قرار گرفت که منجر به ابلاغ بخشنامه اصلاح مبلغ تراکنش‌های بانکی که بر پایبندی بانک‌ها و موسسات اعتباری به دستورالعمل‌های بانک مرکزی در زمینه نظام‌های پرداخت به ویژه رعایت سقف عمومی تراکنش‌ها اشاره داشت در ۱۰ آبان ماه سال جاری به شبکه بانکی شد که کاهش ۴۰۳ هزار میلیارد ریالی از مبلغ تراکنش‌های شاپرکی در آبان ماه ۹۷ سال جاری به نسبت مهرماه و کاهش نرخ ارز به زیر ۱۰ هزار تومان نشان از جهت مناسب فعالیت‌های بانک مرکزی در بازارهای مالی و پرداخت دارد.
البته سیاست‌های بانک مرکزی برای نظم و نظام به بازار پول و ارز محدود به ابلاغ این بخشنامه نشده است و این نهاد ناظر به منظور پیشگیری از فعالیت‌های پول‌شویی و ایجاد محدودیت‌های بیشتر برای فعالیت دلالان ارز خارج از مرزها کشور باکارت خوان‌های بانک‌های ایرانی بخشنامه محدودیت سقف ۱۰۰ میلیون تومان در خرید از کارتخوان‌های برای هر کد ملی را در ۵ آذرماه به شبکه بانکی ابلاغ کرده است که پس از انتشار آمار اقتصادی شاپرک در آذرماه سال ۹۷ تاثیر این سیاست بر کاهش تعداد و مبلغ تراکنش‌های کارت در شاپرک مشخص می‌شود.مفاد بخشنامه پایبندی بانک‌ها و موسسات اعتباری به دستورالعمل‌های بانک مرکزی در زمینه نظام‌های پرداخت به‌ویژه رعایت سقف عمومی تراکنش‌ها به قرار زیر است.سقف عمومی تراکنش انتقال وجه شتابی و غیرشتابی کارتی برای هر یک از پایانه‌های مجاز، به‌جز کارتخوان شعبه‌ای، برای هر فقره کارت در هر شبانه‌روز مبلغ ۳۰ میلیون ریال است. سقف عمومی تراکنش انتقال وجه شتابی و غیرشتابی کارتی برای پایانه کارتخوان شعبه‌ای برای هر فقره کارت در هر شبانه‌روز با شرط احراز هویت عینی و حضوری، مبلغ ۱۵۰ میلیون ریال است. سقف عمومی تراکنش خرید کارت برای هر فقره کارت در هر شبانه‌روز مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال است.
تبصره: این سقف مشمول تراکنش‌های پذیرندگان حساب‌های دولتی و پذیرندگان با کدهای صنفی خاص نمی‌شود. ارسال کد ملی دارنده کارت در تمام تراکنش‌های کارتی بهنگام پاسخ تراکش اجباری است. درج «بابت» در تمام دستور پرداخت‌های ارسالی در سامانه‌های ساتنا و پایا اجباری است.
92 میلیون کارت بانکی
تعداد کارت‌های بانکی تراکنش‌دار در آبان 97 به 92 میلیون و 373 هزار عدد رسیده که بیش از 97 درصد و نزدیک به 90 میلیون کارت برداشت، و بیش از 66 هزار عدد و سهم 7 صدم درصد کارت اعتباری و 2.5 میلیون کارت هدیه و بن کارت با سهم 2.75 درصدی بوده است.
بانک ملی با 22.3 درصد، بانک صادرات با 11.44 درصد، بانک ملت با 11.41 درصد، کشاورزی 7.44 درصد، سپه 6.84 درصد، تجارت 6.7 درصد، رفاه 6.4 درصد، مسکن 3.22 درصد، انصار 2.9 درصد، بانک پارسیان با 2.23 درصد و پاسارگاد 2.18 درصد، بیشترین سهم را در صدور کارت‌ها دارند و بیشترین سهم از تعداد و مبلغ تراکنش‌های صادرشده و پذیرش شده در آبان ماه به بانک‌های ملت، ملی، صادرات و کشاورزی اختصاص یافته است.
بیشترین سهم از تعداد کارت‌های بانکی تراکنش‌دار از نوع کارت هدیه و بن کارت با 22 درصد متعلق به بانک پارسیان، کارت برداشت با 22.5 درصد متعلق به بانک ملی و کارت اعتباری با 54 درصد متعلق به بانک ملت بوده است.بالاترین سهم تعدادی از تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی به بانک‌های ملت، ملی ایران، کشاورزی و صادرات، بالاترین سهم تعدادی از تراکنش‌های ابزار پذیرش اینترنتی به بانک‌های پارسیان، ملی، ملت و اقتصاد نوین و بالاترین سهم تعدادی از تراکنش‌های ابزار پذیرش موبایلی به بانک‌های ملت، ملی، آینده و پارسیان اختصاص داشته است. همچنین بالاترین سهم مبلغی از تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی به بانک‌های ملت، صادرات، ملی و کشاورزی، بالاترین سهم مبلغی از تراکنش‌های ابزار پذیرش اینترنتی به بانک‌های ملت، شهر، سامان و پارسیان، بالاترین سهم مبلغی از تراکنش‌های ابزار پذیرش موبایلی به بانک‌های ملت، ملی، آینده و سامان مرتبط بوده است. همچنین در آبان ماه 97، شبکه پرداخت الکترونیک با ریزش 7 درصدی در تعداد کارتخوان‌های کم تراکنش و فاقد تراکنش مالی مواجه شده است. رفتار شرکت‌ها در خصوص کاهش یا افزایش تعداد این نوع از کارتخوان‌ها متفاوت گزارش می‌شود و سهم تعداد کارتخوان‌های فروشگاهی کم تراکنش و فاقد تراکنش مالی 29.6 درصد از کل کارتخوان‌های فروشگاهی فعال سیستمی شبکه را شامل شده که نسبت به قبل کمتر شده است.
