مرزهای محدود تجارت ترجیحی
تعادل|
توسعه مناسبات تجاری ایران با کشورهای همسایه به ویژه در شرایط تحریم، موضوعی است که از سوی فعالان اقتصادی دنبال می‌شود. در تازه‌ترین نشست شورای روسای اتاق‌های سراسر کشور بر زمینه‌سازی به منظور توسعه روابط کشور با همسایگان، انعقاد قراردادهای تجارت ترجیحی و تجارت آزاد با آنها تأکید شد. به گفته فعالان اقتصادی، ایران با همسایگان خود کمترین تعداد موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد و تجارت ترجیحی را امضا کرده وآنچه بین ایران و ترکیه هم منعقد شد چیزی در حد معاهده‌نامه ترکمنچای بوده است؛ موافقتنامه‌ایی که واکنش شدید بخش خصوصی را نیز به دنبال داشت. از نگاه بخش خصوصی، «فقدان موافقت‌نامه‌های ترجیحی و بی‌توجهی کشورهای هدف به تأسیس اتاق‌های مشترک با ایران» را می‌توان جزو موانع گسترش توسعه تجارت ایران در شرایط کنونی عنوان کرد، که مرزهای تجاری ایران را محدودتر کرده است. البته رییس اتاق ایران به توافقی مبنی بر تأسیس دپارتمان‌هایی از اتاق‌های مرزی به منظور حضور پررنگ ایران در بازار کشورهای همسایه در دوران ریاست نهاوندیان بر اتاق ایران اشاره کرد که تاکنون این دپارتمان‌ها شکل نگرفته‌اند؛ البته به گفته رییس اتاق ایران، مشکلاتی در این زمینه وجود دارد که خارج از حیطه اختیارات بخش خصوصی است.
تصویر تجارت با شرکا
در نشست روسای اتاق‌های سراسر کشور ضمن ارایه گزارشی از وضعیت تجارت بین ایران و کشورهای همسایه که از سوی معاونت بین‌الملل اتاق ایران ارایه شد، بهره‌مندی از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های موجود در منطقه مورد تأکید قرار گرفت. محمدرضا کرباسی، معاون بین‌الملل اتاق ایران در تشریح میزان کل صادرات ایران به کشورهای دنیا از ابتدای سال جاری تا انتهای مهرماه به رقم 27 میلیارد دلار اشاره کرد که از این بین 15 میلیارد دلار، حجم صادرات ایران به کشورهای همسایه است. او همچنین نگاهی به وضعیت واردات ایران از کشورهای همسایه داشت. در این حوزه اولین کشور که بیشترین میزان صادرات به ایران را دارد، امارات بوده و بعد از آن به ترتیب کشورهای «ترکیه، روسیه، پاکستان، عمان، قزاقستان و عراق» قرار می‌گیرند. معاون بین‌الملل اتاق ایران در مورد میزان واردات ایران از کشورهای مختلف دنیا نیز به بازه زمانی 7 ماهه سال جاری اشاره و سطح واردات ایران را بالغ بر 25 میلیارد دلار برآورد کرد. از این میزان واردات، 5 میلیارد و 600 میلیون دلار به 13 کشور همسایه اختصاص دارد. کرباسی در مجموع رقم کل تجارت ایران با کشورهای همسایه در طول 7 ماه گذشته را 40 درصد حجم کل تجارت ایران دانست. وی در ادامه به حجم تجارت ایران با این 13 کشور در سال 96 اشاره کرد. در این سال حجم واردات کشور از همسایگان برابر با 12 میلیارد دلار و حجم صادرات به این کشورها 23 میلیارد دلار بوده است.
او در ادامه به وضعیت اعزام هیات‌های تجاری به کشورهای همسایه اشاره کرد. کرباسی ادامه داد: طی یک سال اخیر در حدود 9 هیات به عراق، 8 هیات به قطر، 5 هیات به کشورهای ترکیه و آذربایجان توسط اتاق‌های مرزی، اعزام شده‌اند. البته تعداد اعزام‌ها به سایر کشورها نیز کمتر از آمار ارایه شده است.
معاون بین‌الملل اتاق ایران تعداد هیات‌های پذیرفته شده را نیز مورد توجه قرار داد و گفت: در این مدت 12 هیات از ترکیه، 10 هیات از عراق، 4 هیات از روسیه، 3 هیات از افغانستان و تعدادی هم از دیگر کشورهای همسایه وارد ایران شده‌اند که در کل 37 هیات بوده‌اند.
او به برخی موانع موجود در برابر توسعه روابط تجاری کشور با همسایگان اشاره و تصریح کرد: متأسفانه بین ایران با تعدادی از این کشورها، ارتباط مستقیم هوایی وجود ندارد. از طرفی بعضی کشورهای منطقه با وجود اینکه مرز مشترکی با ایران ندارند اما علاقه و زمینه مناسبی برای همکاری با ایران دارند. باید فکری کرد و امکان همکاری با آنها را مهیا ساخت.
همچنین نبود موافقت‌نامه‌های ترجیحی و بی‌توجهی کشورهای هدف به تأسیس اتاق‌های مشترک با ایران از دیگر موانعی بودند که از سوی معاون بین‌الملل اتاق ایران مطرح شد. براساس اظهارات او، توافقی بین اتاق ایران و وزارت امور خارجه صورت گرفته که طبق آن ارزیابی عملکرد سفرای ایران در کشورهای هدف با گزارش‌هایی که به کمک اعضای اتاق ایران تهیه و ارسال می‌شود، انجام خواهد شد. هدف از این کار فعال کردن سفرا در حوزه تجارت و همراهی آنها با فعالان اقتصادی بخش خصوصی در راستای بازاریابی است.
