اشتغال نامتوازن در بین استان‌ها

گروه اقتصاد کلان|

وزارت کار در گزارشی جزییات آمارهای مربوط به اشتغال، بیکاری و دیگر شاخص‌های مرتبط به رفاه اجتماعی برخی استان‌های کشور را منتشر کرده است. در این گزارش خلاصه‌ای از اطلاعات سه استان یزد، همدان و چهارمحال و بختیاری جمع‌آوری شده است که می‌تواند بستری برای مقایسه این استان‌ها فراهم کند. این گزارش‌ها نشان می‌دهد از نظر نرخ بیکاری فاصله زیادی بین این استان‌ها وجود دارد بطوری که این شاخص در استان همدان 10.7 درصد و در استان چهارمحال و بختیاری 20.8 درصد گزارش شده است.

به گزارش «تعادل» اهمیت اطلاعات آماری در همه امور برنامه‌ریزی اعم از سیاست‌گذاری، تعیین اهداف، خط مشی‌ها، هدایت امور اجرایی و در نهایت ارزیابی میزان موفقیت یا نبود آن به قدری مهم است که می‌توان اطلاعات آماری را زیر بنای برنامه‌ریزی‌ها به شمار آورد.

از آنجا که بسیاری از طرح‌های آماری قابل اجرا در کشور در سطوح استانی نیز قابل استناد و معتبر است، لذا استفاده از داده‌های آماری در سطح استانی مهم‌ترین گام جهت توسعه در هر استان است.

مجموعه «استان در یک نگاه » که از سوی وزارت کار منتشر شده، حاوی مجموعه‌ای از آخرین آمار و اطلاعات استان در زمینه‌های مختلف است که نمایی کلی از وضعیت استان را در اختیار مدیران و مسوولان جهت تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی‌های استانی قرار می‌دهد.

این گزارش شامل برخی اطلاعات جمعیتی، حوزه بازار کار، کارگاهی، حوزه تعاون، رفاه اجتماعی و تسهیلات موسسات و بانک‌ها و ... در سطح استانی است، بنابراین می‌تواند ابزاری مفید برای استفاده در سیاست‌گذاری‌های استانی باشد. برخی اطلاعات ارایه شده در این گزارش، با توجه به نتایج حاصل از طرح‌های آماری است که توسط مرکز آمار ایران اجرا می‌شود. آمارهای جمعیتی، شاخص‌های نیروی انسانی، کارگاه‌های صنعتی و کارگاه‌های معدن و مابقی اطلاعات ثبتی دریافتی از وزارت متبوع است.

   یزد

 بر اساس برآورد جمعیتی سال ۱۳۹۶، جمعیت استان یزد حدود 1.2 میلیون نفر است که 85.5 درصد در مناطق شهری و 14.5 درصد در مناطق روستایی و غیر ساکن زندگی می‌کنند.بیشترین جمعیت مربوط به گروه سنی 34-30 ساله و کمترین جمعیت مربوط به گروه سنی 74-70 ساله است. تعداد افراد 64-10 ساله که جمعیت در سن کار استان را تشکیل می‌دهد، 866 هزار نفر (74.3 درصد) است. تعداد جوانان 24-15 ساله و 29-15 ساله به ترتیب 164 هزار نفر (14.1 درصد) و 272 هزار نفر (23.3 درصد) است.

 نتایج حاصل از طرح آمارگیری نیروی کار حاکی از آن است که نرخ مشارکت اقتصادی استان در سال ۱۳۹۶، ۴۲.2 درصد است که نسبت به سال 95 به میزان 1.4 درصد افزایش یافته است. میزان تغییر برای نرخ مشارکت اقتصادی مردان و زنان نیز 0.4- و 2.9 درصد بوده است. از طرفی نرخ بیکاری افراد 10 ساله و بیشتر و همچنین نرخ بیکاری جوانان 24-15 ساله طی این زمان به ترتیب 0 و 5.5 درصد تغییر یافته است. بررسی تغییرات نرخ بیکاری بر حسب جنس حاکی از آن است که نرخ بیکاری مردان و زنان به ترتیب کاهش 0.4 و 0 درصد تغییر داشته است.