برخی شرکت‌ها با بازتعریف برخی از کارتخوان‌های فروشگاهی خود به عنوان ابزار پذیرش اینترنتی، سعی در تسهیل انجام خدمات پرداخت کارت از طریق
نرم‌افزار موبایلی خود و بر بستر اینترنت نموده‌اند. ابزارهای پذیرش فوق این امکان را برای مشتریان فراهم می‌نمایند تا با استفاده از نرم افزار این شرکت روی موبایل، اقدام به دریافت کد پذیرنده نموده و به آسانی پرداخت بدون کارت خود را با وارد کردن اطلاعات رمز دوم و سی سی وی تو، انجام دهند.
بانک ملی با 22.3 درصد، بانک صادرات با 11.44 درصد، بانک ملت با 11.41 درصد، کشاورزی 7.44 درصد، سپه 6.84 درصد، تجارت 6.7 درصد، رفاه 6.4 درصد، مسکن 3.22 درصد، انصار 2.9 درصد، بانک پارسیان با 2.23 درصد، پاسارگاد 2.18 درصد، بیشترین سهم را در صدور کارت‌ها دارند. سهم بانک صادرات از کارت برداشت 11.6 درصد و از بن کارت و هدیه نزدیک به 6 درصد و از کارت اعتباری نزدیک به 2 درصد بوده است.بانک ملت با با 24.94 درصد از تعداد تراکنش‌های بانکی یعنی حدود یک چهارم سهم بازار، رتبه نخست را در بین بانک‌های کشور از نظر سهم از تعداد تراکنش‌های بانکی به خود اختصاص داده است. همچنین بانک ملت با 24.67 درصد از مبلغ تراکنش‌های بازار، رتبه نخست در بین بانک‌های کشور را از نظر سهم از مبلغ تراکنش‌های بانکی به خود اختصاص داده است.بانک پارسیان با سهم 6.3 درصدی از کل تعداد تراکنش‌های بازار، رتبه پنجم در بین بانک‌های کشور را از نظر سهم از تعداد تراکنش‌ها به خود اختصاص داده است. همچنین بانک پارسیان با 3.53 درصد از مبلغ تراکنش‌های بانکی، رتبه نهم را در بین بانک‌های کشور از نظر سهم از مبلغ تراکنش‌های بانکی به خود اختصاص داده است.سهم بانک پارسیان در تعداد و مبلغ ابزارهای پذیرش نیز نشان می‌دهد که در تعداد تراکنش کارتخوان‌های فروشگاهی 5.65 درصد، در ابزار اینترنتی نزدیک به 20.64 درصد و از ابزار موبایلی نزدیک به 3.16 درصد سهم داشته است. سهم بانک پارسیان از مبلغ تراکنش کارتخوان‌های فروشگاهی نیز نزدیک به 3.16 درصد، از ابزار اینترنتی 7.87 درصد و از ابزار موبایلی نزدیک به 4 درصد اعلام شده است.از نظر تعداد تراکنش، شرکت به پرداخت ملت با 21.4 درصد، سامان الکترونیک 17.8 درصد، آسان پرداخت 15.36 درصد، تجارت الکترونیک پارسیان 14.2 درصد، کارت اعتباری کیش 8.92 درصد، سداد 6.75 درصد، پاسارگاد 5 درصد، بیشترین سهم را داشته‌اند. از نظر مبلغ نیز به پرداخت ملت با 24.72 درصد، کارت اعتباری کیش با 14.22 درصد، پرداخت الکترونیک سامان 13.88 درصد، تجارت الکترونیک پارسیان با 9.59 درصد، سداد با 9.43 درصد، آسان پرداخت 8.75 درصد، فن‌آواکارت 7.31 درصد بیشترین سهم را داشته‌اند. شرکت به پرداخت ملت با سهم بالای 21.4 درصدی از تعداد تراکنش‌ها و سهم 24.72 درصدی از مبلغ آنها همچنان بیشترین سهم را به خود اختصاص داده و در جایگاه نخست هر دو بازار قرار گرفته است. شرکت تجارت الکترونیک پارسیان نیز با 9.47 درصد سهم از مبلغ کارتخوان فروشگاهی، 11.21 درصد از مبلغ تراکنش ابزار اینترنتی و 6.44 درصد از مبلغ تراکنش موبایلی جایگاه مناسبی را در بین شرکت‌های پذیرنده داشته است.
