رویای عرضه بین‌المللی نفت خام در بورس انرژی

گروه بورس

 طرح عرضه نفت خام در بورس که تاکنون عملی نشده، قرار است پس از رفع مشکلات مربوط به نقل و انتقال پول بین بورس و بانک مرکزی از سر گرفته شود و یا به عبارتی دیگر عرضه طلای سیاه به روال عادی عرضه‌ها در بورس انرژی تبدیل می‌شود و اگر این اتفاق صورت گیرد رویای 26ساله برای راه‌اندازی بورس نفت تحقق می‌یابد.

به گزارش«تعادل» البته باید این نکته را در نظر گرفت که در گذشته، نفت خام در بورس انرژی برای مصارف پالایشگاه‌های داخل کشور عرضه می‌شد اما در طرح جدید قرار است نفت خام صادراتی به صورت ریالی و ارزی در بورس عرضه شود. براساس این طرح، خریداران می‌توانند نفت خام صادراتی خریداری شده از بورس را در پایانه‌های صادراتی تحویل بگیرند و نباید آن را به کشور وارد کنند. بر این اساس روز گذشته علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت درباره طرح جدید عرضه نفت خام در بورس انرژی به ایرنا گفت: اجرای این طرح را با عرضه میعانات گازی که مشابه نفت خام است، آغاز خواهیم کرد.

برخی کارشناسان می‌گویند با توجه به تجربه‌های پیشین عرضه نفت خام در بورس، موفقیت این طرح چندان روشن نیست؛ زیرا در گذشته، نفت خام عرضه شده در بورس، مشتری زیادی نداشت و نتوانست اهداف مورد نظر را تحقق ببخشد. علت استقبال نکردن خریداران از نفت خام عرضه شده در بورس، قیمت بالای آن عنوان می‌شد. به گفته تحلیلگران، اگر وزارت نفت با در پیش گرفتن شیوه دستوری و خارج از سازوکار عرضه و تقاضای مرسوم حاضر نشود نفت را به قیمت‌های پایین‌تر عرضه کند، کارکرد اصلی بورس زیر سوال می‌رود و باید این طرح را از هم اکنون شکست خورده دانست.

بر این اساس علی کاردر با بیان اینکه شرکت ملی نفت تمایل به عرضه نفت خام در بورس دارد، تاکید کرد: اما مسائلی وجود دارد که باید رفع شود از جمله براساس قانون، پول حاصل از فروش این اقلام باید به حساب بانک مرکزی واریز شود.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ادامه داد: بانک مرکزی اعلام کرده است، نمی‌توان به نهادی که غیردولتی و خصوصی است، پول واریز کنیم.

کاردر خاطرنشان کرد: البته شرکت ملی نفت، بانک مرکزی و سازمان بورس درحال بررسی این موضوع و رفع موانع هستند. معاون وزیر نفت با بیان اینکه ابتدا میعانات گازی سپس نفت خام در بورس عرضه خواهد شد، گفت: عرضه میعانات و نفت خام دارای یک فرآیند هستند بنابراین هر گاه عرضه میعانات گازی که راحت‌تر است به نتیجه برسد، می‌توان عرضه نفت خام را آغاز کرد.

براساس این گزارش ایده راه‌اندازی بورس نفت نخستین ‌بار اواخر دهه 1370 و در چارچوب سیاست‌های برنامه سوم توسعه کشور مطرح شد. هیات وزیران در سال 1386 ایجاد بورس نفت را به وزارت اقتصاد تکلیف کرد و به این ترتیب وزیر وقت اقتصاد که همزمان دبیر شورای عالی بورس نیز بود، سازمان بورس را به واگذاری عرضه فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران موظف کرد.

با وجود همه چالش‌ها در بیست و دوم تیر ماه 1390 نفت خام با حضور معاون اول رییس‌جمهوری روی تابلو معاملات بورس کالا رفت اما در همان آغاز با شکست روبه‌رو شد. نفت خام در این بازار در 9مرحله دیگر عرضه شد و فقط در یک مرحله به فروش رفت. از هفدهم فروردین 1393 نیز شرکت ملی نفت ایران با عرضه 2هزار و 920بشکه نفت خام در بورس انرژی به قیمت هر واحد 3میلیون و 60 هزار ریال، این طرح را دوباره آغاز کرد. این عرضه برای مدتی با فراز و نشیب بسیار ادامه یافت تا اینکه به علت کاهش استقبال خریداران به بن بست خورد و متوقف شد و مسوولان وقت سازمان بورس و اوراق بهادار به فکر ایجاد بستر جدیدی برای عرضه نفت خام در بورس انرژی افتادند.

محسن قمصری، مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت پیش از این از آماده شدن زیرساخت‌های عرضه روزانه 100هزار بشکه نفت خام صادراتی در بورس خبر داده و گفته بود: اجرای این طرح در انتظار تایید سازمان بورس است. وی یادآور شده بود: مقدمات و زیرساخت‌های عرضه نفت خام فراهم شده و فقط بخشی از مسائل مربوط به تعیین قیمت و شیوه پرداخت باقی مانده است. به گفته قمصری حتی برای نرخ نفت خام عرضه شده در بورس نیز مدل قیمتی تهیه شده است و در اختیار سازمان بورس قرار دارد تا پس از تصویب این سازمان اجرا شود.

با این حال پس از گذشت فراز و نشیب بسیار سیدعلی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی اوایل مهر امسال از مذاکرات جدی برای عرضه نفت خام خبر داد و گفت: فرآیند تفاهم با شرکت ملی نفت برای عرضه نفت خام به طور جدی از اوایل مرداد تا به امروز دنبال شده و خوشبختانه روی بسیاری از موارد تفاهم وجود دارد.

به گفته وی، در این زمینه نیاز بود تا شرکت سپرده‌گذاری مرکزی از طریق بانک‌های عامل که فعالیت‌های ارزی انجام می‌دهند نسبت به انجام تسویه ارزی اعلام آمادگی کند که اکنون این امر انجام شده است. از طرفی بخش زیادی از تعیین مفاد اطلاعیه عرضه یا شرایط فروش با شرکت ملی نفت انجام شده است.

مدیرعامل بورس انرژی با اشاره به تلاش‌های صورت گرفته از سوی رییس سازمان بورس برای پیگیری و حل مسائل باقیمانده بر سر عرضه نفت خام، ابراز امیدواری کرد که حداکثر تا پایان سال 96 عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی امکان‌پذیر ‌شود.

با همه این تفاسیر برخی کارشناسان اقتصادی می‌گویند، عرضه نفت خام در بورس باید به صادرات نفت کشور کمک کند. از این رو تا زمانی که برای نفت خام صادراتی در بازارهای جهانی مشتری وجود دارد و می‌توان با فروش نفت به قیمت روز برای کشور درآمدزایی کرد چرا باید آن را با قیمت پایین‌تر به خریداران بورس عرضه کرد؟