سهم جمعیت دارای اشتغال ناقص زمانی استان در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال قبل 5.3 درصد تغییر یافته است. یکی از شاخص‌های مهم کار شایسته، سهم شاغلینی که طی هفته بیشتر از ۴۹ ساعت کار می‌کنند که طی این دوره زمانی ۶.7- درصد تغییر یافته است، میزان تغییرات این شاخص برای مردان و زنان به ترتیب 6.7- و 3.4- درصد بوده است. سهم اشتغال در بخش کشاورزی استان در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال قبل، 0.1 درصد افزایش داشته است. سهم اشتغال در بخش‌های اقتصادی صنعت و خدمات نیز طی این زمان به ترتیب 1.2+ و 1.4- درصد تغییر یافته است. بررسی تغییرات سهم اشتغال در بخش‌های مختلف اقتصادی بر حسب جنس نشان می‌دهد برای مردان در بخش کشاورزی و صنعت افزایش در بخش خدمات، کاهش وجود داشته است و برای زنان نیز در بخش‌های کشاورزی و صنعت، افزایش و در بخش خدمات، کاهش وجود داشته است. تعداد شاغلان استان در سال 96 نسبت به سال قبل 4.8 درصد تغییر یافته است. درصد تغییر برای شاغلان مرد و زن نیز به ترتیب 2.1+ و 17.5+ است. تعداد افراد بیکار در سال 96 نسبت به سال قبل با افزایش 5.6 درصدی روبرو بوده است. درصد تغییرات برای بیکاران مرد و زن طی این زمان به ترتیب 3.7- و 17.4 درصد بوده است.جمعیت فعال فارغ‌التحصیل در حال تحصیل استان در این سال 117 هزار و 142 نفر است که نسبت به سال گذشته 4.2 درصد افزایش داشته است.  همچنین نرخ بیکاری این گروه در سال 96 به میزان 20 درصد گزارش شده است.

 نرخ بیکاری استان یزد در این دوره زمانی 12.8 درصد است. جمعیت فعال اقتصادی استان در سال ۱۳۹۶ براساس طرح مزبور 477 هزار و 679 نفر است که از این تعداد 329 هزار و 213 و 48 هزار و 465 نفر به ترتیب شاغل و بیکار هستند. سهم شاغلان بخش کشاورزی، صنعت و خدمات استان در سال ۱۳۹۶ به ترتیب 8.4، 46.6 و 44.9 درصد است. تعداد جویندگان کاری که در سال ۱۳۹۶ به دفاتر کاریابی غیر دولتی استان مراجعه کرده‌اند، ۹۹۴۷ نفر بوده است.

همچنین تعداد فرصت‌های شغلی، تعداد به‌کار گمارده‌شدگان و معرفی‌شدگان به کارفرما در دفاتر مذکور استان به ترتیب ۳۷۴۴، ۱۸۹۳ و ۸۹۵۲ نفر بوده است.

 تعداد حادثه دیدگان شغلی مشمول قانون کار استان در سال ۱۳۹۶، ۱۳۹ نفر است که ۹۵ درصد به مردان و 5 درصد به زنان اختصاص دارد.

