بورس در انتظار بازگشت نفت
گروه انرژی|
موضوع عرضه نفت در بورس انرژی، بعد از 2 تجربه «خوب» در ماه آبان به حال تعلیق درآمد. عوامل متعددی بر وقفه عرضه نفت در بورس از 20 آبان به این سو دخیل بوده‌اند. اما حال به نظر می‌رسد روند امور برای بازشدن دوباره پای نفت به بورس در حال تسریع هستند. روز گذشته، مدیرعامل بورس انرژی با اشاره به موافقت شورای عالی هماهنگی اقتصادی (با حضور سران سه قوه) با تداوم عرضه نفت در بورس، از دریافت کد معاملاتی از سوی مشتریان خارجی برای خرید نفت ایران در بورس انرژی و حتی رایزنی برخی «سفارتخانه‌ها برای کسب اطلاعات درباره خرید نفت از بورس» خبر داد. همچنین رییس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز روز شنبه از صدور مجوز فروش ۱۰۰ درصد ریالی نفت در بورس خبر داد.
روز 6 آبان، نخستین‌باری بود که نام تجاری «نفت خام سبک شرکت ملی نفت ایران» روی تابلوی معاملات بورس انرژی نقش بست تا برای اولین‌بار در تاریخ ایران، نفت در بورس داخلی معامله شود. قرار شد که هر ایرانی یا خارجی که دارای کد معاملاتی بورس انرژی باشد بتواند در آن عرضه، نفت خریداری کند. کف خرید نیز 35 هزار بشکه تعیین شده بود.
اولین خبر از فروش اول نفت در بورس اما 18 روز پیش از این تاریخ و در 18 مهر منتشر شد ه بود. در پیش‌اطلاعیه عرضه نفت‌خام در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران آمده بود که وزارت نفت تا پایان مهرماه میزان «یک میلیون بشکه» نفت خام را در بورس انرژی عرضه خواهد کرد. اما به دلیل آنچه که بیژن زنگنه وزیر نفت آن را «داشتن صدها مساله برای حل شدن» خواند این اتفاق حدود 1 ماه به طول انجامید. بر اساس آنچه وزیر نفت ایران عنوان کرد «توافق سران 3 قوه» بر سر عرضه نفت خام در بورس در مسیر انجام شدن این مهم، نقشی اساسی ایفا کرد. البته نباید از یاد برد که ایران پیشتر یک تجربه ناموفق در زمینه عرضه نفت در بورس البته با ساز و کاری متفاوت با آنچه که روز 6 آبان رخ داد را در فاصله بین فروردین 93 تا مرداد همان سال تجربه کرد. در ساز و کار جدید فروش نفت خام سبک ایران در بورس به صورت 20 درصد ریالی و 80 درصد ارزی بود که تسویه بخش ریالی (بر اساس نرخ تسعیر سنا) بصورت نقدی قبل از تحویل محموله و تسویه بخش ارزی به صورت اعتباری، با ارایه ضمانتنامه بانکی تعهد پرداخت ریالی معتبر از بانک‌های مورد قبول شرکت ملی نفت ایران، پس از تحویل محموله صورت گرفت. همین‌طور، بخشی از ارزش سفارش هر خرید باید قبل از عرضه به حسابی که از سوی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه اعلام می‌شود واریز می‌شد؛ مبلغی که 10 درصد ارزش کل سفارش بوده و در صورت انجام معامله بخشی از 20 درصد ریالی آن محسوب می‌شده است. در عرضه اول نفت در بورس، 8 خریدار هر کدام محموله‌هایی 35 هزار بشکه‌ای را با قیمت 74 دلار و 85 سنت خریداری کردند.
در اطلاعیه‌ای که چندی پیش از نخستین عرضه از سوی بورس انرژی منتشر شد عنوان شده بود که عرضه نفت در بورس انرژی که از 6 آبان ماه آغاز می‌شود تا 13 آبان ادامه دارد و پس از جمع‌بندی و ارزیابی دوباره، تصمیم نهایی اعلام می‌شود. اما این مدت نیز به درازا کشید و پای نفت تا 20 آبان به بورس انرژی کشیده نشد.
شرکت ملی نفت ایران برای عرضه دوم، انعطاف‌پذیری‌هایی پیش‌تری برای کمک به رونق گرفتن بورس نفت انجام داده بود؛ برای مثال، مهلت تسویه بهای نفت خریداری شده از 50 روز پس از زمان بارگیری به 60 روز افزایش یافت. مهلت بارگیری نیز پیشتر بازه‌های 30 روزه و 60 روزه اعلام شده بود. در نهایت، در دومین مرحله فروش نفت خام در بورس انرژی 700 هزار بشکه نفت خام به نرخ بشکه‌ای 64 دلار و 97 سنت داد و ستد شد.