در همین رابطه غلامحسین شافعی، رییس اتاق ایران، با بیان این مطلب که ایران با همسایگان خود کمترین تعداد موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد و تجارت ترجیحی را امضا کرده، گفت: آنچه بین ایران و ترکیه هم منعقد شد چیزی در حد معاهده‌نامه ترکمنچای بود. در این مورد اتاق ایران نیز واکنش نشان داد.
او همچنین از توافقی در دوران ریاست نهاوندیان بر اتاق ایران مبنی بر تأسیس دپارتمان‌هایی از اتاق‌های مرزی به منظور حضور پررنگ ایران در بازار کشورهای همسایه خبر داد و گفت: متأسفانه تاکنون این دپارتمان‌ها شکل نگرفته‌اند. البته در این زمینه مشکلاتی وجود دارد که حل آنها به دست ما نیست. برای مثال مشکلات حمل‌ونقل در منطقه آسیای میانه که به سختی انجام می‌شود. از سویی سرعت حمل‌ونقل ریلی ایران بسیار اندک است. شافعی خاطرنشان کرد: باید برای حل این مسائل به دولت فشار آوریم تا فکری به حال مشکلات موجود کند.
مسعود خوانساری، نایب‌رییس اتاق ایران نیز از پژوهش‌هایی که در اتاق تهران با موضوع تجارت با کشورهای همسایه صورت گرفته، سخن گفت و تصریح کرد: این ظرفیت وجود دارد که میزان صادرات ایران به کشورهای همسایه را به دو برابر افزایش دهیم. این مهم با حذف چند مانع کلی، امکان‌پذیر می‌شود. او بر ضرورت نیازسنجی کشورهای هدف تأکید کرد و گفت: اگر بخواهیم با همسایگان تجارت داشته باشیم و این روابط مستمر باشد، باید نیاز و سلیقه بازار را شناسایی کرده و بر اساس آن جلو برویم.
موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی پیگیری شود
پدرام سلطانی، نایب‌رییس اتاق ایران هم بر رویکرد حل مساله برای مقابله با مشکلات تجارت با همسایگان تأکید کرد و ادامه داد: تلاش برای انعقاد موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی یا تجارت آزاد از سوی کارشناسان معاونت بین‌الملل از جمله مواردی است که باید پیگیری شود. اینکه فقط روی اعزام و پذیرش هیات‌ها تمرکز کنیم، کافی نیست. البته این رفت‌وآمدها برای آشنایی بیشتر تجار با یکدیگر لازم است. وی تأکید کرد: نکته دیگر، فعالیت امور بین‌الملل اتاق‌های استانی در راستای انتشار مستمر مشکلات و چالش‌های موجود در مرزها و گمرکات مختلف کشور است. این مسائل باید شناسایی شده و گزارش شود.
سلطانی از استانداردهای بین‌المللی در مورد سطح تجارت هر کشور با همسایگان خود سخن گفت و تأکید کرد: طبق این استانداردها بیش از 50 درصد روابط تجاری هر کشور باید با همسایگانش باشد. از طرف دیگر اختلالی در روند تجارت بین‌الملل ایران صورت گرفته که ناشی از فعالیت بخش‌های امنیتی در این حوزه است.
نایب‌رییس اتاق ایران حل مشکلات بانکی بین ایران وکشورهای همسایه را با نگاه به آینده و از طریق همکاری بانک مرکزی ایران و بانک مرکزی کشورهای هدف خواستار شد. بر اساس اظهارات اوْ تجارت با پول نقد، مصداق پول‌شویی بوده و این موضوع می‌تواند برای عضویت ایران در FATF مشکل‌آفرین شود. او در پایان از امضا نشدن موافقت‌نامه اکوتا توسط ایران نیز انتقاد کرد.
در بخش دیگری از این نشست مشکلات مرزی و گمرکی ایران با برخی کشورهای هدف مطرح شد. محسن احتشام، رییس اتاق بیرجند از مشکلات بازارچه مرزی یزدان در مرز ایران و افغانستان خبر داد و گفت: با وجود اینکه این گمرک قدمت طولانی دارد اما هنوز به عنوان گمرک رسمی شناخته نمی‌شود و زیرساخت‌های لازم در این منطقه فراهم نشده است. عبدالحکیم ریگی میرجاوه، رییس اتاق زاهدان نیز از نبود زیرساخت‌های لازم در مرزهای گمرکی خبر داد و گفت: در مرزهای بین ایران و پاکستان به دلیل مشکلات زیرساختی، کامیون‌های در حال تردد مجبورند بین 8 تا 10 روز در مرز متوقف شوند. از سوی دیگر مدتی است که اجازه فعالیت به دارندگان کارت‌های بازرگانی داده نمی‌شود و تنها پیله‌وران که در واقع صادرکنندگان جزء هستند، می‌توانند در این منطقه تجارت داشته باشند. این فعال اقتصادی خواستار رسیدگی فوری به این مساله شد. غلامحسین جمیلی، رییس اتاق زنجان نیز بی‌نتیجه ماندن اعزام و پذیرش هیات‌های تجاری را مورد اعتراض قرار داد و افزود: برای توسعه تجارت مجبوریم از مسیرهای جدید استفاده کنیم. در ادامه این جلسه شافعی به فلسفه وجودی بازارچه‌های مرزی که ایجاد اشتغال برای مرزنشینان بوده است، اشاره و تأکید کرد: امروز در بعضی مرزها سطح تجارت در بازارچه‌ها از میزان تجارت رسمی بیشتر است. در این مورد موافقان و مخالفان متعددی وجود دارد. اتاق هم باید در این مورد مواضع خود را اعلام کند.