تعداد مقرری بگیران بیمه بیکاری استان در سال ۱۳۹۶، ۳۸۹۲ نفر است. و در سال ۱۳۹۶ این استان دارای تعداد بیمه‌شدگان اصلی سازمان تامین اجتماعی 284 هزار و 786 نفر، تعداد مستمری بگیران صندوق بازنشستگی کشوری 23 هزار و 546 نفر، تعداد افراد بیمه شده توسط صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر 20 هزار و 923 نفر و تعداد مددجویان سازمان بهزیستی 38 هزار و 123 نفر بوده است. در سال تحصیلی 96-1395 تعداد دانشجویان موسسات آموزش عالی استان 81 هزار و 367 نفر است که ۵۴ درصد مربوط به مردان و ۴۶ درصد مربوط به زنان است. براساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت، در سال ۱۳۹۶ تعداد مجوز تاسیس کارگاه‌های صنعتی استان ۱۶۰۵ فقره و تعداد پروانه بهره‌برداری کارگاه‌های صنعتی استان ۲۲۳ فقره بوده است. در سال ۱۳۹۶ تعداد شرکت‌های تعاونی در حال بهره‌برداری استان و شرکت، با سرمایه ۶۷۲ میلیون تومان و اشتغال ۶۴ نفر بوده است، سهم بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت و خدمات از این تعداد شرکت‌های تعاونی در حال بهره‌برداری فعال به ترتیب 11.1، 55.6 و 33.3 درصد است. در سال ۱۳۹۶ میزان تسهیلات اعطایی بانک توسعه تعاون، بانک رفاه کارگران و صندوق کارآفرینی امید در استان به ترتیب ۶۷، ۳۹۷ و ۳۴ میلیارد تومان گزارش شده است. این استان از لحاظ تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال ۱۳۹۴، در رتبه ۱۵ کشوری قرار دارد و همچنین سهم تولید ناخالص بخش کشاورزی در این استان ۱۳، صنعت ۳۳ و خدمات ۵۴ درصد است. بنابراین در این استان خدمات بیشترین ارزش افزوده را به خود اختصاص داده است و در مراحل بعدی صنعت و کشاورزی قرار دارند. در سال ۱۳۹۵ ارزش صادرات و واردات استان به ترتیب 5.5 میلیون دلار و 110 میلیون دلار است.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس بر مبنای ارزیابی 233 تشکل اقتصادی سراسر کشور از 23 مولفه موثر بر بهبود فضای کسب و کار در زمستان 95 رتبه استان را 5.85 اعلام کرده است. فضای کسب و کار عبارت است از مجموعه عواملی که در اداره یا عملکرد بنگاه‌های کسب و کار موثر هستند اما تقریبا خارج از کنترل مدیران بنگاه‌ها قرار دارند. به استناد گزارش 2016 بانک جهانی رتبه ایران در بین 190 کشور جهان در شاخص سهولت فضای کسب و کار (شاخص پایش فضای کسب‌وکار) 118 است.

   همدان

بر اساس برآورد جمعیتی سال ۱۳۹۶، جمعیت استان همدان حدود 1751 هزار نفر است که نسبت به سال قبل از آن تقریبا 0.7 درصد رشد کرده است. از این میزان جمعیت 63.6 درصد در مناطق شهری و 36.4 درصد در مناطق روستایی و غیر ساکن زندگی می‌کنند. این استان از نظر جمعیتی 2.2 درصد از جمعیت کل کشور را به خود اختصاص می‌دهد. بیشترین جمعیت مربوط به گروه سنی 34-30 ساله و کمترین جمعیت مربوط به گروه سنی 74-70 ساله است. تعداد افراد 64-10 ساله که جمعیت در سن کار استان را تشکیل می‌دهد، 1412 هزار نفر (80.6 درصد) است. تعداد جوانان 24-15 ساله و 29-15 ساله به ترتیب 240 هزار نفر (13.7 درصد) و 411 هزار نفر (23.5) است.

نتایج حاصل از طرح آمارگیری نیروی کار حاکی از آن است که نرخ مشارکت اقتصادی استان در سال ۱۳۹۶، 41.1 درصد و نرخ بیکاری استان در این دوره زمانی 10.7 درصد است. جمعیت فعال اقتصادی استان در سال ۱۳۹۶ بر اساس طرح مزبور 591 هزار و 520 نفر است که از این تعداد 527 هزار و 956 و 43 هزار و 563 نفر به ترتیب شاغل و بیکار است.

نرخ مشارکت اقتصادی این استان در سال 96 نسبت به سال قبل 2.5 درصد تغییر یافته است. میزان تغییر برای نرخ مشارکت اقتصادی مردان و زنان نیز 1.5 و 3.2 درصد بوده است. از طرفی نرخ بیکاری افراد 10 ساله و بیشتر و همچنین نرخ بیکاری جوانان 24-15 ساله طی این زمان به ترتیب 1.2 و 1.4- درصد تغییر یافته است. بررسی تغییرات نرخ بیکاری برحسب جنس حاکی از آن است که نرخ بیکاری مردان و زنان به ترتیب افزایش 1.8 و کاهش 1.7 درصدی داشته است.   سهم جمعیت دارای اشتغال ناقص زمانی استان در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال قبل 2- درصد تغییر یافته است. یکی از شاخص‌های مهم کار شایسته، سهم شاغلینی که طی هفته بیشتر از ۴۹ ساعت کار می‌کنند که طی این دوره زمانی 3.8- درصد تغییر یافته است، میزان تغییرات این شاخص برای مردان و زنان به ترتیب ۲۶- و 2.4- درصد بوده است. سهم شاغلان بخش کشاورزی، صنعت و خدمات استان در سال ۱۳۹۶ به ترتیب 8.4، 46.6 و 44.9 درصد است. سهم اشتغال در بخش کشاورزی استان در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال قبل، ۲ درصد افزایش داشته است. سهم اشتغال در بخش‌های اقتصادی صنعت و خدمات نیز طی این زمان به ترتیب 1.7- و 0.2- درصد تغییر یافته است. بررسی تغییرات سهم اشتغال در بخش‌های مختلف اقتصادی بر حسب جنس نشان می‌دهد برای مردان در بخش کشاورزی و خدمات افزایش و در بخش صنعت کاهش وجود داشته است و برای زنان نیز در بخش‌های صنعت و خدمات، کاهش و در بخش کشاورزی، افزایش وجود داشته است.