توقف و شروع دوباره
اما از بعد از 20 آبان خبرهای منتشره از عرضه نفت در بورس کاهش یافت. شاید بتوان بخشی از وقفه ایجاد شده در عرضه دوباره طلای سیاه در بورس را بحث‌هایی مربوط به نوع تسویه ارزی یا ریالی دانست. حال اما این‌طور پیداست که بار دیگر توجه‌ها به عرضه نفت در بورس انرژی افزایش یافته است. یکی از مهم‌ترین تحولات در پایان ماه گذشته رخ داد. در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی در تاریخ ۲۷ آذرماه که به ریاست رییس‌جمهور و با حضور روسای قوای مقننه و قضاییه تشکیل شد، بیژن زنگنه، وزیر نفت با ارایه گزارشی از اجرای مصوبه پیشین شورای عالی هماهنگی اقتصادی درخصوص فروش نفت در بورس انرژی، راهکارهای آن وزارتخانه در زمینه عرضه گسترده‌تر نفت در بورس انرژی را مطرح کرد که به تصویب رسید.
چند روز بعد از آن، محمدرضا پورابراهیمی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی و عضو شورای عالی هماهنگی اقتصادی در گفت‌وگو با فارس با اشاره به توافق سران قوا درباره عرضه نفت خام در بورس گفت: «ما هم در جلسه شورا نظر مثبتمان را اعلام کردیم. بر اساس مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، قرار است بحث عرضه نفت در بورس انرژی استمرار پیدا کند. همچنین شرایط قبلی که بخشی از آن ارزی و بخش از آن ریالی بود تسهیل می‌شود».
بخش مهم‌تر صحبت‌های پور ابراهیمی اما به امکان «صددرصدی فروش ریالی» نفت در بورس مربوط می‌شد. وی در این باره گفت: «بر اساس مصوبه تقریبا حتی تا صد درصد ریالی هم می‌تواند انجام شود. البته این اختیاری است که به وزارت نفت داده شده است تا بتواند حتی تا سقف صد درصد هم به صورت ریالی تسویه کند. لذا این مساله حتما بر ساختار بورس نفت و ظرفیت بورس انرژی اثر مثبت خواهد داشت».
در آخرین خبر در این باره، سیدعلی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی دیروز به ایرنا گفت: «شورای عالی هماهنگی اقتصادی (با حضور سران سه قوه) با تداوم عرضه نفت در بورس موافقت کرده است و بر این اساس مرحله جدید عرضه پس از آماده‌سازی توسط وزارت نفت انجام خواهد شد.» با این وجود حسینی زمان مرحله جدید عرضه نفت خام در بورس را نامشخص دانست.
مدیرعامل بورس انرژی همچنین درباره تسویه 100 درصد ریالی پول خرید نفت، اضافه کرد: «درخواست‌های متعددی توسط مشتریان برای تسویه همه پول خرید به صورت ریالی ارایه شده است». وی درباره حجم عرضه نفت در بورس نیز بیان داشت: «در هفته‌های اخیر پیشنهادات و درخواست‌های فراوانی برای خرید نفت ارایه شده که نشان می‌دهد جذابیت عرضه نفت بالاست بنابراین محدودیتی برای میزان عرضه توسط شرکت ملی نفت وجود ندارد». پیشتر، پرسش درباره میزان عرضه نفت در بورس انرژی در مرحله جدید از رییس کمیسیون اقتصادی مجلس، این پاسخ را به همراه داشت: «فکر می‌کنم فعلاً در فاز اول تا 3 میلیون بشکه توافق شده است و ان‌شاء‌الله در روزهای بعدی به این حجم اضافه می‌شود».
حسینی به استقبال خارجی‌ها از خرید نفت اشاره کرد و تصریح کرد: «اکنون از نظر شمار مشتریان خرید نفت، مشکل و محدودیتی وجود ندارد و تنها مساله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد موضوع بی‌ثباتی بازارهای جهانی نفت و روند نزولی آن است. برخی کشورها از طریق سفارتخانه‌ها دنبال کسب اطلاعات درباره خرید نفت از بورس بوده‌اند، شماری از شرکت‌های خارجی نیز بطور مستقیم برای رایزنی در این باره مراجعه و حتی کد معاملاتی نیز اخذ کرده‌اند».
مدیرعامل بورس انرژی ادامه داد: «امیدوارم شرکت ملی نفت بر اساس مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی هر چه سریعتر نسبت به ارایه برنامه خود برای عرضه مجدد نفت در بورس اقدام کند».
حال با این تحولات، امید به تسریع روند عرضه نفت در بورس انرژی افزایش یافته است. تنها نکته نامعلوم در این میان، بازه زمانی شروع عرضه نفت در بورس انرژی است.
