داستان انرژی میان ایران و ترکیه

گروه انرژی|

بیژن زنگنه وزیر نفت و رضا اردکانیان وزیر نیرو دیروز به همراه حسن روحانی راهی آنکارا شدند تا در شورای عالی روابط راهبردی ایران و ترکیه شرکت کنند. آن‌طور که رسانه‌های رسمی دولت گزارش داده‌اند قرار است در این دیدار اسنادی به امضا برسد که حوزه «انرژی» و «برق» یکی از آن موارد خواهد بود. «تعادل» در گزارش پیش رو نگاهی به اشتراکات دو کشور در حوزه انرژی انداخته است.

ایران و ترکیه دو کشور غیر عرب شرق خاورمیانه هستند که در منطقه بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین محسوب می‌شوند. ایران یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز جهان را در اختیار دارد و ترکیه با منابعی محدود در این زمینه، نیازمند واردات از کشورهای همسایه است. در حال حاضر یکی از قراردادهای صادراتی گاز ایران که بدون مشکل به صورت روزانه انجام می‌شود قرارداد صادرات گاز به ترکیه است. ترکیه 3 سال پیش دعوایی گازی را در خصوص قیمت واردات از ایران طرح کرد که در نهایت باعث شد دو طرف بر سر قیمتی جدید به توافق برسند.

ترکیه با جمعیتی 74 میلیون نفری برای اینکه بتواند رشد اقتصادی 4.1 درصدی خود را حفظ کند به منابع مطمئن و پایدار انرژی احتیاج دارد. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که ترکیه سریع‌ترین رشد تقاضا برای انرژی در میان مدت تا بلندمدت را تجربه کند. واردات گاز از ایران برای این کشور و تثبیت رشد اقتصادی‌اش اهمیت فراوانی دارد.

وزیر انرژی ترکیه یک روز پس از آنکه دونالد ترامپ ریاست‌جمهوری امریکا عنوان کرد که هر کس با ایران تجارت کند امریکا را از دست خواهد داد اعلام کرد که ترکیه به قرارداد وارداتی گاز خود از ایران پایبند است. البته ترکیه در این خصوص با امریکا مذاکره کرده و چراغ سبز را دریافت کرده است.  

البته نیاز ترکیه به گاز ایران برای تامین تقاضای رو به فزونی‌اش، برای ایران نیز اهمیت دارد چرا که ترکیه می‌تواند کلید صادرات گاز ایران به اروپا محسوب شود. حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران که با روی کار آمدن دولت یازدهم، طرح افزایش مراودات با ترکیه را مد نظر قرار داده و روابط اقتصادی 30 میلیارد دلاری تهران آنکارا را پیشنهاد کرد یک بار گفته است: «ترکیه پل ارتباطی با غرب و اروپا است و ایران پلی به شرق دور. ما باید از یکدیگر برای گسترش روابط منطقه‌ای استفاده کنیم»

ایران تا حدود 2 سال پیش صادرات محدودی در برق نیز به ترکیه داشت. ایران به این دلیل که جزو معدود کشورهایی در دنیا با شبکه سراسری برق محسوب می‌شود، روی کاغذ شانس زیادی را برای اتصال شبکه برق خود به ترکیه می‌بیند. این اتصال نیز مانند صادرات گاز علاوه بر اینکه نیاز ترکیه را تامین خواهد کرد این شانس را به ایران می‌دهد که خود را به شبکه برق اروپا متصل کند.

همانطور که قابل انتظار است ترکیه بخش مهمی از نیاز خود به واردات نفت خام را نیز از طریق ایران برطرف می‌کند. رقم واردات نفت خام آنکارا از تهران تا پیش از آغاز تحریم امریکا در ماه می‌به 930 هزار و 978 تن رسیده بود که نزدیک به روزانه 700 هزار بشکه بود. ترکیه برای مدتی این رقم را کاهش داد و اکنون در لیست 8 کشوری قرار دارد که از امریکا برای واردات نفت خام از ایران معافیت گرفته است.

ترکیه اما همواره تلاش کرده است روی نقش ترانزیتی خود در حوزه انرژی مانور دهد. آنها در نشست‌های اقتصادی خود را کشوری معرفی می‌کنند که در نزدیکی سه چهارم ذخایر نفت و گاز دنیا واقع شده است.

    سمت مبهم ماجرا

البته وقتی پای «آب» در مناسبات دو کشور ایران و ترکیه به میان می‌آید مساله آنقدر‌ها هم ساده نیست. هر چند هیچگاه دو کشور در سطح رسمی دچار چالش در این خصوص نشدند اما روی کاغذ پیچیدگی‌های زیادی در مناسبات آبی دو کشور وجود دارد. ترکیه در غرب ایران کشوری بالا دست در منابع آبی محسوب می‌شود که پروژه‌های بسیار بلند پروازانه‌ای در احداث سد روی این منابع آبی دارد. ایران تاکنون هیچگاه به صورت رسمی و علنی با سیاست‌های آبی ترکیه وارد مجادله نشده است اما در قیاس با دیگر حوزه‌های همکاری دو کشور، احتمالا چالش‌برانگیزترین بخش حوزه «آب» لقب خواهد گرفت.

   سرمایه‌ها چه می‌شود؟

علاوه بر مسائل کلان تهران-آنکارا در حوزه انرژی، ورود «سرمایه» از ترکیه به حوزه انرژی ایران نیز در سال‌های اخیر مطرح بوده است. یکی از مواردی که بنا به دلایلی بیش از دیگر موارد رسانه‌ای شد قرارداد احداث نیروگاه در ایران توسط شرکت ترکیه‌ای یونیت اینترنشنال بود. خرداد ماه سال 1395 اعلام شد که این شرکت ترکیه‌ای 5 هزار مگاوات نیروگاه جدید به ارزش 3 میلیارد دلار در ایران احداث خواهد کرد. این قرارداد در ادامه از سوی برخی جریان‌ها در ایران مورد حمله قرار گرفته و در نهایت اعلام شد که نیمی از آن عملیاتی می‌شود. هنوز اظهارنظری رسمی در خصوص سرنوشت این پروژه در دوران تحریم صورت نگرفته است. به نظر می‌رسد به همین واسطه همکاری‌های برقی یکی از موضوعاتی باشد که در جریان سفر رضا اردکانیان وزیر نیرو به آنکارا با همتایان او در این حوزه و همین‌طور بخش خصوصی ترکیه مطرح خواهد شد.