جمعیت فعال فارغ‌التحصیلی یا در حال تحصیل استان در سال 96 به میزان 121 هزار و 35 نفر است که نسبت به سال گذشته 11.3 درصد افزایش داشته است. همچنین نرخ بیکاری این گروه در سال 96 به میزان 18.2 درصد گزارش شده است.

تعداد جویندگان کاری که در سال ۱۳۹۶ به دفاتر کاریابی غیر دولتی استان مراجعه کرده‌اند، ۷۸۸۹ نفر بوده است. همچنین تعداد فرصت‌های شغلی، تعداد به‌کار گمارده‌شدگان و معرفی‌شدگان به کارفرما در دفاتر مذکور استان به ترتیب ۵۸۷۸، ۲۲۳۳ و ۴۳۸۹ نفر بوده است. تعداد حادثه دیدگان شغلی مشمول قانون کار استان در سال ۱۳۹۶، ۲۵۲ نفر است که 95.6 درصد به مردان و 4.4 درصد به زنان اختصاص دارد. تعداد مقرری بگیران بیمه بیکاری استان در سال ۱۳۹۶، ۲۴۶۰ نفر است.

 در سال ۱۳۹۶ این استان دارای تعداد بیمه‌شدگان اصلی سازمان تامین اجتماعی 236 هزار و 347 نفر، تعداد مستمری بگیران صندوق بازنشستگی کشوری ۳۱۵۷۰ نفر، تعداد افراد بیمه شده توسط صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر ۸۰۸۹۶ نفر و تعداد مددجویان سازمان بهزیستی ۷۰۸۵۷ نفر بوده است. در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ تعداد دانشجویان موسسات آموزش عالی استان 81 هزار و ۸۱۴۶۷ نفر است که ۵۳۰۷ درصد مربوط به مردان و 46.3 درصد مربوط به زنان است. اما براساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت، در سال ۱۳۹۶ تعداد مجوز تاسیس کارگاه‌های صنعتی استان همدان ۵۷۳ فقره و تعداد پروانه بهره‌برداری کارگاه‌های صنعتی استان ۷۴ فقره بوده است. در سال ۱۳۹۶ تعداد شرکت‌های تعاونی در حال بهره‌برداری استان ۱۹ شرکت، با سرمایه 46.6 میلیون تومان و اشتغال ۲۶۰نفر بوده است. سهم بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت و خدمات از این تعداد شرکت‌های تعاونی در حال بهره‌برداری فعال به ترتیب 15.8، 36.8 و 47.4 درصد است.

 در سال ۱۳۹۶ میزان تسهیلات اعطایی بانک توسعه تعاون، بانک رفاه کارگران و صندوق کارآفرینی امید در استان به ترتیب 76.7، 128.4و 37.1 میلیارد تومان گزارش شده است.

این استان از لحاظ تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال ۱۳۹۴، در رتبه ۱۸ کشوری قرار دارد و همچنین سهم تولید ناخالص بخش کشاورزی در این استان ۲۶، صنعت ۱۱ و خدمات ۶۳ درصد است. بنابراین در این استان خدمات بیشترین ارزش افزوده را به خود اختصاص داده است و در مراحل بعدی کشاورزی و صنعت قرار دارند. در سال ۱۳۹۵ ارزش صادرات و واردات استان به ترتیب 128 میلیون دلار و 27 دلار است.

در نهایت اینکه مرکز پژوهش‌های مجلس بر اساس ارزیابی 233 تشکل اقتصادی سراسر کشور از 23 مولفه موثر بر بهبود فضای کسب و کار در زمستان 95 رتبه استان همدان را 58.8 اعلام کرده است.

   چهارمحال و بختیاری

بر اساس برآورد جمعیتی سال ۱۳۹۶، جمعیت استان چهارمحال و بختیاری حدود ۹۵۹ هزار نفراست که ۶۴.4 درصد در مناطق شهری و 35.6 درصد در مناطق روستایی و غیر ساکن زندگی می‌کنند. از نتایج حاصل از طرح آمارگیری نیروی کار حاکی از آن است که نرخ مشارکت اقتصادی استان در سال ۱۳۹۶، ۳۹.7 درصد و نرخ بیکاری استان در این دوره زمانی 20.8 درصد است.

جمعیت فعال اقتصادی استان در سال ۱۳۹۶ براساس طرح مزبور 303 هزار و 406 نفر است که از این تعداد 240 هزار و 292 و 63 هزار و 114 نفر به ترتیب شاغل و بیکارند. سهم شاغلان بخش کشاورزی، صنعت و خدمات استان در سال ۱۳۹۶ به ترتیب ۱۹ . ۳، ۳۸۰ و ۴۲ . ۷ درصد است. تعداد جویندگان کاری که در سال ۱۳۹۶ به دفاتر کاریابی تعمیر دولتی استان مراجعه نموده‌اند، ۴۰۷۱ نفر بوده است. همچنین تعداد فرصت‌های شغلی، تعداد به‌کار گمارده‌شدگان و معرفی‌شدگان به کارفرما در دفاتر مذکور استان به ترتیب ۸۶۰، ۱۷۶ و ۳۵۰۸ نفر بوده است. تعداد حادثه دیدگان شغلی مشمول قانون کار استان در سال ۱۳۹۶، ۱۵ نفر است که ۱۰۰ درصد به مردان اختصاص دارد. تعداد مقرری بگیران بیمه بیکاری استان در سال ۱۳۹۶، ۲۲۲۳ نفر است.

در سال ۱۳۹۶ تعداد بیمه‌شدگان اصلی سازمان تامین اجتماعی ۱۵۲۰۳۶ نفر، تعداد مستمری‌بگیران صندوق بازنشستگی کشوری 14 هزار و 341 نفر، تعداد افراد بیمه شده توسط صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر 25 هزار و 333 نفر و تعداد مددجویان سازمان بهزیستی ۴۲ هزار و 251 نفر بوده است در سال تحصیلی 96-1395 تعداد دانشجویان موسسات آموزش عالی در استان 41 هزار و 182 نفر است که ۵۲.4 درصد مربوط به مردان و 47.6 درصد مربوط به زنان است. براساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت، در سال ۱۳۹۶ تعداد مجوز تاسیس کارگاه‌های صنعتی استان ۳۲۵ فقره و تعداد پروانه بهره‌برداری کارگاه‌های صنعتی استان ۶۳ فقره بوده است. در سال ۱۳۹۶ تعداد شرکت‌های تعاونی در حال بهره‌برداری استان ۶ شرکت، با سرمایه ۷۸ میلیون تومان و اشتغال ۱۷۸ نفر بوده است، سهم بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت و خدمات از این تعداد شرکت‌های تعاونی در حال بهره‌برداری فعال به ترتیب ۰۰۰، ۷. ۶۶ و33.3 درصد است. در سال ۱۳۹۶ میزان تسهیلات اعطایی بانک توسعه تعاون، بانک رفاه کارگران و صندوق کارآفرینی امید در استان به ترتیب 353، ۲۰۰۰ ,۱۵۴ میلیارد ریال گزارش شده است. این استان از لحاظ تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال ۱۳۹۴، در رتبه ۲۸ کشوری قرار دارد و همچنین سهم تولید ناخالص بخش کشاورزی در این استان ۲۵، صنعت ۱۷ و خدمات ۵۸ درصد است. بنابراین در این استان خدمات بیشترین ارزش افزوده را به خود اختصاص داده است و در مراحل بعدی کشاورزی و صنعت قرار دارند. در سال ۱۳۹۵ ارزش صادرات و واردات استان به ترتیب 106 و 59 میلیون دلار است.